DOI Artikel:
Skias, Andreas: Neōterai anaskaphai en tē panarchaia Eleusiniakē nekropolei
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14281#0029
Έλενσινιακής νεκροπόλεως άνασκαφαί' υπό Λ. Σκιά.
19
χειαν τοΰ στρογγυλού ΟολωτοΟ μέρους μή χωρι-
ζόμενος άπ' αύτοΰ οιά θύρας, ώς συμβαίνει συνή-
θως έν τοις θολωτοΐς τάφοις. Προσέτι δε ό δρόμος
μετά βραχύ διάστημα διακόπτεται άποφραττόμε-
νος δια τοίχου, όστις σήμερον μεν σώζεται μόλις
εις ύψος 1 μ. περίπου, βεβαίως βμως το πάλαι
ύψοΰτο μέχρι της κορυφής τής καμάρας και ούτως
άνεπλήρου την έλλειψιν θύρας. Ή τοιαύτη κατα-
σκευή μοι φαίνεται οτι οφείλεται κυρίως εις τοπι-
κάς συνθήκας, διότι άφοΰ ένεκα τής σκληρότητος
του βράχου ό θόλος κατά το πλείστον έγινε κτι-
στός, ή κατωφέρεια και ή ανωμαλία του εδάφους
δεν επέτρεπε νά κατασκευασθή μεγαλύτερος1. Προς
έπαύξησιν λοιπόν του /ώρου του τάφου συνηνώθη
ό δρόμος μετά του θόλου, και έχρησιμοποιήθη και
ό δρόμος προς ταφήν, ώς και έν άλλοις τάφοις
πολλάκις παρετηρήθη. Ανάλογα άλλως παραδείγ-
ματα αποφράξεως του δρόμου, ελλείψεως θύρας
και στενεύσεως του δρόμου προς τα άνω εις κα-
μάραν ύπάρχουσι και άλλα, ώστε ή κατασκευή
του έν Έλευσΐνι τάφου δεν εϊνε μοναδική. Αλλοι
θολωτοί τάφοι μάλιστα εχουσι σπουδαιοτέρας πα-
ραλλαγάς άπό τοΰ κανονικοΟ σχήματος των τοιού-
των κτισμάτων.
Το έσωτερικόν του τε θόλου και του δρόμου εϊνε
έπικεχρισμένον δια στερεότατου και καλλίστης κα-
τασκευής κονιάματος, ώστε έκ τούτου και εκ τίνος
κυκλικής οπής κατά το προς άριστεράν πλευρόν
τοΟ θόλου ϋπαρχούσης δύναται νά ύττοτεθή ό'τι το
κτίριον τοΰτο δεν ήτο τάφος, άλλά δεξαμενή.
Κατά την έμήν ό'μως γνώμην ούτε το έν ούτε το
άλλο αποδεικνύε», ορθήν την ύπόθεσιν ταύτην, διότι
επίχρισμα2 μεν και έτι πολυτελεστέρα εσωτερική
διακόσμησις ευρέθη και έν άλλοις όμοίοις τάφοις,
ή δέ οπή (άν οέν πρέπει νά ύποτεθή κατασκευα-
σθεΐσα έν ύστερωτέροις χρόνοις) έχρησίμευσε βε-
βαίως προς δίοδον τοΟ αέρος και εύκολωτέραν καΰ-
σιν του νεκοοΰ' κεκαυυ-ένοι δέ νεκοοι έν τοιούτοι;
τάφοις ευρέθησαν και άλλοτε και εσχάτως έν Αρ-
γεί3. Βεβαίως ουδαμώς εϊνε αδύνατον νχ έχρησί-
1 "Αν κατ=σ/.ευάζετο μεγαλύτερος χωρίς νά λαςευΟή ό βράχος πρός
δεςιάν, ήτοι ττοός ανατολάς, ητο ανάγκη νά αετατοπισΟή ό δρόμος
προς άριστεράν, άλλ' αύτο'θι τό έδαφος εϊνε πολύ κεκλιμε'νον και
άνώμαλον.
