DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.25717#0074
72
Magdalena Górska
skiej postawiłam sobie za cel przedstawienie specyficznej funkcji tych malowideł,
mianowicie propagowania zasług i znaczenia rodu Radziwiłłów. W programie
treściowym malowideł przeplatają się różne wątki, co najsilniej zaznacza się
w emblematach.
Emblematy z kościoła p.w. Św. Jerzego należą do gatunku emblematyki
„pozaliterackiej”, zwanej również stosowaną, powstałą zatem na potrzeby
dekoracji okazjonalnej bądź monumentalnej dekotacji architektonicznej6. Em-
blematy tego typu złożone są niemal zawsze z dwóch elementów: ikonu oraz
inskrypcji. Subskrypcja, nadająca całości jedność znaczeniową i przedstawiająca
wykładnię emblematyczną, w emblematyce stosowanej niemal nie istnieje. Nie
spowodowała tego wyłącznie praktyka. Od XVI wieku znane są wypowiedzi
teoretyków gatunku przyzwalające na odrzucenie narrationes subskrypcji.
Praktyka interpretacyjna doprowadziła do wniosku, iż tekst subskrypcji i ko-
mentarza emblematów pozaliterackich z powodzeniem zastępowany był przez
narracyjne elementy dekoracji, współtworzące wraz z emblematami szczegółowo
opracowaną całość znaczeniową. Emblematy stosowane w kościele p.w. Św.
Jerzego w Wilnie zachowują schemat kompozycyjny emblematów drukowa-
nych. Rocaille’owa rama otacza tu dość regularne pole ikonu, w które wtłoczona
została przedstawiona na ozdobnej taśmie inskrypcja. Opracowania i artykuły
dowodzą, iż bierne wykorzystywanie kompendium emblematycznego jako
wzornika jest dość rzadkie w polichromiach XVIII-wiecznych. Zazwyczaj
starano się o stworzenie nowych lub na nowo opracowanych emblematów
odnoszących się do fundatora, patrona kościoła lub też lokalnych stosunków.
Projektodawca posiłkował się najczęściej wykazem inskrypcji i symboli w indek-
sie zbiorów emblematycznych, dokonując swobodnie kompilacji, zgodnie z ist-
niejącą potrzebą.
Emblematy w kościele p.w. Św. Jerzego są przykładem modelowym. Bazują
bowiem na dwóch najbardziej popularnych podręcznikach Picinellego (Mundus
symbolicus, pierwsze wyd. 1654, drugie wyd. uzupełnione 1681) i Boschiusa
(Symbolographia sive de arte symbolica, 1702), które pomagają odtworzyć
poprzez popularne skojarzenia symboliczne tok rozumowania i zamysł projekto-
dawcy. Elementem decydującym i ostatecznym w interpretacji jest jednak osoba
fundatora i dzieje fundacji.
Wiadomo, że Jerzy Radziwiłł zmarły w grudniu r. 1754 przekazał zapisem
testamentowym konwentowi wileńskiemu karmelitów trzewiczkowych 12 tys.
złotych. W kazaniu przeora konwentu Eustachego Rymowicza, wygłoszonym na
pogrzebie wojewody w Nieświeżu w r. 1757, znajdujemy potwierdzenie i cel tej
darowizny, a mianowicie, cotygodniowe nabożeństwo do patrona kościoła
odprawiane po wieczne czasy7. Karmelita informował również, iż z fundacji
księcia Jerzego przeprowadzona została „reparacja” kościoła wileńskiego oraz
„malarskim pędzlem donatywa”8. Dziękował publicznie za okazywaną pomoc
finansową matce zmarłego — wojewodzinie nowogródzkiej Barbarze z Zawi-
szów (1690—1770), żonie księcia Mikołaja Faustyna Radziwiłła z linii kleckiej
Magdalena Górska
skiej postawiłam sobie za cel przedstawienie specyficznej funkcji tych malowideł,
mianowicie propagowania zasług i znaczenia rodu Radziwiłłów. W programie
treściowym malowideł przeplatają się różne wątki, co najsilniej zaznacza się
w emblematach.
Emblematy z kościoła p.w. Św. Jerzego należą do gatunku emblematyki
„pozaliterackiej”, zwanej również stosowaną, powstałą zatem na potrzeby
dekoracji okazjonalnej bądź monumentalnej dekotacji architektonicznej6. Em-
blematy tego typu złożone są niemal zawsze z dwóch elementów: ikonu oraz
inskrypcji. Subskrypcja, nadająca całości jedność znaczeniową i przedstawiająca
wykładnię emblematyczną, w emblematyce stosowanej niemal nie istnieje. Nie
spowodowała tego wyłącznie praktyka. Od XVI wieku znane są wypowiedzi
teoretyków gatunku przyzwalające na odrzucenie narrationes subskrypcji.
Praktyka interpretacyjna doprowadziła do wniosku, iż tekst subskrypcji i ko-
mentarza emblematów pozaliterackich z powodzeniem zastępowany był przez
narracyjne elementy dekoracji, współtworzące wraz z emblematami szczegółowo
opracowaną całość znaczeniową. Emblematy stosowane w kościele p.w. Św.
Jerzego w Wilnie zachowują schemat kompozycyjny emblematów drukowa-
nych. Rocaille’owa rama otacza tu dość regularne pole ikonu, w które wtłoczona
została przedstawiona na ozdobnej taśmie inskrypcja. Opracowania i artykuły
dowodzą, iż bierne wykorzystywanie kompendium emblematycznego jako
wzornika jest dość rzadkie w polichromiach XVIII-wiecznych. Zazwyczaj
starano się o stworzenie nowych lub na nowo opracowanych emblematów
odnoszących się do fundatora, patrona kościoła lub też lokalnych stosunków.
Projektodawca posiłkował się najczęściej wykazem inskrypcji i symboli w indek-
sie zbiorów emblematycznych, dokonując swobodnie kompilacji, zgodnie z ist-
niejącą potrzebą.
Emblematy w kościele p.w. Św. Jerzego są przykładem modelowym. Bazują
bowiem na dwóch najbardziej popularnych podręcznikach Picinellego (Mundus
symbolicus, pierwsze wyd. 1654, drugie wyd. uzupełnione 1681) i Boschiusa
(Symbolographia sive de arte symbolica, 1702), które pomagają odtworzyć
poprzez popularne skojarzenia symboliczne tok rozumowania i zamysł projekto-
dawcy. Elementem decydującym i ostatecznym w interpretacji jest jednak osoba
fundatora i dzieje fundacji.
Wiadomo, że Jerzy Radziwiłł zmarły w grudniu r. 1754 przekazał zapisem
testamentowym konwentowi wileńskiemu karmelitów trzewiczkowych 12 tys.
złotych. W kazaniu przeora konwentu Eustachego Rymowicza, wygłoszonym na
pogrzebie wojewody w Nieświeżu w r. 1757, znajdujemy potwierdzenie i cel tej
darowizny, a mianowicie, cotygodniowe nabożeństwo do patrona kościoła
odprawiane po wieczne czasy7. Karmelita informował również, iż z fundacji
księcia Jerzego przeprowadzona została „reparacja” kościoła wileńskiego oraz
„malarskim pędzlem donatywa”8. Dziękował publicznie za okazywaną pomoc
finansową matce zmarłego — wojewodzinie nowogródzkiej Barbarze z Zawi-
szów (1690—1770), żonie księcia Mikołaja Faustyna Radziwiłła z linii kleckiej