DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.31077#0257
Bitwa pod Orszą — struktura
obrazu*
Wprowadzenie
Wgalerii Muzeum Narodowego w Warszawie wystawiony jest obraz batali-
styczny malowany olejno na desce, liczący 162 cm x 232 cm, obcięty nieco
z góry i z obu boków, ale w ogólności dobrze zachowany, bez większych uszkodzeń
i retuszów. Wyobraża on bitwę pod Orszą, na Białorusi, na brzegach Dniepru,
stoczoną 8 września 1514 r. pomiędzy sprzymierzonymi siłami polsko-litewskimi
a wojskiem Wasyla III, wielkiego księcia moskiewskiego.
Historia obrazu jest słabo rozpoznana. Pojawił się on w drugiej połowie XIX w.
w Muzeum Sląskich Starożytności (Schlesischer Altertumer) we Wrocławiu, gdzie
przyciągnął uwagę niemiecldch historyków sztuki A. Schulza i J. Caro, którzy
trafnie określili temat przedstawienia i przypisali dzieło malarzowi Jórgowi Breu
młodszemu, zm. w 1547 r., autorowi obrazuBżńwipodZainą, zachowanego w Starej
Pinakotece w Monachium * 1. W latach 30. naszego wieku kolejni niemieccy badacze
obrazu, N. J. Holst i C. Muller, sldonni byli łączyć malowidło z kręgiem Łukasza
Cranacha młodszego 2. Tę opinię dzielili też pierwsi polscy monografiści Orszy,
Stanisław Herbst i Michał Walicki, w świetnej pracy wydanej rychło po drugiej
* Praca ta 11 listopada 1976 r. zreferowana została na posiedzeniu Komisji Historii i Teorii Sztuki
krakowskiego oddziału Polsłdej Akademii Naukoraz 11 czerwca 1977 r. na posiedzeniu Komitetu Nauk
0 Sztuce Polskiej Akademii Naulc w Warszawie. Jej wersja angielska pt. The Battle of Orsha — an
explication ofthe anns, armour, costumes, accoutrements and other mattersfot consideration portrayed in the
approximately contemporaiy painting of a battle fought in Byelomssia in 1514 ukazała się w 1978 r.
w antologii: Art, Anns andAnnour, wyd. Acąuafresca Editrice, Zurich-Firenze. Wersja polska: Bitwa
pod Orszą. Struktura ohrazu w Roczniku Historii Sztuld, t. XII, Warszawa 1981, s. 85-132.
1 A. Schulz, Uber ein Gemalde wahrscheinlich von Georg Preu (polnische Sclilacht aus dem Anfange des 16.
Jh., „Schlesiens Vorzeit in Bild und Schrift” 1877, t. 3, s. 180 oraz J. Caro, Die Schlaclit bei Orsza
1514 (nach dem grossen Bilde im Museum Schlesisclier Altertiimer), ibidem, 1879, s. 345-353.
2 N. J. Holst, Das Ereignisbild (Staatliche Museen-Ausstellungsfolge, „Deutsche Kunst seit Dtirer”,
nr 3), Berlin 1935 oraz C. Miiller, Deutsche Malerei des 16. Jh. in Schlesien, „Schlesische Iieimatpfle-
ge” 1935, nr 11, s. 217.
obrazu*
Wprowadzenie
Wgalerii Muzeum Narodowego w Warszawie wystawiony jest obraz batali-
styczny malowany olejno na desce, liczący 162 cm x 232 cm, obcięty nieco
z góry i z obu boków, ale w ogólności dobrze zachowany, bez większych uszkodzeń
i retuszów. Wyobraża on bitwę pod Orszą, na Białorusi, na brzegach Dniepru,
stoczoną 8 września 1514 r. pomiędzy sprzymierzonymi siłami polsko-litewskimi
a wojskiem Wasyla III, wielkiego księcia moskiewskiego.
Historia obrazu jest słabo rozpoznana. Pojawił się on w drugiej połowie XIX w.
w Muzeum Sląskich Starożytności (Schlesischer Altertumer) we Wrocławiu, gdzie
przyciągnął uwagę niemiecldch historyków sztuki A. Schulza i J. Caro, którzy
trafnie określili temat przedstawienia i przypisali dzieło malarzowi Jórgowi Breu
młodszemu, zm. w 1547 r., autorowi obrazuBżńwipodZainą, zachowanego w Starej
Pinakotece w Monachium * 1. W latach 30. naszego wieku kolejni niemieccy badacze
obrazu, N. J. Holst i C. Muller, sldonni byli łączyć malowidło z kręgiem Łukasza
Cranacha młodszego 2. Tę opinię dzielili też pierwsi polscy monografiści Orszy,
Stanisław Herbst i Michał Walicki, w świetnej pracy wydanej rychło po drugiej
* Praca ta 11 listopada 1976 r. zreferowana została na posiedzeniu Komisji Historii i Teorii Sztuki
krakowskiego oddziału Polsłdej Akademii Naukoraz 11 czerwca 1977 r. na posiedzeniu Komitetu Nauk
0 Sztuce Polskiej Akademii Naulc w Warszawie. Jej wersja angielska pt. The Battle of Orsha — an
explication ofthe anns, armour, costumes, accoutrements and other mattersfot consideration portrayed in the
approximately contemporaiy painting of a battle fought in Byelomssia in 1514 ukazała się w 1978 r.
w antologii: Art, Anns andAnnour, wyd. Acąuafresca Editrice, Zurich-Firenze. Wersja polska: Bitwa
pod Orszą. Struktura ohrazu w Roczniku Historii Sztuld, t. XII, Warszawa 1981, s. 85-132.
1 A. Schulz, Uber ein Gemalde wahrscheinlich von Georg Preu (polnische Sclilacht aus dem Anfange des 16.
Jh., „Schlesiens Vorzeit in Bild und Schrift” 1877, t. 3, s. 180 oraz J. Caro, Die Schlaclit bei Orsza
1514 (nach dem grossen Bilde im Museum Schlesisclier Altertiimer), ibidem, 1879, s. 345-353.
2 N. J. Holst, Das Ereignisbild (Staatliche Museen-Ausstellungsfolge, „Deutsche Kunst seit Dtirer”,
nr 3), Berlin 1935 oraz C. Miiller, Deutsche Malerei des 16. Jh. in Schlesien, „Schlesische Iieimatpfle-
ge” 1935, nr 11, s. 217.