DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Żuchowski, Tadeusz J.: O pojmowaniu religii przez formację artystów niemieckich pierwszej dekady XIX wieku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27013#0103
O POJMOWANIU RELIGII
73
ikonograficznej przykładów na to, by Wenus zyskiwała atrybuty Marii,
choć miały miejsce przypadki odwrotne. W tym kontekście zabieg Runge-
go jest polemiką z ortodoksją chrześcijańską; dawne wzory religijne
i wartości moralne zostały postawione pod znakiem zapytania. Artysta
wysunął postulat „nowej religii” jako „rełigii erotycznej”.
Bałwochwalcza dążność formacji do uznania wszystkich wartości ziem-
skich za boskie miała istotne reperkusje w systemie kwalitatywnym este-
tyki wieku XIX i XX. To, co formacja rozważała na płaszczyźnie fiłozo-
ficznej, przyszłe pokolenia wprowadziły na płaszczyznę społeczną. Cha-
rakterystycznymi przykładami są: twórczość formacji trzeciej dekady i
twórczość naturalistów oraz impresjonistów. Tam również podejmowano
problem miłości, a dwie ostatnie koncepcje estetyczne wyabstrahowały go
cd religii i odniosły w sferę czysto społeczną. ,,Nana” i „Olimpia” Maneta
stały się nowymi kreacjami Wenus, bóstwami codzienności.
Po roku 1808, jak to zostało zasygnalizowane na wstępie, zauważa się
stopniowy rozpad formacji. Dotyczy to również wizji nowej religii. Nie
można już w drugim dziesięcioleciu odtworzyć na tyle spójnego systemu
religijnego, ażeby można było powiedzieć o nim, że jest kontynuacją po-
glądów formacji z okresu jej kształtowania, bądź w ogóle nowym syste-
matem artystycznym. Jedynie u niektórych twórców pozostałości tej kon-
cepcji religijnej błąkają się jako znaki ikonograficzne i cytaty. Natomiast.,
formacja drugiej dekady odwołuje się co prawda do haseł odrodzenia re-
ligii katolickiej czy protestanckiej, jednak w stopniu zupełnie odmien-
nym. W stosunku do wiary, jak i w stosunku do całej sztuki charaktery-
styczne dlań staje się myślenie historyczne. Historyzm oparty o dwa świa-
topoglądy religijne wytworzył w realizacjach artystycznych opozycję mię-
dzy tymi doktrynami kościelnymi. Dominujący w sztuce niemieckiej dru-
giej dekady nurt nazareński wraca do dawnych schematów religijnych.
W niektórych przypadkach odwołuje się nawet do twórczości dekady mi-
nionej, lecz Jorak mu owej przewrotności formacji pierwszej dekady.
Twórczość ta, szczególnie w środowisku berlińskim wśród twórców pro-
testanckich, jest często wulgarnym eksplikowaniem symboliki artystów
pierwszego dziesięciolecia, czego najlepszym przykładem jest malarstwo
Karla Friedricha Schinkla (1781 - 1841), twórcy stojącego na granicy
dwóch dekad 65.
Sytuacja polityczna Niemiec drugiego i trzeciego dziesięciolecia wieku
XIX nie sprzyja reformacyjno-spekulacyjnemu kierunkowi w sztuce.
land, cup. cit., s. 438, Friihwald wskazuje inta trwanie symboliki maryjnej do fin
de siecle; por. też Martin, op. cit., s. 31.
65 Ż u c h o w s k i, op. cit., rozdział: Friedrich, Runge, Schinkel — postawy este-
tyczne.
73
ikonograficznej przykładów na to, by Wenus zyskiwała atrybuty Marii,
choć miały miejsce przypadki odwrotne. W tym kontekście zabieg Runge-
go jest polemiką z ortodoksją chrześcijańską; dawne wzory religijne
i wartości moralne zostały postawione pod znakiem zapytania. Artysta
wysunął postulat „nowej religii” jako „rełigii erotycznej”.
Bałwochwalcza dążność formacji do uznania wszystkich wartości ziem-
skich za boskie miała istotne reperkusje w systemie kwalitatywnym este-
tyki wieku XIX i XX. To, co formacja rozważała na płaszczyźnie fiłozo-
ficznej, przyszłe pokolenia wprowadziły na płaszczyznę społeczną. Cha-
rakterystycznymi przykładami są: twórczość formacji trzeciej dekady i
twórczość naturalistów oraz impresjonistów. Tam również podejmowano
problem miłości, a dwie ostatnie koncepcje estetyczne wyabstrahowały go
cd religii i odniosły w sferę czysto społeczną. ,,Nana” i „Olimpia” Maneta
stały się nowymi kreacjami Wenus, bóstwami codzienności.
Po roku 1808, jak to zostało zasygnalizowane na wstępie, zauważa się
stopniowy rozpad formacji. Dotyczy to również wizji nowej religii. Nie
można już w drugim dziesięcioleciu odtworzyć na tyle spójnego systemu
religijnego, ażeby można było powiedzieć o nim, że jest kontynuacją po-
glądów formacji z okresu jej kształtowania, bądź w ogóle nowym syste-
matem artystycznym. Jedynie u niektórych twórców pozostałości tej kon-
cepcji religijnej błąkają się jako znaki ikonograficzne i cytaty. Natomiast.,
formacja drugiej dekady odwołuje się co prawda do haseł odrodzenia re-
ligii katolickiej czy protestanckiej, jednak w stopniu zupełnie odmien-
nym. W stosunku do wiary, jak i w stosunku do całej sztuki charaktery-
styczne dlań staje się myślenie historyczne. Historyzm oparty o dwa świa-
topoglądy religijne wytworzył w realizacjach artystycznych opozycję mię-
dzy tymi doktrynami kościelnymi. Dominujący w sztuce niemieckiej dru-
giej dekady nurt nazareński wraca do dawnych schematów religijnych.
W niektórych przypadkach odwołuje się nawet do twórczości dekady mi-
nionej, lecz Jorak mu owej przewrotności formacji pierwszej dekady.
Twórczość ta, szczególnie w środowisku berlińskim wśród twórców pro-
testanckich, jest często wulgarnym eksplikowaniem symboliki artystów
pierwszego dziesięciolecia, czego najlepszym przykładem jest malarstwo
Karla Friedricha Schinkla (1781 - 1841), twórcy stojącego na granicy
dwóch dekad 65.
Sytuacja polityczna Niemiec drugiego i trzeciego dziesięciolecia wieku
XIX nie sprzyja reformacyjno-spekulacyjnemu kierunkowi w sztuce.
land, cup. cit., s. 438, Friihwald wskazuje inta trwanie symboliki maryjnej do fin
de siecle; por. też Martin, op. cit., s. 31.
65 Ż u c h o w s k i, op. cit., rozdział: Friedrich, Runge, Schinkel — postawy este-
tyczne.