2 Τσούντα, Μυκήναι σελ. 130.
3 Έν πίν. Γ' έν τω διαγράαματι τής τομής κατά τήν Α-Β α!
μευσε το κτίριον τούτο και ώς δεξαμενή έν ύστε-
ρωτέροις χρόνοις, ίσως δέ και το επίχρισμα δύνα-
ται νά προέρχεται έκ τοιαύτης χρήσεως, άλλ' έξ
αρχής δέν δύναται νά ύποτεθή οτι ήτο δεξαμενή,
διότι οχι μόνον ή διαίρεσις του κτιρίου εις θόλον
και εις δρόμον δέν θά εϊχεν ούδένα λόγον, άλλά
προ πάντων διότι δεξαμενή θά κατεσκευάζετο πολύ
εύκολώτερον και σκοπιμώτερον παραπλεύρως τής
κλιτύος τοΰ λόφου και όχι καθέτως προς αύτήν, ώς
εϊνε κατεσκευασμένον το παρόν οικοδόμημα. "Επειτα
και το επίχρισμα δέν εϊνε έπιτεθειμένον μόνον έπί
τοΰ πυθμένος και των πλευρών, άλλά και έπ' αυ-
τών τών άκροτάτων σημείων τής οοοΰής, ένθα
ούδένα λόγον θά εϊχεν, άν το κτίριον ήτο δεξαμενή.
Πέριξ τοΰ θολωτού τάφου έγένετο άνασκαφή
κατά μεν το έτος 1898 μεταξύ τοΰ άπο^οάττον-
τος τόν δρόμον τοίχου και τοΰ έμπροσθεν ευρε-
θέντος τείχους τής άκροπόλεως εις μήκος 20 μέ-
τρων και εις πλάτος 0 μ. Παραπλεύρως δέ τοΰ
δρόμου ή άνασκαφή έξετάθη κυρίως προς δυσμάς,
προς άνατολάς δέ μόνον παρ' αύτο το πλευρόν
τοΰ δρόμου. Έν έτει όμως 1902 άνεσκάφη προς
άνατολάς τοΰ δρόμου έκτασις μήκους 13 μ. και
πλάτους 2 έως Ο, άλλά τά αυτόθι ευρεθέντα τοι-
χάρια ώς και τινα τών πρότερον άνακαλυ^θέντων
δέν άναγράφονται έν τώ σχεδίω. Κατ άμφοτέρας
τάς άνασκαφάς ταύτας ευρέθησαν πέριξ πολλά
στρώματα τέφρας και τοιχάρια και όστρακα αγ-
γείων πολυάριθμα, ανήκοντα πάντα εις προμυκη-
ναϊκούς χρόνους. Μόνον παρ' αύτούς τους τοίχους
τοΰ θολωτοΰ τάφου εύρέθησαν ολίγα τινά στιλπνά
μυκηναϊκά όστρακα. 1ά άλλα ήσαν λυδικά, νη-
σιωτικά, άμαυρόχρωμα μυκηναϊκά και άγάνωτα
ευτελή. Μοναδικον μεταξύ τών έν Έλευσΐνι ευρε-
θέντων ποο'ίστοοικών όστοάκων εϊνε έν άνηκον εις
άγγεΐον χειροποίητον μετά καστανερύθρου επιχρί-
σματος, έφ' ού έχει έπιτεθή κόσμημα έκ διασταυ-
ρουμένων γραμμών παχέος λευκού χρώματος.
Τοΰτο φαίνεται ότι ανήκει εις τήν νεολιθικήν έπο-
χήν (είκ. 9 άριθ. 5) ."Αλλα δείγματα τών αυτόθι
εύρεθέντων προμυκηναΐκών οστράκων (ιδίως νη-
σιωτικών) άπεικονίζονται έν είκ. 9 άριθ. 4 και
δύο προς άριστεράν κάθετοι έρυθρα! γραααα'ι δηλοΰσι τήν θέσ'.ν τή;
οπής ταύτης, αϊ δ' Ιτεραι τρεις τήν θέσιν ετέρας μικράς οπής κατά
τήν κορυφήν τοΰ θολού.
