DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.43488#0071
Porządki architektoniczne w późnobarokowych kościołach Lubelszczyzny
65
przyjętą praktyką, że podstawą modułu jest połowa szerokości górnej partii
tychże pilastrów (ok. 40 cm).
Podług tak określonego modułu elewacje nawy kształtują się następująco:
szer. całk. (bez uwzgl. skrótów skośnych odcinków ścian) - 48 mod.; szer. inter-
kolumnium środkowego - 8% mod.; wys. całk. porządku - 14 mod.; wys. gzym-
sowania - 1 mod.; wys. fryzu - 1% mod.; wys. architrawu - % mod.; wys.
pilastrów narożnych (wewn.) - 10 (9) mod.; wys. cokołu (z piedestałem) -
1 (2) mod.
Sposób architektonicznego opracowania bocznych ścian obu zakrystii39 zgod-
ny jest z zauważoną tendencją. Jako pomieszczenia pomocnicze potraktowane
zostały w sposób najprostszy. Porządki reprezentowane są tu jedynie przez pary
skrajnych pseudopilastrów (o zmniejszonym nieco module w stosunku do pozo-
stałych pilastrów elewacji - 1 mod. - ok. 40 cm). Redukcja podziałów piono-
wych poszła jeszcze dalej niż w wypadku wolnych, skrajnych odcinków ścian
kaplic obejścia - górny, niższy pas cokołu, ciągły na innych partiach ścian
elewacji korpusu, zachowano tu dla pseudopilastrów oraz zaokrąglonych naroż-
ników wsch. dolnych pseudopilastrów40. Niewielkiemu uproszczeniu uległo rów-
nież gzymsowanie pozbawione dwóch ćwierćwałków astragalu41.
Modułowe wymiary tego odcinka ściany przedstawiają się następująco: szer.
całk. - 30 mod.; rozstaw pseudopilastrów — 25 mod.; szer. pseudopilastrów -
2 mod.; szer. narożnika - 1 mod.; wys. całk. - 21% mod.; wys. cokołu całk. -
ok. 4 mod.; cokół ciągły - ok. 3 mod.; wys. pseudopilastra - ok. 16 mod.,
w tym fryzu-szyjki - 1% mod., astragalu - % mod.; wys. gzymsowania -
1% mod.
Cechą szczególną kondygnacji dolnej bocznych elewacji (z wyjątkiem partii
wież), odróżniającą ją od obu elewacji szczytowych jest ograniczony sposób
gierowania gzymsu nad pilastrami i pseudopilastrami tychże bliźniaczych elewa-
cji, polegający na gierowaniu części wspierającej gzymsowanie. Całe gzymsowanie
ulega gierowaniu jedynie ponad parami pilastrów wyznaczających ramiona po-
przeczne, przy zachowaniu zasady gierowania części wspierających nad każdą
podporą, gdy na elewacji wschodniej całe gzymsowanie gieruje się nawet nad
skrajnymi pseudopilastrami, stanowiącymi artykulację obu zakrystii. Zresztą
elewacja ta nosi nieco odmienny charakter, czego wyrazem jest bardziej zdecydo-
39 Mianem tym określam bliźniaczo potraktowane dwa zespoły pomieszczeń rozmieszczonych po obu
stronach prezbiterium.
40 Pomijam istniejące w tej części dwa poziome pasy wydzielające sferę podokienną górnego piętra na
obu aneksach "zakrystii”. Podział ten, wykraczający poza pojęcie porządku, jest zgodny z zauważoną tenden-
cją do gradacji "ważności" wystroju architektonicznego. W tym przypadku przez swą obecność (wewnętrzny
podział na mniejsze partie ścian) umniejsza znaczenie tych członów.
41 Biegnie ono też niżej z powodu obniżonej wysokości ścian zakrystii.
65
przyjętą praktyką, że podstawą modułu jest połowa szerokości górnej partii
tychże pilastrów (ok. 40 cm).
Podług tak określonego modułu elewacje nawy kształtują się następująco:
szer. całk. (bez uwzgl. skrótów skośnych odcinków ścian) - 48 mod.; szer. inter-
kolumnium środkowego - 8% mod.; wys. całk. porządku - 14 mod.; wys. gzym-
sowania - 1 mod.; wys. fryzu - 1% mod.; wys. architrawu - % mod.; wys.
pilastrów narożnych (wewn.) - 10 (9) mod.; wys. cokołu (z piedestałem) -
1 (2) mod.
Sposób architektonicznego opracowania bocznych ścian obu zakrystii39 zgod-
ny jest z zauważoną tendencją. Jako pomieszczenia pomocnicze potraktowane
zostały w sposób najprostszy. Porządki reprezentowane są tu jedynie przez pary
skrajnych pseudopilastrów (o zmniejszonym nieco module w stosunku do pozo-
stałych pilastrów elewacji - 1 mod. - ok. 40 cm). Redukcja podziałów piono-
wych poszła jeszcze dalej niż w wypadku wolnych, skrajnych odcinków ścian
kaplic obejścia - górny, niższy pas cokołu, ciągły na innych partiach ścian
elewacji korpusu, zachowano tu dla pseudopilastrów oraz zaokrąglonych naroż-
ników wsch. dolnych pseudopilastrów40. Niewielkiemu uproszczeniu uległo rów-
nież gzymsowanie pozbawione dwóch ćwierćwałków astragalu41.
Modułowe wymiary tego odcinka ściany przedstawiają się następująco: szer.
całk. - 30 mod.; rozstaw pseudopilastrów — 25 mod.; szer. pseudopilastrów -
2 mod.; szer. narożnika - 1 mod.; wys. całk. - 21% mod.; wys. cokołu całk. -
ok. 4 mod.; cokół ciągły - ok. 3 mod.; wys. pseudopilastra - ok. 16 mod.,
w tym fryzu-szyjki - 1% mod., astragalu - % mod.; wys. gzymsowania -
1% mod.
Cechą szczególną kondygnacji dolnej bocznych elewacji (z wyjątkiem partii
wież), odróżniającą ją od obu elewacji szczytowych jest ograniczony sposób
gierowania gzymsu nad pilastrami i pseudopilastrami tychże bliźniaczych elewa-
cji, polegający na gierowaniu części wspierającej gzymsowanie. Całe gzymsowanie
ulega gierowaniu jedynie ponad parami pilastrów wyznaczających ramiona po-
przeczne, przy zachowaniu zasady gierowania części wspierających nad każdą
podporą, gdy na elewacji wschodniej całe gzymsowanie gieruje się nawet nad
skrajnymi pseudopilastrami, stanowiącymi artykulację obu zakrystii. Zresztą
elewacja ta nosi nieco odmienny charakter, czego wyrazem jest bardziej zdecydo-
39 Mianem tym określam bliźniaczo potraktowane dwa zespoły pomieszczeń rozmieszczonych po obu
stronach prezbiterium.
40 Pomijam istniejące w tej części dwa poziome pasy wydzielające sferę podokienną górnego piętra na
obu aneksach "zakrystii”. Podział ten, wykraczający poza pojęcie porządku, jest zgodny z zauważoną tenden-
cją do gradacji "ważności" wystroju architektonicznego. W tym przypadku przez swą obecność (wewnętrzny
podział na mniejsze partie ścian) umniejsza znaczenie tych członów.
41 Biegnie ono też niżej z powodu obniżonej wysokości ścian zakrystii.