40

Alberto Martín Isidoro

dotrzeć do pochodzenia tego fenomenu. „Porządek zoomorficzny” zidentyfiko-
wali i udokumentowali 40 lat temu José de Mesa i Teresa Gisbert, ponowna ana-
liza tego tematu może jednak rzucić nowe światło na przyjęte wcześniej defini-
cje i pozwolić na pogłębienie niektórych zagadnień. Przede wszystkim poddane
zostało reinterpretacji jedno z założeń sformułowanych przez wspomnianych
autorów: kolumna ta [w porządku zoomorficznym] jest też pozostałością ma-
nieryzmu, a inspiracji dla niej możemy szukać u autorów traktatów architekto-
nicznych - Palladio, opisując świątynię Nerwy w swym dziele „ Cuarto de Arqu-
itectura”, rozdział VIII, prezentuje kapitel z motywami koni, a w Sagredo kapitel
o kształcie baranich głów.
Hipoteza ta opiera się na założeniu powszechnego obiegu, jakiemu podlegały
traktaty, a także na idei inspiracji, a nie dokładnej reprodukcji grafiki. Trakta-
ty były dostępne tylko nielicznym, w pełni możliwe natomiast było kopiowanie
wzoru w różnym stopniu dokładności, co prowadziło do powstania transforma-
cji związanych z tym procesem. Właśnie ten ostatni aspekt został ukazany w ar-
tykule w nowej perspektywie wraz ze wskazaniem innego, niewymienianego
dotąd wzoru. Mowa tu o pracach Jeana Bćraina Starszego (1640-1711), które
cieszyły się popularnością i miały duży wpływ na sztukę europejską w okresie
pokrywającym się z początkowym etapem rozwoju dzieł powstających w Ame-
ryce Łacińskiej i utrzymanych w stylistyce mestizo. We wzornikach Beraina
znajdziemy między innymi propozycje kapiteli kolumn i pilastrów, w których
ornament arabeskowy dominuje nad akantem. W wielu proponowanych kapi-
telach zauważyć można także obecność fantastycznych stworzeń, mitycznych
zwierząt, półludzi o charakterze mitologicznym o formach zakorzenionych
w antyku, co wskazuje jednoznacznie na wpływ maniery styczny. Przeprowa-
dzając analizę „porządku zoomorficznego”, koncentruję się głównie na dwóch
przykładach: jednym jest retabulum znajdujące się w kościele w Pomacie, a dru-
gim ołtarz i ambona w świątyni w Yunguyo. W obu przypadkach mamy do czy-
nienia z kościołami misji ewangelizacyjnych zakonu dominikanów na terenach
dawnego kolonialnego Chucuito w Peru.