DOI Artikel:
Pediadēs, Periklēs D.: To ex Antikythērōn astrolabon
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.13159#0094
167
2ο έξ Άντικν&ήρων άστρολάβον νπδ Π. Δ. 'Ρεδιάδου.
168
§ος εξωτερικής ής διεσώθη τό στέλεχος και ήτις
ακριβώς εφαρμόζεται εις τήν έγκάθισιν αυτής.
Άφ' έτερου ή τοιαύτη ύδραυλική κίνησις τοΟ
οργάνου προϋποτίθησι μηχανισμόν αύτόματον καϊ
τότε θά παρεΐλκον πιθανώς αί συνοδεύουσαι έν έπι-
γραφαΐς μακραι όδηγίαι χρήσεως.
Ε'). Τοϋ τελευταίως άνακαλυφθέντος και ύπό
του κ. Κβΐιπι άναγνωσθέντος ονόματος του αιγυ-
πτιακού μηνός παχών εινε ανάγκη νά πιστωθή τό
ορθόν τής αναγνώσεως" άλλως δέ ό τομεΰς τοΟ
κύκλου τής ίτυος ό δεσπο'ζόμενος ύπό τοΟ δνόματος
τούτου εινε τόσον μέγας, ώστε ήτο αδύνατον ή
ίτυς αύτη νά ,έπαρκέση προς καταγραφήν και τών
δώδεκα μηνών, ό δέ μην παχών άντιστοιχεΐ προς
τον ήμέτερον μάϊον , ό'στις προς ουδέν άξιόλογον
σημεΐον, ού'τε ίσημερίαν ού'τε τροπήν, έπί τής έκ-
λειπτικής συνδέεται.
'^Τ'). Έκ τών δύο σπουδαιοτέρων τεμα/ίων άπε-
καλύφθησαν κατά τήν τελευταίαν Ιξέτασιν του όρ-
γάνου δύο τόξα ίτυος φέροντα δύο διάφορα συστή-
ματα διαιρέσεως. Λαβών άποτύποομα τών τόξων
τούτων κατεσκεύασα αυτά και εύρον οτι αμφότερα
εινε κυκλικά κα'ι ότι το μεν έν παρ' ο εινε κεχα-
ραγμένα τά γράμματα ΑΧΩΝ ανήκει εις κύκλον
άκτΐνος 0Ό72 περίπου, τής έπ' αύτοΟ διαιρέσεως
παριστώσης μοίρας (ολόκληρος ή περιφέρεια ήτο
διηρημένη εις 360°), τό δ' έτερον εις κύκλον με-
μοιοασμένον εις 60 μέρη, ών έφ' ένος άναγινώ-
σκονται τα γράμματα 0γ~. ■ Αμφότερα τα συστή-
ματα τής διαιρέσεως παριστώσι τά δύο γνωστά
συστήματα διαιρέσεως του κύκλου παρ' άρχαίοις,
τά μνημονευόμενα παρά Στράβωνι (Β 7), το
δ' όργανον τοΟτο εϊνε τό μόνον έκ τής αρχαιότη-
τος σωζόμενον ό'περ φέρει κεχαραγμένα άμφάτερα
τά συστήματα ταΰτα.
Έκ τών συστημάτων τούτων ή εις 360° διαί-
ρεσις ήτο άγνωστος τω Άρχιμήδει διαιροΰντι τό
τεταρτημάριον εις 24 μέρη (Κύκλου μέτρησις),
ως επίσης και τώ Απολλωνίω (ΤίΐηηβΓγ, ΚβοΙι.
$πγ ΙΊπδί. άθ Γ&8ϊγ. αηο. σ. 49), εισήχθη δ' ύπο
Ιππάρχου έν Ελλάδι προς έφαρμογήν εις τήν
άστρονομίαν τής τριγωνομετρίας ήν αύτος πρώτος
εΐσήγαγεν, εις έπιστημονικήν τουτέστι και ουχί εις
γενικήν χρήσιν (Ι^βΙτοηηβ, .ΙοιίΓηβΙ άββ 8&νβηΐΒ
1817 σ 747. ΤβηηβΓΥ, Κβοίι. 38ΪΓ. 1886 σ. 37).