19
χειαν τοΰ στρογγυλού ΟολωτοΟ μέρους μή χωρι-
ζόμενος άπ' αύτοΰ οιά θύρας, ώς συμβαίνει συνή-
θως έν τοις θολωτοΐς τάφοις. Προσέτι δε ό δρόμος
μετά βραχύ διάστημα διακόπτεται άποφραττόμε-
νος δια τοίχου, όστις σήμερον μεν σώζεται μόλις
εις ύψος 1 μ. περίπου, βεβαίως βμως το πάλαι
ύψοΰτο μέχρι της κορυφής τής καμάρας και ούτως
άνεπλήρου την έλλειψιν θύρας. Ή τοιαύτη κατα-
σκευή μοι φαίνεται οτι οφείλεται κυρίως εις τοπι-
κάς συνθήκας, διότι άφοΰ ένεκα τής σκληρότητος
του βράχου ό θόλος κατά το πλείστον έγινε κτι-
στός, ή κατωφέρεια και ή ανωμαλία του εδάφους
δεν επέτρεπε νά κατασκευασθή μεγαλύτερος1. Προς
έπαύξησιν λοιπόν του /ώρου του τάφου συνηνώθη
ό δρόμος μετά του θόλου, και έχρησιμοποιήθη και
ό δρόμος προς ταφήν, ώς και έν άλλοις τάφοις
πολλάκις παρετηρήθη. Ανάλογα άλλως παραδείγ-
ματα αποφράξεως του δρόμου, ελλείψεως θύρας
και στενεύσεως του δρόμου προς τα άνω εις κα-
μάραν ύπάρχουσι και άλλα, ώστε ή κατασκευή
του έν Έλευσΐνι τάφου δεν εϊνε μοναδική. Αλλοι
θολωτοί τάφοι μάλιστα εχουσι σπουδαιοτέρας πα-
ραλλαγάς άπό τοΰ κανονικοΟ σχήματος των τοιού-
των κτισμάτων.
Το έσωτερικόν του τε θόλου και του δρόμου εϊνε
έπικεχρισμένον δια στερεότατου και καλλίστης κα-
τασκευής κονιάματος, ώστε έκ τούτου και εκ τίνος
κυκλικής οπής κατά το προς άριστεράν πλευρόν
τοΟ θόλου ϋπαρχούσης δύναται νά ύττοτεθή ό'τι το
κτίριον τοΰτο δεν ήτο τάφος, άλλά δεξαμενή.
Κατά την έμήν ό'μως γνώμην ούτε το έν ούτε το
άλλο αποδεικνύε», ορθήν την ύπόθεσιν ταύτην, διότι
επίχρισμα2 μεν και έτι πολυτελεστέρα εσωτερική
διακόσμησις ευρέθη και έν άλλοις όμοίοις τάφοις,
ή δέ οπή (άν οέν πρέπει νά ύποτεθή κατασκευα-
σθεΐσα έν ύστερωτέροις χρόνοις) έχρησίμευσε βε-
βαίως προς δίοδον τοΟ αέρος και εύκολωτέραν καΰ-
σιν του νεκοοΰ' κεκαυυ-ένοι δέ νεκοοι έν τοιούτοι;
τάφοις ευρέθησαν και άλλοτε και εσχάτως έν Αρ-
γεί3. Βεβαίως ουδαμώς εϊνε αδύνατον νχ έχρησί-
1 "Αν κατ=σ/.ευάζετο μεγαλύτερος χωρίς νά λαςευΟή ό βράχος πρός
δεςιάν, ήτοι ττοός ανατολάς, ητο ανάγκη νά αετατοπισΟή ό δρόμος
προς άριστεράν, άλλ' αύτο'θι τό έδαφος εϊνε πολύ κεκλιμε'νον και
άνώμαλον.
2 Τσούντα, Μυκήναι σελ. 130.
