DOI Artikel:
Maltezos, Kōnstantinos: Hē dikastikē klepsydra kai hē diamemetrēmenē hēmera
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14367#0078
68 Κ. Μαλτέζος· Η δικαστική κλεψύδρα και ή διαμεμετρημένη ήμερα.
ΑΕ 1920
αύτη ερερεν εις τον πυθμένα 8 ισοδύναμα άλ-
λήλοις τρυπήματα, έν δέ τοις του Δημοσθέ-
νους 9.
Το συμπέρασμα δμως του Κθίΐ περί της αλ-
λαγής της προτύπου (διαμεμετρημένης) ημέρας
ουδόλως δύναται νά γίνη δεκτόν, καθόσον ή δή-
θεν πρότυπος ημέρα των χρόνων του Λυσίου
(10ω 58λ ) θά ήτο μείζων των αληθών ήμερων
έν Αθήναις κ.αθ' ολην την διάρκειαν του χειμώ-
νος, αί δέ μεγάλαι δίκαι, αί προς διαμεμετρη-
μένην την ήμέραν, θά ήδύναντο νά διαρκέσωσι
και μέρος της νυκτός, όπερ άτοπον.
Έαν τά συμπεράσματα του Κθϊΐ, τά σχετικά
προς την διαφοράν των μηκών των αγορεύσεων
των παλαιοτέρων ρητόρων και των της έποχής του
Δημοσθένους, ήσαν ορθά, ή μόνη δυνατή ύποθεσις
επί της διαφοράς ταύτης θά συνίστατο εις τό δτι
μεταςύ των χρόνων του Λυσίου και των του Δημο-
σθένους ει/ε μεταβληθή το ποσόν του παρεχομένου
ύοατος εν ταΐς τιμηταΐς ΐδιωτικαΐς δίκαις, τόσον δια
τον πρώτον όσον και δια τον ύστερον λόγον, χωρίς
δμως νά δυνάμεθα νά έςαγάγωμεν έκ του μήκους
τών σωζόμενων λόγων και ακριβή συμπεράσματα
περί του μεγέθους της μεταβολής ταύτης.
Προς πληρεστέραν έ'ρευναν έμέτρησα έκ νέου
το μήκος τών διασωθεισών αγορεύσεων, άλλ αντί
του πλήθους τών στίχων, τών όποιων πολλοί οεν
εινε πλήρεις, ως συμβαίνει πάντοτε, έμέτρησα τό
πλήθος τών συλλαβών ές ων σύγκεινται αύται 1.
Μή υπάρχοντος δμως εν τή Έθν. Βιβλιοθήκη του
κειμένου εκδόσεως Ζυρίχης τών αττικών ρητόρων,
ήρεύνησα την εκδοσιν Όςωνίας (1823), έν τή οποία
ό πλήρης στίχος σύγκειται κατά μέσον δρον έκ
18 συλλαβών ίΰπάρχουσι πλήρεις στίχοι έκ 13
συλλαβών μόνον και έτεροι ες" 23 όλων συλ-
λαβών)
Κατήρτισα δ' ούτω τούς κάτωθι δημοσιευόμε-
νους πίνακας, I* οΐς παραθέτω ένθεν μεν τά έξαγό-
μενα του Κθίΐ, ένθεν δέ τά έμά εξαγόμενα,
τουτέστι τά μήκη τών διασωθεισών άγορεύσεων
εις συλλαβάς, εξ ών εις χρόνους και εις χόας,
1 Έμέτρησα άπ' ευθείας τό πλήθος τών συλλαβών τών επομέ-
νων δέκα λόγων, ή'τοι του Λυσίου IX, (XI), XVI, XVII, XXIII,
XXIX και του Δημοσθένους (XXVI), XXVIII, XXXI, XI, VI,
υπολογίζων τον χόα προς 4λ5Υ2δ. Προς ύπο-
λογισμόν δέ τών χρόνων τούτων πειραματι-
σθείς εύρον δτι, άπαγγέλλοντες ρητορικώς αλλά
ταχέως πως τους λόγους, λέγομεν 5,5 συλ-
λαβάς άνά δευτερόλεπτον λαμβάνοντες δμως υπ1
όψιν δτι οί λόγοι δεν άπηγγέλλοντο ούτοος ειπείν
απνευστί, καί δτι κατά τάς αναγνώσεις τών μαρτυ-
ριών και τών τοιούτων έδαπανα.το εκάστοτε μι-
κρός τις χρόνος μέχρις ού διακοπή ή ροή της κλε-
ψύδρας δυνάμεθα νά ύπολογίζωμεν επί 5,2 συλ-
λαβών άνά δευτερόλεπτον. Έν τοις πίναξι τούτοις
προσέθεσα καί στήλην παρατηρήσεων, έν αίς
σημειουται, πλήν άλλων τινών σπουδαίων στοι-
χείων, εάν έςητάσθησαν μάρτυρες κατά τήν συνε-
δρίασιν του δικαστηρίου (διά του συμβόλου Μ) καί
ποσάκις αναφέρεται τούτο έν τω κειμένω (άριθμός
έν παρενθέσει)- τούτο δέ διότι, ως φρονώ, έν ω
χρόνω άνέβαινον καί έςητάζοντο μάρτυρες ή ροή
της κλεψύδρας δεν διεκόπτετο, μόνον δέ κατά τήν
άνάγνωσιν τών μαρτυριών διεκόπτετο αύτη. Συμ-
περαίνω δέ τούτο πρώτον έκ του παρατιθεμένου
χωρίου της 'Λθην. Πολιτείας, δεύτερον δέ καί έκ
της έπιγραφής της κρίσεως της Κνίδου (δρα σελ.