Ό ΙιθίΓοηηβ ήδη ΐσχυρίζετο οτι ή εις 360°
διαίρεσις του κύκλου δεν ήτο γενικώς παραδεδε-
γμένη έπι Άγιλλέως Τατίου και θέωνος του έρ-
μηνευτου τοΰ Πτολεμαίου, προσφάτως τότε εισα-
χθείσα (ε. ά. σ.746), είκάζων τοΰτο έκ τοΟ Αχιλ-
λέως λέγοντος « τινές δέ τά μεταξύ τών παραλλή-
λων διαστήματα κατά πλάτος ουκ εις 60 μοίρας
τέμνούσιν άλλ' εις 360 (Άχιλλ. Εΐσ. εις Άράτου
Φαιν. 326 έν Ρβί&ν. ϋΓίΐηοΙ.) και Θέωνος « ύπο-
τίθεται τον μεν κύκλον διαιρεΐσθαι εϊς ίσα τμή-
ματα τξ καϊ καλεί (ό Πτολεμαίος) εκαστον διά-
στημα μοιριαΐον (θέων. Τπόμν. εΐς Πτολ. έν Ρβ-
Ι&ν. ϋΓβηοΙ.). Πράγματι δέ ό θέων τήν εΐς 360°
διαίρεσιν ανάγει εις Πτολεμαϊον καϊ ούγι εις Ίπ-
παρχον, άφου λέγει « ού γαρ τοις αύτοΐς άριθμοΐς
ο τε Ίππαρχος έχρήσατο και Πτολεμαίος, άλλ' ό
μεν Ιππαρχος εις πγ μοίρας τον μεγιστον κύκλον
διεϊλεν, ό δέ Πτολεμαίος εις τξ (θέων ε.ά. σ.167).
Η εις 360° διαίρεσις φαίνεται οπωσδήποτε επι-
κρατήσασα τής εΐς 60 μέρη, ήτις διετηρήθη έπ'ι
μακρόν έν χρήσει (ΤδηηβΓγ, ΚθοΙί. βιιγ 1 Ιιίδί. βίο.
σ. 4 / και 49) , και κατασταθεϊσα οριστικώς άντ'αύ-
τής μετά τους περί Πρόκλον τον Διάδοχον /ρό-
νους, όστις παρέχει και πλήρη διαίρεσιν εΐς μοίρας,
λεπτά κλπ. έπ'ι οργάνων, και ταύτην μάλιστα ώς
έπικρατοΟσαν, ώς έπίσης και διαίρεσιν εις πεντεμοι-
ριαΐα διαστήματα διά μικροτέρων γραμμών έπι τής
χαλκής ίτυος, ακριβώς ώς εϊνε αί μοϊραι ανά πέντε
έπι του Άντικυθηραϊκού' οργάνου διατεταγμέναι
(Πρόκλου Τποτύπωσις εκδ. Η^ΙΐΏδ 1820 σ.137).
Τούτο άλλως τε συνάγεται και έκ του γεγονότος
ό'τι παρ' ούδενϊ τών αμέσως μεταγενεστέρων τού
Πρόκλου άστρονόμων συγγραφέων αναφέρεται ή
εις 60 μέρη διαίρεσις, τουναντίον δέ ή λέξις μοι-
ρογνωμόνιον, ήτις δύναται νά θεωρηθή ώς αμέσως
προς τήν εις 360° διαίρεσιν σχετιζομένη, ένφ δεν
άπαντα παρά τοις προγενεστέροις του Πτολεμαίου
συγγραφεΰσι, τουναντίον παρά τοις μεταγενεστέ-
ρους τοΟ Πρόκλου, ιδίως τοϊς περί αστρολάβου γρά-
ψασι, καταντά κοινοτάτη.
Ό Ρβί&ιι ήδη ίσχυρίζετο ότι ή εις 60 μέρη
διαίρεσις εινε άρχαιοτέρα τής εις 360° διαιρέσεως
(ΡβΙ&ιι, ΒίδδβΓί. Ιϊβ. II, ο&ρ. I), ό δέ ΙιβίΓοηιΐθ-
τούναντίον ότι αύτη ήτο νεωτέρα (ε. ά. σελ.748).
