Muzeum Narodowe <Breslau> [Hrsg.]; Muzeum Śla̜skie <Breslau> [Hrsg.]: Roczniki Sztuki Śląskiej (2.1963)

Tadeusz Cieński

Z SYMBOLIKI IKONOGRAFICZNEJ
ŚLĄSKICH NAGROBKÓW PIASTOWSKICH XIV W.

Cząść II

Praca niniejsza stanowi część drugą roz-
prawy poświęconej zagadnieniom ikonograficz-
nym i formalnym związanym z nagrobkiem
Mech tyldy głogowskiej. W części pierwszej 1
wyjaśniono symbolikę ikonograficzną nagrobka
Mechtyldy w łączności z takąż symboliką na-
grobka Henryka Pobożnego z punktu widze-
nia porównawczego i kulturowego. Okazało się,
że postać pod stopami księżnej głogowskiej jest
reprezentantem rzeszy tych wszystkich zobo-
wiązanych jej pamięci, którzy korzystali
z aktów jej miłosierdzia — jej amor proximi.
Rozwiązanie takie pociągało jednak za sobą
jako konsekwencję przyjęcie wystawienia na-
grobka głogowskiego po powstaniu nagrobka
Henryka Pobożnego, który stanął w latach
1380—90 2. Przedstawiona tu część druga stu-
dium stawia sobie za zadanie sprawdzenie po-
wyższego datowania zabytku na drodze analizy
jego formy 3.

1 Roczniki Sztuki Śląskiej, t. I, Wrocław 1969,
s. 46—67.

2 Por. cz. I, s. 59 n. oraz przyp. 133.

3 Ustalenie stosunku nagrobka głogowskiego do
pozostałych nagrobków piastowskich drugiej połowy
XIV w. na Śląsku, związane z problemem ich genezy
artystycznej, jako obszerne, odrębne zagadnienie wy-
kracza poza ramy niniejszej pracy. Zagadnieniu te-
mu poświęcił cenną rozprawę, znaną mi z rękopisu,
Piotr Skubiszewski (Nagrobek Henryka II we
Wrocławiu i problem śląskiej rzeźby nagrobkowej
w drugiej polowie XIV w., „Prace Komisji Hi-
storii Sztuki Wrocławskiego Towarzystwa Naukowe-
go", t. II, Wrocław 1960, s. 73), któremu za zezwolenie
na korzystanie z jej wyników w tym miejscu serdecz-
nie dziękuję. W omawianej sprawie porównaj tu
jeszcze przyp. 78. Należy dodać, że dotąd nie ustalono
dokładniejszej daty powstania nagrobka Mechtyldy

Wprawdzie restauracja z końca XIX w.4,
uzupełniając uszkodzenia i ubytki zgodnie
z przyjętym ówcześnie systemem renowacji
zabytków, w pewnym stopniu naruszyła orygi-
nalną formę rzeźby, nie dotknęła, jednak jej
elementów istotnych na tyle, by nie można
było przeprowadzić ostrożnego rozbioru for-
malnego 5 (tabl. VIII).

Rozbiór formy omawianego zabytku ze
względu na jego dzieje, stan dzisiejszy6 oraz

głogowskiej ani nie badano bliżej jego formy arty-
stycznej. Większość autorów oświadczała się, nie sta-
nowczo raczej, za drugą niż pierwszą połową XIV w.
jako okresem, w którym miał powstać nagrobek.
W tej mierze por. cz. I, przyp. 67 na s. 63. Dopiero
P r o b s t związała go ze sztuką warsztatu Piotra
z Gmiind w Pradze, ale tego nie wykazała.

4 Monografista J. Becker znający nagrobek
jeszcze przed jego restauracją podaje dokładne dane
dotyczące szczegółów technicznych restauracji na-
grobka (por. Becker, s. 5 n.).

5 Restauracją z r. 1892 objęto przede wszystkim
ubytki na przebiegu grzbietów fałdów rzeźby, drobne
naruszenia powierzchni i odpryski na nosie, a u po-
staci pod stopami księżnej odpryski na fałdach kubra-
ka na plecach. U postaci ostatniej brak większej
części twarzy oraz dłoni. Uzupełnienia grzbietów fał-
dów nie mogły zmienić poważniej ich wyglądu z uwa-
gi na ich regularny, prosty przebieg. Inaczej miała
się sprawa w uzupełnianiu pozostałych uszkodzeń, ale
tych znów było stosunkowo niewiele (por. Becker,
j. w.).

8 Uszkodzenia w czasiej drugiej wojny światowej
spowodowały pęknięcie poprzeczne w dolnej części
korpusu przez całą jego szerokość, poza tym szereg
mniejszych pęknięć, jednakże bez większych ubytków
materiału, nie licząc szeregu rozrzuconych drobniej-
szych obtłuczeń powierzchni.