3 Έν πίν. Γ' έν τω διαγράαματι τής τομής κατά τήν Α-Β α!
μευσε το κτίριον τούτο και ώς δεξαμενή έν ύστε-
ρωτέροις χρόνοις, ίσως δέ και το επίχρισμα δύνα-
ται νά προέρχεται έκ τοιαύτης χρήσεως, άλλ' έξ
αρχής δέν δύναται νά ύποτεθή οτι ήτο δεξαμενή,
διότι οχι μόνον ή διαίρεσις του κτιρίου εις θόλον
και εις δρόμον δέν θά εϊχεν ούδένα λόγον, άλλά
προ πάντων διότι δεξαμενή θά κατεσκευάζετο πολύ
εύκολώτερον και σκοπιμώτερον παραπλεύρως τής
κλιτύος τοΰ λόφου και όχι καθέτως προς αύτήν, ώς
εϊνε κατεσκευασμένον το παρόν οικοδόμημα. "Επειτα
και το επίχρισμα δέν εϊνε έπιτεθειμένον μόνον έπί
τοΰ πυθμένος και των πλευρών, άλλά και έπ' αυ-
τών τών άκροτάτων σημείων τής οοοΰής, ένθα
ούδένα λόγον θά εϊχεν, άν το κτίριον ήτο δεξαμενή.
Πέριξ τοΰ θολωτού τάφου έγένετο άνασκαφή
κατά μεν το έτος 1898 μεταξύ τοΰ άπο^οάττον-
τος τόν δρόμον τοίχου και τοΰ έμπροσθεν ευρε-
θέντος τείχους τής άκροπόλεως εις μήκος 20 μέ-
τρων και εις πλάτος 0 μ. Παραπλεύρως δέ τοΰ
δρόμου ή άνασκαφή έξετάθη κυρίως προς δυσμάς,
προς άνατολάς δέ μόνον παρ' αύτο το πλευρόν
τοΰ δρόμου. Έν έτει όμως 1902 άνεσκάφη προς
άνατολάς τοΰ δρόμου έκτασις μήκους 13 μ. και
πλάτους 2 έως Ο, άλλά τά αυτόθι ευρεθέντα τοι-
χάρια ώς και τινα τών πρότερον άνακαλυ^θέντων
δέν άναγράφονται έν τώ σχεδίω. Κατ άμφοτέρας
τάς άνασκαφάς ταύτας ευρέθησαν πέριξ πολλά
στρώματα τέφρας και τοιχάρια και όστρακα αγ-
γείων πολυάριθμα, ανήκοντα πάντα εις προμυκη-
ναϊκούς χρόνους. Μόνον παρ' αύτούς τους τοίχους
τοΰ θολωτοΰ τάφου εύρέθησαν ολίγα τινά στιλπνά
μυκηναϊκά όστρακα. 1ά άλλα ήσαν λυδικά, νη-
σιωτικά, άμαυρόχρωμα μυκηναϊκά και άγάνωτα
ευτελή. Μοναδικον μεταξύ τών έν Έλευσΐνι ευρε-
θέντων ποο'ίστοοικών όστοάκων εϊνε έν άνηκον εις
άγγεΐον χειροποίητον μετά καστανερύθρου επιχρί-
σματος, έφ' ού έχει έπιτεθή κόσμημα έκ διασταυ-
ρουμένων γραμμών παχέος λευκού χρώματος.
Τοΰτο φαίνεται ότι ανήκει εις τήν νεολιθικήν έπο-
χήν (είκ. 9 άριθ. 5) ."Αλλα δείγματα τών αυτόθι
εύρεθέντων προμυκηναΐκών οστράκων (ιδίως νη-
σιωτικών) άπεικονίζονται έν είκ. 9 άριθ. 4 και
δύο προς άριστεράν κάθετοι έρυθρα! γραααα'ι δηλοΰσι τήν θέσ'.ν τή;
οπής ταύτης, αϊ δ' Ιτεραι τρεις τήν θέσιν ετέρας μικράς οπής κατά
τήν κορυφήν τοΰ θολού.