2ο έξ Άντικν&ήρων άστρολάβον νπδ Π. Δ. 'Ρεδιάδου.
168
§ος εξωτερικής ής διεσώθη τό στέλεχος και ήτις
ακριβώς εφαρμόζεται εις τήν έγκάθισιν αυτής.
Άφ' έτερου ή τοιαύτη ύδραυλική κίνησις τοΟ
οργάνου προϋποτίθησι μηχανισμόν αύτόματον καϊ
τότε θά παρεΐλκον πιθανώς αί συνοδεύουσαι έν έπι-
γραφαΐς μακραι όδηγίαι χρήσεως.
Ε'). Τοϋ τελευταίως άνακαλυφθέντος και ύπό
του κ. Κβΐιπι άναγνωσθέντος ονόματος του αιγυ-
πτιακού μηνός παχών εινε ανάγκη νά πιστωθή τό
ορθόν τής αναγνώσεως" άλλως δέ ό τομεΰς τοΟ
κύκλου τής ίτυος ό δεσπο'ζόμενος ύπό τοΟ δνόματος
τούτου εινε τόσον μέγας, ώστε ήτο αδύνατον ή
ίτυς αύτη νά ,έπαρκέση προς καταγραφήν και τών
δώδεκα μηνών, ό δέ μην παχών άντιστοιχεΐ προς
τον ήμέτερον μάϊον , ό'στις προς ουδέν άξιόλογον
σημεΐον, ού'τε ίσημερίαν ού'τε τροπήν, έπί τής έκ-
λειπτικής συνδέεται.
'^Τ'). Έκ τών δύο σπουδαιοτέρων τεμα/ίων άπε-
καλύφθησαν κατά τήν τελευταίαν Ιξέτασιν του όρ-
γάνου δύο τόξα ίτυος φέροντα δύο διάφορα συστή-
ματα διαιρέσεως. Λαβών άποτύποομα τών τόξων
τούτων κατεσκεύασα αυτά και εύρον οτι αμφότερα
εινε κυκλικά κα'ι ότι το μεν έν παρ' ο εινε κεχα-
ραγμένα τά γράμματα ΑΧΩΝ ανήκει εις κύκλον
άκτΐνος 0Ό72 περίπου, τής έπ' αύτοΟ διαιρέσεως
παριστώσης μοίρας (ολόκληρος ή περιφέρεια ήτο
διηρημένη εις 360°), τό δ' έτερον εις κύκλον με-
μοιοασμένον εις 60 μέρη, ών έφ' ένος άναγινώ-
σκονται τα γράμματα 0γ~. ■ Αμφότερα τα συστή-
ματα τής διαιρέσεως παριστώσι τά δύο γνωστά
συστήματα διαιρέσεως του κύκλου παρ' άρχαίοις,
τά μνημονευόμενα παρά Στράβωνι (Β 7), το
δ' όργανον τοΟτο εϊνε τό μόνον έκ τής αρχαιότη-
τος σωζόμενον ό'περ φέρει κεχαραγμένα άμφάτερα
τά συστήματα ταΰτα.
Έκ τών συστημάτων τούτων ή εις 360° διαί-
ρεσις ήτο άγνωστος τω Άρχιμήδει διαιροΰντι τό
τεταρτημάριον εις 24 μέρη (Κύκλου μέτρησις),
ως επίσης και τώ Απολλωνίω (ΤίΐηηβΓγ, ΚβοΙι.
$πγ ΙΊπδί. άθ Γ&8ϊγ. αηο. σ. 49), εισήχθη δ' ύπο
Ιππάρχου έν Ελλάδι προς έφαρμογήν εις τήν
άστρονομίαν τής τριγωνομετρίας ήν αύτος πρώτος
εΐσήγαγεν, εις έπιστημονικήν τουτέστι και ουχί εις
γενικήν χρήσιν (Ι^βΙτοηηβ, .ΙοιίΓηβΙ άββ 8&νβηΐΒ
1817 σ 747. ΤβηηβΓΥ, Κβοίι. 38ΪΓ. 1886 σ. 37).