63 ύποσημ. 1) έν ή άναγινώσκομεν: «τά δέ ψαφί-
σματα καί τάς προκλησες καί τάν γραφάν τάς
δίκας καί ει τι κα άλλο έγ δαμοσίου φέρηται άνα-
γινωσκέτω ο γραμματεύς, ον κα έκάτεροι παρέχων-
ται, καί τάς μαρτυρίας άνευ ύδατος...» "τρίτον δέ έκ
τής σκέψεως δτι οί εξεταζόμενοι μάρτυρες άπε-
τέλουν ούτως ειπείν, τό πλείστον, νέους συνη-
γόρους τω άγορεύοντι, ών άλλως τε ή τάσις προς
περιττολογίαν έδει νά περιορίζηται υπό του
πεπερασμένου του χρόνου του ώρισμένου τω
διαδίκω 2.
Τέλος οί κατηστερισμένοι λόγοι δέν είχον εϊσα-
χθή έν τοις πίναξιν του ΚθΠ.
ευρον δ' ώς μέσον όρον 18 συλλαβάς άνά στίχον. Έπί τη βάσει δε
ταύτη ύπελόγισα τό μήκος τών λοιπών λόγων, λαβών υπ' οψιν ιδιαι-
τέρως τοϋς ατελείς στίχους.
2 Ή μόνη άγόρευσις ή φαινομένη άντίθετος προς τήν γνώμην μου
ταύτην εΐνε ή του Λυσίου (ΧΧΙΠ) κατά Παγκλέωνος. Έν ταύτη ό
ρήτωρ τετράκις φέρει μάρτυρας, συγχρόνως δέ διατάσσει τήν Ιπί-
ληψιν του ύ'δατος. Πιθανώτατα ομως πρόκειται καί ενταύθα περί
άναγνώσεως μαρτυριών, διότι κα'ι κατά τάς τέσσαρας φοράς λέγει
άπλώς ^μάρτυρας παρέξομαι».
ΑΕ 1920
αύτη ερερεν εις τον πυθμένα 8 ισοδύναμα άλ-
λήλοις τρυπήματα, έν δέ τοις του Δημοσθέ-
νους 9.
Το συμπέρασμα δμως του Κθίΐ περί της αλ-
λαγής της προτύπου (διαμεμετρημένης) ημέρας
ουδόλως δύναται νά γίνη δεκτόν, καθόσον ή δή-
θεν πρότυπος ημέρα των χρόνων του Λυσίου
(10ω 58λ ) θά ήτο μείζων των αληθών ήμερων
έν Αθήναις κ.αθ' ολην την διάρκειαν του χειμώ-
νος, αί δέ μεγάλαι δίκαι, αί προς διαμεμετρη-
μένην την ήμέραν, θά ήδύναντο νά διαρκέσωσι
και μέρος της νυκτός, όπερ άτοπον.
Έαν τά συμπεράσματα του Κθϊΐ, τά σχετικά
προς την διαφοράν των μηκών των αγορεύσεων
των παλαιοτέρων ρητόρων και των της έποχής του
Δημοσθένους, ήσαν ορθά, ή μόνη δυνατή ύποθεσις
επί της διαφοράς ταύτης θά συνίστατο εις τό δτι
μεταςύ των χρόνων του Λυσίου και των του Δημο-
σθένους ει/ε μεταβληθή το ποσόν του παρεχομένου
ύοατος εν ταΐς τιμηταΐς ΐδιωτικαΐς δίκαις, τόσον δια
τον πρώτον όσον και δια τον ύστερον λόγον, χωρίς
δμως νά δυνάμεθα νά έςαγάγωμεν έκ του μήκους
τών σωζόμενων λόγων και ακριβή συμπεράσματα
περί του μεγέθους της μεταβολής ταύτης.
Προς πληρεστέραν έ'ρευναν έμέτρησα έκ νέου
το μήκος τών διασωθεισών αγορεύσεων, άλλ αντί
του πλήθους τών στίχων, τών όποιων πολλοί οεν
εινε πλήρεις, ως συμβαίνει πάντοτε, έμέτρησα τό
πλήθος τών συλλαβών ές ων σύγκεινται αύται 1.
