DOI article:
Nowacki, Bartosz: Pochówki osłów w Tell el-Dabaa w Drugim Okresie Przejściowym
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.51309#0054
52
Bartosz Nowacki
F I pochówki osłów występują najczęściej w okresie wczesnej XIII dynastii (d/1),
ale spotykamy je w warstwach od d/2 do a/2, tj. od około 1810 do 1560 p.n.e.
(Boessneck, von den Driesch 1991:23).
Na podstawie informacji opublikowanych do chwili obecnej można zlokalizo-
wać na stanowisku Tell el-Dabaa pochówki co najmniej 65 osłów (nieścisłość
wynika z faktu, że w kilku przypadkach wiadomo, iż w jamie był „ośli pochówek”,
ale nie opublikowano, ile zawierał osłów). Najczęściej (20 razy) osły występują
parami w jamie przed wejściem do grobu, w jednym przypadku zostały one złożone
w osobnych jamach (grób o/21 - nr 11). Dziewięć razy złożono pojedynczego osła,
w trzech przypadkach osłów jest więcej niż para (3, 4, 5 sztuk). W pięciu
przypadkach nie wiadomo, ile zostało pochowanych osłów. Trzynaście osłów
pochodzi z ośmiu jam, których nie przypisano do żadnego grobu. Pochowane osły to
zarówno klacze, jak i ogiery, dorosłe lub młode. W trzynastu przypadkach osłom
towarzyszą kozy lub owce (tab. 3).
Pytanie - komu towarzyszyły pochówki osłów - pozostaje na razie w dużej
mierze bez odpowiedzi, ponieważ dotychczas opublikowano wyniki badań
antropologicznych wyłącznie dla obszaru A II. W grobie 1/12 - nr 5 spoczywał
samotnie mężczyzna, w grobie m/12 - nr 9 - kobieta z dwojgiem dzieci, w grobie
1/12 - nr 2 - mężczyzna i dwie osoby dorosłe o nieustalonej płci. Ten stan publikacji
nie pozwala na wyciąganie wniosków statystycznych. Można stwierdzić jedynie, że
zwyczaj składania osłów przed grobem dotyczył głównie grobów zbiorowych
(rodzinnych?).
Pochówki osłów na Bliskim Wschodzie w epoce brązu
Zwyczaj umieszczania osłów wśród darów grobowych dla zmarłego był znany
już w III tysiącleciu p.n.e. w Mezopotamii. Najbardziej spektakularnym przykładem
są „królewskie” grobowce w Ur i Kisz, gdzie zwierzęta te umieszczono wraz z
wozami. Zjawisko to nabrało szerszego wymiaru dzięki lepiej udokumentowanym
odkryciom w Abu Salabikh, w Al Hiba, w rejonie Hamrin i Haditha - na
stanowiskach w Iraku i w północnej Syrii (Zarins 1986: 164-175).
Z badań tych wynika, że omawiany obyczaj nie był powszechny i dotyczył tylko
przedstawicieli najwyższej warstwy społecznej. W Mezopotamii, odmiennie niż
w Tell el-Dabaa, osły umieszczano wewnątrz komory grobowej wraz z resztą wy-
posażenia, a nie przed wejściem do grobu. Niemal zawsze osły występują parami
jako zwierzęta pociągowe, w powiązaniu z umieszczonymi w grobach wozami.
Najbardziej wiarygodne wydaje się wytłumaczenie, że obecność zaprzęgów z osłami
pośród darów grobowych świadczyła o wysokim statusie społecznym i zamożności
zmarłego. Stanowiły one element rytuału pogrzebowego oraz wyposażenia grobo-
wego. Nie ma przesłanek, by doszukiwać się dodatkowego znaczenia sakralnego
obecności osłów w grobach.
Zwyczaj umieszczania pochówków osłów przy grobach ludzkich znany był
w okresie Środkowego Brązu w Syro-Palestynie. Kilka takich pochówków znanych
Bartosz Nowacki
F I pochówki osłów występują najczęściej w okresie wczesnej XIII dynastii (d/1),
ale spotykamy je w warstwach od d/2 do a/2, tj. od około 1810 do 1560 p.n.e.
(Boessneck, von den Driesch 1991:23).
Na podstawie informacji opublikowanych do chwili obecnej można zlokalizo-
wać na stanowisku Tell el-Dabaa pochówki co najmniej 65 osłów (nieścisłość
wynika z faktu, że w kilku przypadkach wiadomo, iż w jamie był „ośli pochówek”,
ale nie opublikowano, ile zawierał osłów). Najczęściej (20 razy) osły występują
parami w jamie przed wejściem do grobu, w jednym przypadku zostały one złożone
w osobnych jamach (grób o/21 - nr 11). Dziewięć razy złożono pojedynczego osła,
w trzech przypadkach osłów jest więcej niż para (3, 4, 5 sztuk). W pięciu
przypadkach nie wiadomo, ile zostało pochowanych osłów. Trzynaście osłów
pochodzi z ośmiu jam, których nie przypisano do żadnego grobu. Pochowane osły to
zarówno klacze, jak i ogiery, dorosłe lub młode. W trzynastu przypadkach osłom
towarzyszą kozy lub owce (tab. 3).
Pytanie - komu towarzyszyły pochówki osłów - pozostaje na razie w dużej
mierze bez odpowiedzi, ponieważ dotychczas opublikowano wyniki badań
antropologicznych wyłącznie dla obszaru A II. W grobie 1/12 - nr 5 spoczywał
samotnie mężczyzna, w grobie m/12 - nr 9 - kobieta z dwojgiem dzieci, w grobie
1/12 - nr 2 - mężczyzna i dwie osoby dorosłe o nieustalonej płci. Ten stan publikacji
nie pozwala na wyciąganie wniosków statystycznych. Można stwierdzić jedynie, że
zwyczaj składania osłów przed grobem dotyczył głównie grobów zbiorowych
(rodzinnych?).
Pochówki osłów na Bliskim Wschodzie w epoce brązu
Zwyczaj umieszczania osłów wśród darów grobowych dla zmarłego był znany
już w III tysiącleciu p.n.e. w Mezopotamii. Najbardziej spektakularnym przykładem
są „królewskie” grobowce w Ur i Kisz, gdzie zwierzęta te umieszczono wraz z
wozami. Zjawisko to nabrało szerszego wymiaru dzięki lepiej udokumentowanym
odkryciom w Abu Salabikh, w Al Hiba, w rejonie Hamrin i Haditha - na
stanowiskach w Iraku i w północnej Syrii (Zarins 1986: 164-175).
Z badań tych wynika, że omawiany obyczaj nie był powszechny i dotyczył tylko
przedstawicieli najwyższej warstwy społecznej. W Mezopotamii, odmiennie niż
w Tell el-Dabaa, osły umieszczano wewnątrz komory grobowej wraz z resztą wy-
posażenia, a nie przed wejściem do grobu. Niemal zawsze osły występują parami
jako zwierzęta pociągowe, w powiązaniu z umieszczonymi w grobach wozami.
Najbardziej wiarygodne wydaje się wytłumaczenie, że obecność zaprzęgów z osłami
pośród darów grobowych świadczyła o wysokim statusie społecznym i zamożności
zmarłego. Stanowiły one element rytuału pogrzebowego oraz wyposażenia grobo-
wego. Nie ma przesłanek, by doszukiwać się dodatkowego znaczenia sakralnego
obecności osłów w grobach.
Zwyczaj umieszczania pochówków osłów przy grobach ludzkich znany był
w okresie Środkowego Brązu w Syro-Palestynie. Kilka takich pochówków znanych