DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Żuchowski, Tadeusz J.: O pojmowaniu religii przez formację artystów niemieckich pierwszej dekady XIX wieku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27013#0104
74
T. ZUCHOWSKI
Wszystko co sprzeczne z uznanymi normami i wartościami takimi jak:
patriotyzm, ojczyzna i Bóg musi zostać usunięte. Rodzące się w latach
drugiego dziesięciolecia pokolenie trzeciej dekady zostało zniszczone już
w zarodku przez politykę Prus i Austrii skierowaną przeciwko- związkom
studenckim. Ukoronowaniem jej był uikład karlsbadzki z 1(8*19 roku.
Hipotetyczny obraz tej nieistniejącej w Niemczech formacji może nam
dać analiza środowiska wileńskiego z przełomu drugiej i trzeciej dekady.
Wilno utrzymywało ożywione kontakty ze środowiskami studenckimi Kró-
lewca, Drezna i Wrocławia. Z wileńskich twórców Adam Mickiewicz jest
chyba najbardziej charakterystycznym dziedzicem spuścizny formacji
pierwszego dziesięciolecia. Jego rozważania są klamrą spinającą pierwszą
i trzecią dekadę. W twórczości obok elementów anachronicznych pojawia-
ją się nowe; inny jest jego stosunek do wizji Boga i świata. Silnie zaakcen-
towany jest u Mickiewicza element nie istniejący w światopoglądzie
pierwszej dekady, a charakteryzujący dekadę trzecią — element społecz-
ny i wynikający z niego narodowy. Dla twórców trzeciej dekady społecz-
ne pojmowanie sztuki zdeterminowało jej charakter, natura przestała być
kosmiczna, stała się przyrodą — najbliższym otoczeniem człowieka.
Najbardziej charakterystyczne analogie dla owego ironiczno-negatyw-
nego myślenia religijnego, właściwego formacji pierwszej dekady z jej
dążeniem do stworzenia nowej antychrystycznej wiary, dostrzegalne są w
sztuce nadrealistycznej, na co kilkakrotnie w toku wywodu zwracałem
uwagę. Surrealistyczna przewrotność odziedziczyła wiele z kategorii reli-
gijnych, które cechują twórców urodzonych w latach 1770 - 1780.
RELIGION IN THE UNDERSTANDING OP GERMAN ARTISTS OP THE FIRST
DECADE OF THE NINETEENTH CENTURY
Summary
The article aims at looking at the artistic and literary creativity of the begin-
ning of the 19th century in Germany from the jpoint of view of religion. The aut-
hor renounces the conventional division of art into periods and suggests the ap-
plication of systematization according to generations of artists, dividing the crea-
tivity in the years 1800 - 11830 into decades characteristic for their different at-
titudes towards nature.
a. I decade 11800 - 1810; viewing Nature in cosmic categories
to. II decade 1810- 1820; viewing Nature in historical -categories
c. Ill decade .1820 -'1830; -viewing Nature -in social categories
The first group of the first decade consists of artists creativity which forms
a system that was fully realized in these years. The artists belong to the genera-
tion born in the years 1770 - 1780. Analogically, the second group of artists belon-
T. ZUCHOWSKI
Wszystko co sprzeczne z uznanymi normami i wartościami takimi jak:
patriotyzm, ojczyzna i Bóg musi zostać usunięte. Rodzące się w latach
drugiego dziesięciolecia pokolenie trzeciej dekady zostało zniszczone już
w zarodku przez politykę Prus i Austrii skierowaną przeciwko- związkom
studenckim. Ukoronowaniem jej był uikład karlsbadzki z 1(8*19 roku.
Hipotetyczny obraz tej nieistniejącej w Niemczech formacji może nam
dać analiza środowiska wileńskiego z przełomu drugiej i trzeciej dekady.
Wilno utrzymywało ożywione kontakty ze środowiskami studenckimi Kró-
lewca, Drezna i Wrocławia. Z wileńskich twórców Adam Mickiewicz jest
chyba najbardziej charakterystycznym dziedzicem spuścizny formacji
pierwszego dziesięciolecia. Jego rozważania są klamrą spinającą pierwszą
i trzecią dekadę. W twórczości obok elementów anachronicznych pojawia-
ją się nowe; inny jest jego stosunek do wizji Boga i świata. Silnie zaakcen-
towany jest u Mickiewicza element nie istniejący w światopoglądzie
pierwszej dekady, a charakteryzujący dekadę trzecią — element społecz-
ny i wynikający z niego narodowy. Dla twórców trzeciej dekady społecz-
ne pojmowanie sztuki zdeterminowało jej charakter, natura przestała być
kosmiczna, stała się przyrodą — najbliższym otoczeniem człowieka.
Najbardziej charakterystyczne analogie dla owego ironiczno-negatyw-
nego myślenia religijnego, właściwego formacji pierwszej dekady z jej
dążeniem do stworzenia nowej antychrystycznej wiary, dostrzegalne są w
sztuce nadrealistycznej, na co kilkakrotnie w toku wywodu zwracałem
uwagę. Surrealistyczna przewrotność odziedziczyła wiele z kategorii reli-
gijnych, które cechują twórców urodzonych w latach 1770 - 1780.
RELIGION IN THE UNDERSTANDING OP GERMAN ARTISTS OP THE FIRST
DECADE OF THE NINETEENTH CENTURY
Summary
The article aims at looking at the artistic and literary creativity of the begin-
ning of the 19th century in Germany from the jpoint of view of religion. The aut-
hor renounces the conventional division of art into periods and suggests the ap-
plication of systematization according to generations of artists, dividing the crea-
tivity in the years 1800 - 11830 into decades characteristic for their different at-
titudes towards nature.
a. I decade 11800 - 1810; viewing Nature in cosmic categories
to. II decade 1810- 1820; viewing Nature in historical -categories
c. Ill decade .1820 -'1830; -viewing Nature -in social categories
The first group of the first decade consists of artists creativity which forms
a system that was fully realized in these years. The artists belong to the genera-
tion born in the years 1770 - 1780. Analogically, the second group of artists belon-