Μή υπάρχοντος δμως εν τή Έθν. Βιβλιοθήκη του
κειμένου εκδόσεως Ζυρίχης τών αττικών ρητόρων,
ήρεύνησα την εκδοσιν Όςωνίας (1823), έν τή οποία
ό πλήρης στίχος σύγκειται κατά μέσον δρον έκ
18 συλλαβών ίΰπάρχουσι πλήρεις στίχοι έκ 13
συλλαβών μόνον και έτεροι ες" 23 όλων συλ-
λαβών)
Κατήρτισα δ' ούτω τούς κάτωθι δημοσιευόμε-
νους πίνακας, I* οΐς παραθέτω ένθεν μεν τά έξαγό-
μενα του Κθίΐ, ένθεν δέ τά έμά εξαγόμενα,
τουτέστι τά μήκη τών διασωθεισών άγορεύσεων
εις συλλαβάς, εξ ών εις χρόνους και εις χόας,
1 Έμέτρησα άπ' ευθείας τό πλήθος τών συλλαβών τών επομέ-
νων δέκα λόγων, ή'τοι του Λυσίου IX, (XI), XVI, XVII, XXIII,
XXIX και του Δημοσθένους (XXVI), XXVIII, XXXI, XI, VI,
υπολογίζων τον χόα προς 4λ5Υ2δ. Προς ύπο-
λογισμόν δέ τών χρόνων τούτων πειραματι-
σθείς εύρον δτι, άπαγγέλλοντες ρητορικώς αλλά
ταχέως πως τους λόγους, λέγομεν 5,5 συλ-
λαβάς άνά δευτερόλεπτον λαμβάνοντες δμως υπ1
όψιν δτι οί λόγοι δεν άπηγγέλλοντο ούτοος ειπείν
απνευστί, καί δτι κατά τάς αναγνώσεις τών μαρτυ-
ριών και τών τοιούτων έδαπανα.το εκάστοτε μι-
κρός τις χρόνος μέχρις ού διακοπή ή ροή της κλε-
ψύδρας δυνάμεθα νά ύπολογίζωμεν επί 5,2 συλ-
λαβών άνά δευτερόλεπτον. Έν τοις πίναξι τούτοις
προσέθεσα καί στήλην παρατηρήσεων, έν αίς
σημειουται, πλήν άλλων τινών σπουδαίων στοι-
χείων, εάν έςητάσθησαν μάρτυρες κατά τήν συνε-
δρίασιν του δικαστηρίου (διά του συμβόλου Μ) καί
ποσάκις αναφέρεται τούτο έν τω κειμένω (άριθμός
έν παρενθέσει)- τούτο δέ διότι, ως φρονώ, έν ω
χρόνω άνέβαινον καί έςητάζοντο μάρτυρες ή ροή
της κλεψύδρας δεν διεκόπτετο, μόνον δέ κατά τήν
άνάγνωσιν τών μαρτυριών διεκόπτετο αύτη. Συμ-
περαίνω δέ τούτο πρώτον έκ του παρατιθεμένου
χωρίου της 'Λθην. Πολιτείας, δεύτερον δέ καί έκ
της έπιγραφής της κρίσεως της Κνίδου (δρα σελ.
63 ύποσημ. 1) έν ή άναγινώσκομεν: «τά δέ ψαφί-
σματα καί τάς προκλησες καί τάν γραφάν τάς
δίκας καί ει τι κα άλλο έγ δαμοσίου φέρηται άνα-
γινωσκέτω ο γραμματεύς, ον κα έκάτεροι παρέχων-
ται, καί τάς μαρτυρίας άνευ ύδατος...» "τρίτον δέ έκ
τής σκέψεως δτι οί εξεταζόμενοι μάρτυρες άπε-
τέλουν ούτως ειπείν, τό πλείστον, νέους συνη-
γόρους τω άγορεύοντι, ών άλλως τε ή τάσις προς
περιττολογίαν έδει νά περιορίζηται υπό του
πεπερασμένου του χρόνου του ώρισμένου τω
διαδίκω 2.
Τέλος οί κατηστερισμένοι λόγοι δέν είχον εϊσα-
χθή έν τοις πίναξιν του ΚθΠ.
ευρον δ' ώς μέσον όρον 18 συλλαβάς άνά στίχον. Έπί τη βάσει δε
ταύτη ύπελόγισα τό μήκος τών λοιπών λόγων, λαβών υπ' οψιν ιδιαι-
τέρως τοϋς ατελείς στίχους.
2 Ή μόνη άγόρευσις ή φαινομένη άντίθετος προς τήν γνώμην μου
ταύτην εΐνε ή του Λυσίου (ΧΧΙΠ) κατά Παγκλέωνος. Έν ταύτη ό
ρήτωρ τετράκις φέρει μάρτυρας, συγχρόνως δέ διατάσσει τήν Ιπί-
ληψιν του ύ'δατος. Πιθανώτατα ομως πρόκειται καί ενταύθα περί
άναγνώσεως μαρτυριών, διότι κα'ι κατά τάς τέσσαρας φοράς λέγει
άπλώς ^μάρτυρας παρέξομαι».