DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.43487#0129
Ks. Jan Nieciecki
WYSTRÓJ SNYCERSKI Z XVIII W.
KOŚCIOŁA PW. WNIEBOWZIĘCIA NAJŚWIĘTSZEJ
MARYI PANNY W BIAŁYMSTOKU
Wybitny mecenat hetmana Jana Klemensa Branickiego h. Gryf znany jest
dziś prawie wyłącznie z archiwaliów. Czas obszedł się nielitościwie z obiek-
tami, a zwłaszcza z wyposażeniami wnętrz fundowanymi przez pierwszego
w swoim czasie świeckiego senatora Rzeczypospolitej - spotkać je można je-
dynie w kościołach, i to nie we wszystkich.
Zachowany do naszych czasów wystrój kościoła w Białymstoku, będącego
częścią monumentalnego założenia głównej rezydencji hetmana, zasługuje
więc na szczególne zainteresowanie. Tym bardziej, że dla jego poznania
uczyniono dotąd niewiele. Opracowano, jedynie częściowo, bazę źródłową
i ustalono niektóre fakty. O problemach zaistniałych przy opracowaniu
najważniejszych dzieł sztuki napisano niewiele.
Niniejszy artykuł mówi o wyposażeniu kościoła pw. Wniebowzięcia
Najświętszej Maryi Panny w Białymstoku, tzw. „starym” w odróżnieniu
od „nowego” - wielkiej neogotyckiej świątyni dobudowanej w pierwszych
latach XX w. Praca mówić będzie o XVIII-wiecznym wystroju snycerskim,
dla którego to określenia przyjmujemy obecne jego znaczenie, czyli o obiek-
tach rzeźbionych w drewnie.
Ponieważ opracowany został praktycznie prawie cały wystrój świątyni,
nie sposób więc czynić to w całkowitej izolacji od architektury i malarstwa.
Stąd będą one w niniejszych rozważaniach dość szeroko uwzględnione. Dużo
uwagi poświęcone zostanie zagadnieniu autorstwa projektu, który spełnił
niezwykle ważną rolę w kształtowaniu powstałego w jednym czasie zespołu.
Podstawą dokonywanych w pracy analiz będzie zrekonstruowany stan
obiektów z czasu tuż po ich powstaniu, tj. z początku lat pięćdziesiątych
XVIII w.
Dociekania zawarte w tym artykule czynić będą czasami wrażenie, że
wykraczają poza ramy wyznaczone tematem. Byłoby jednak z uszczerbkiem
dla wszechstronności opracowania przedmiotu badań nie uwzględnienie
mecenatu J. K. Branickiego, zwłaszcza w aspekcie jego wyrazu ideowego.
WYSTRÓJ SNYCERSKI Z XVIII W.
KOŚCIOŁA PW. WNIEBOWZIĘCIA NAJŚWIĘTSZEJ
MARYI PANNY W BIAŁYMSTOKU
Wybitny mecenat hetmana Jana Klemensa Branickiego h. Gryf znany jest
dziś prawie wyłącznie z archiwaliów. Czas obszedł się nielitościwie z obiek-
tami, a zwłaszcza z wyposażeniami wnętrz fundowanymi przez pierwszego
w swoim czasie świeckiego senatora Rzeczypospolitej - spotkać je można je-
dynie w kościołach, i to nie we wszystkich.
Zachowany do naszych czasów wystrój kościoła w Białymstoku, będącego
częścią monumentalnego założenia głównej rezydencji hetmana, zasługuje
więc na szczególne zainteresowanie. Tym bardziej, że dla jego poznania
uczyniono dotąd niewiele. Opracowano, jedynie częściowo, bazę źródłową
i ustalono niektóre fakty. O problemach zaistniałych przy opracowaniu
najważniejszych dzieł sztuki napisano niewiele.
Niniejszy artykuł mówi o wyposażeniu kościoła pw. Wniebowzięcia
Najświętszej Maryi Panny w Białymstoku, tzw. „starym” w odróżnieniu
od „nowego” - wielkiej neogotyckiej świątyni dobudowanej w pierwszych
latach XX w. Praca mówić będzie o XVIII-wiecznym wystroju snycerskim,
dla którego to określenia przyjmujemy obecne jego znaczenie, czyli o obiek-
tach rzeźbionych w drewnie.
Ponieważ opracowany został praktycznie prawie cały wystrój świątyni,
nie sposób więc czynić to w całkowitej izolacji od architektury i malarstwa.
Stąd będą one w niniejszych rozważaniach dość szeroko uwzględnione. Dużo
uwagi poświęcone zostanie zagadnieniu autorstwa projektu, który spełnił
niezwykle ważną rolę w kształtowaniu powstałego w jednym czasie zespołu.
Podstawą dokonywanych w pracy analiz będzie zrekonstruowany stan
obiektów z czasu tuż po ich powstaniu, tj. z początku lat pięćdziesiątych
XVIII w.
Dociekania zawarte w tym artykule czynić będą czasami wrażenie, że
wykraczają poza ramy wyznaczone tematem. Byłoby jednak z uszczerbkiem
dla wszechstronności opracowania przedmiotu badań nie uwzględnienie
mecenatu J. K. Branickiego, zwłaszcza w aspekcie jego wyrazu ideowego.