DOI issue:
Rozprawy
DOI article:Bryl, Mariusz: Grupa artystów plastyków "Świt" jako wielofunkcyjna instytucja życia artystycznego Poznania w latach 1921 - 1927
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.27013#0166
132
M. BRYL
kretnej materii historycznej. Przy ogólnej konstatacji, że istniejący w
latach 1918 - 1939 układ kultury artystycznej preferował instytucję gru-
py, należałoby postawić pytanie o przyczyny powstania i model każdej
konkretnej grupy. Odpowiedzi musi być wiele, tak jak wiele jest ele-
mentów życia artystycznego związanych funkcjonalnie z powstaniem
i funkcjonowaniem każdej z grup. Ujawnienie i opisanie tych związków
stałoby się w przyszłości podstawą typologii grup artystycznych Dwu-
dziestolecia.
„Świt” powstał na przełomie lat 1920 i 1921. W skład grupy wcho-
dzili: Adam Ballenstedt, Bronisław Bartel, Erwin Elster, Wiktor Gosie-
niecki, Stanisław Jagmin, Mieczysław Lubelski, Fryderyk Pautsch, Wła-
dysław Roguski, Stefan Sonnewend i Jan Jerzy Wroniecki.
Zestawienie i porównanie not biograficznych tych artystów, zawiera-
jących dane przydatne do ustalenia pozycji, jaką zajmowali u progu
lat dwudziestych na rynku artystycznym, takich jak np. rok urodzenia,
odbyte studia plastyczne, moment debiutu, staż wystawowy, działalność
organizacyjna, miejsce zamieszkania, moment przyjazdu do Poznania itp.,
ujawnia istotne różnice wśród członków-założycieli „Świtu”. Dzieliło ich
wiele: nie stanowili jednego pokolenia, ich pozycja na rynku artystycz-
nym była bardzo zróżnicowana, nie reprezentowali wspólnej orientacji
artystycznej. A jednak zdecydowali się zawiązać grupę i działać wspól-
nie. Ustalenie przyczyn powstania „Świtu” jest istotne, gdyż zdetermi-
nowały one strukturę, funkcjonowanie i program grupy.
Niewątpliwie istotną rolę w integracji członków „Świtu” spełniła Pań-
stwowa Szkoła Sztuk Zdobniczych i Przemysłu Artystycznego, będąca
swoistym ośrodkiem krystalizacyjnym grupy. Szkoła powstała w 1919
roku, a jej dyrektorem mianowany został Fryderyk Pautsch, poprzed-
nio profesor wrocławskiej Akademii Sztuki. W ciągu 1920 roku komple-
tował on skład grona profesorskiego. Obok artystów miejscowych: Wik-
tora Gosienieckiego i Jana Wronieckiego zaangażował, sprowadzonych
z Warszawy, Stanisława Jagmina i Władysława Roguskiego.
„Szkoła Zdobnicza”, jako szkoła „przemysłu artystycznego”, przyj-
mująca uczniów bez matury i kształcąca ich — mimo ambicji Pautscha,
dążącego do nadania jej statusu uczelni wyższej — głównie jednak na
„rzemieślników”, nie zapewniała dopływu artystów zawodowych na ry-
nek artystyczny Poznania. Pod tym względem nie stała się —• jak pisał
Lam — „ośrodkiem ruchu -artystycznego miasta” 3, Stała się nim jednak,
nie tyle ze względu na uczniów, ile na grono profesorskie, którego specy-
fika kieruje naszą uwagę ku zjawisku dwóch środowisk artystycznych w
Poznaniu lat dwudziestych.
3 Sztuki Piękne, 1929, s. 489 - 490.
M. BRYL
kretnej materii historycznej. Przy ogólnej konstatacji, że istniejący w
latach 1918 - 1939 układ kultury artystycznej preferował instytucję gru-
py, należałoby postawić pytanie o przyczyny powstania i model każdej
konkretnej grupy. Odpowiedzi musi być wiele, tak jak wiele jest ele-
mentów życia artystycznego związanych funkcjonalnie z powstaniem
i funkcjonowaniem każdej z grup. Ujawnienie i opisanie tych związków
stałoby się w przyszłości podstawą typologii grup artystycznych Dwu-
dziestolecia.
„Świt” powstał na przełomie lat 1920 i 1921. W skład grupy wcho-
dzili: Adam Ballenstedt, Bronisław Bartel, Erwin Elster, Wiktor Gosie-
niecki, Stanisław Jagmin, Mieczysław Lubelski, Fryderyk Pautsch, Wła-
dysław Roguski, Stefan Sonnewend i Jan Jerzy Wroniecki.
Zestawienie i porównanie not biograficznych tych artystów, zawiera-
jących dane przydatne do ustalenia pozycji, jaką zajmowali u progu
lat dwudziestych na rynku artystycznym, takich jak np. rok urodzenia,
odbyte studia plastyczne, moment debiutu, staż wystawowy, działalność
organizacyjna, miejsce zamieszkania, moment przyjazdu do Poznania itp.,
ujawnia istotne różnice wśród członków-założycieli „Świtu”. Dzieliło ich
wiele: nie stanowili jednego pokolenia, ich pozycja na rynku artystycz-
nym była bardzo zróżnicowana, nie reprezentowali wspólnej orientacji
artystycznej. A jednak zdecydowali się zawiązać grupę i działać wspól-
nie. Ustalenie przyczyn powstania „Świtu” jest istotne, gdyż zdetermi-
nowały one strukturę, funkcjonowanie i program grupy.
Niewątpliwie istotną rolę w integracji członków „Świtu” spełniła Pań-
stwowa Szkoła Sztuk Zdobniczych i Przemysłu Artystycznego, będąca
swoistym ośrodkiem krystalizacyjnym grupy. Szkoła powstała w 1919
roku, a jej dyrektorem mianowany został Fryderyk Pautsch, poprzed-
nio profesor wrocławskiej Akademii Sztuki. W ciągu 1920 roku komple-
tował on skład grona profesorskiego. Obok artystów miejscowych: Wik-
tora Gosienieckiego i Jana Wronieckiego zaangażował, sprowadzonych
z Warszawy, Stanisława Jagmina i Władysława Roguskiego.
„Szkoła Zdobnicza”, jako szkoła „przemysłu artystycznego”, przyj-
mująca uczniów bez matury i kształcąca ich — mimo ambicji Pautscha,
dążącego do nadania jej statusu uczelni wyższej — głównie jednak na
„rzemieślników”, nie zapewniała dopływu artystów zawodowych na ry-
nek artystyczny Poznania. Pod tym względem nie stała się —• jak pisał
Lam — „ośrodkiem ruchu -artystycznego miasta” 3, Stała się nim jednak,
nie tyle ze względu na uczniów, ile na grono profesorskie, którego specy-
fika kieruje naszą uwagę ku zjawisku dwóch środowisk artystycznych w
Poznaniu lat dwudziestych.
3 Sztuki Piękne, 1929, s. 489 - 490.