Ό ΙιθίΓοηηβ ήδη ΐσχυρίζετο οτι ή εις 360°
διαίρεσις του κύκλου δεν ήτο γενικώς παραδεδε-
γμένη έπι Άγιλλέως Τατίου και θέωνος του έρ-
μηνευτου τοΰ Πτολεμαίου, προσφάτως τότε εισα-
χθείσα (ε. ά. σ.746), είκάζων τοΰτο έκ τοΟ Αχιλ-
λέως λέγοντος « τινές δέ τά μεταξύ τών παραλλή-
λων διαστήματα κατά πλάτος ουκ εις 60 μοίρας
τέμνούσιν άλλ' εις 360 (Άχιλλ. Εΐσ. εις Άράτου
Φαιν. 326 έν Ρβί&ν. ϋΓίΐηοΙ.) και Θέωνος « ύπο-
τίθεται τον μεν κύκλον διαιρεΐσθαι εϊς ίσα τμή-
ματα τξ καϊ καλεί (ό Πτολεμαίος) εκαστον διά-
στημα μοιριαΐον (θέων. Τπόμν. εΐς Πτολ. έν Ρβ-
Ι&ν. ϋΓβηοΙ.). Πράγματι δέ ό θέων τήν εΐς 360°
διαίρεσιν ανάγει εις Πτολεμαϊον καϊ ούγι εις Ίπ-
παρχον, άφου λέγει « ού γαρ τοις αύτοΐς άριθμοΐς
ο τε Ίππαρχος έχρήσατο και Πτολεμαίος, άλλ' ό
μεν Ιππαρχος εις πγ μοίρας τον μεγιστον κύκλον
διεϊλεν, ό δέ Πτολεμαίος εις τξ (θέων ε.ά. σ.167).
Η εις 360° διαίρεσις φαίνεται οπωσδήποτε επι-
κρατήσασα τής εΐς 60 μέρη, ήτις διετηρήθη έπ'ι
μακρόν έν χρήσει (ΤδηηβΓγ, ΚθοΙί. βιιγ 1 Ιιίδί. βίο.
σ. 4 / και 49) , και κατασταθεϊσα οριστικώς άντ'αύ-
τής μετά τους περί Πρόκλον τον Διάδοχον /ρό-
νους, όστις παρέχει και πλήρη διαίρεσιν εΐς μοίρας,
λεπτά κλπ. έπ'ι οργάνων, και ταύτην μάλιστα ώς
έπικρατοΟσαν, ώς έπίσης και διαίρεσιν εις πεντεμοι-
ριαΐα διαστήματα διά μικροτέρων γραμμών έπι τής
χαλκής ίτυος, ακριβώς ώς εϊνε αί μοϊραι ανά πέντε
έπι του Άντικυθηραϊκού' οργάνου διατεταγμέναι
(Πρόκλου Τποτύπωσις εκδ. Η^ΙΐΏδ 1820 σ.137).
Τούτο άλλως τε συνάγεται και έκ του γεγονότος
ό'τι παρ' ούδενϊ τών αμέσως μεταγενεστέρων τού
Πρόκλου άστρονόμων συγγραφέων αναφέρεται ή
εις 60 μέρη διαίρεσις, τουναντίον δέ ή λέξις μοι-
ρογνωμόνιον, ήτις δύναται νά θεωρηθή ώς αμέσως
προς τήν εις 360° διαίρεσιν σχετιζομένη, ένφ δεν
άπαντα παρά τοις προγενεστέροις του Πτολεμαίου
συγγραφεΰσι, τουναντίον παρά τοις μεταγενεστέ-
ρους τοΟ Πρόκλου, ιδίως τοϊς περί αστρολάβου γρά-
ψασι, καταντά κοινοτάτη.
Ό Ρβί&ιι ήδη ίσχυρίζετο ότι ή εις 60 μέρη
διαίρεσις εινε άρχαιοτέρα τής εις 360° διαιρέσεως
(ΡβΙ&ιι, ΒίδδβΓί. Ιϊβ. II, ο&ρ. I), ό δέ ΙιβίΓοηιΐθ-
τούναντίον ότι αύτη ήτο νεωτέρα (ε. ά. σελ.748).