Instytut Historii Sztuki <Posen> [Hrsg.]: Artium Quaestiones (3.1986)

134

M. BRYL

Inspiratorska rola Pautscha w utworzeniu grupy podkreślana była po-
wszechnie przez ówczesnych krytyków. „Duszą »Świtu« jest Fr. Pautsch,
on też jest pono organizacji tej cementem” 6 — pisał Mieczysław Treter
niedługo przed wystąpieniem Pautscha ze „Świtu”. Krytykom z całą
oczywistością narzucała się myśl, że Pautsch jako najwybitniejszy artys-
ta w mieście, dyrektor „Szkoły Zdobniczej”, wreszcie prezes „Świtu”, sta-
nowił w grupie postać czołową nie tylko pod względem artystycznym,
ale i organizacyjnym. Stanisław Jagmin w swych wspomnieniach sprawę
tę przedstawił inaczej: opisując funkcjonowanie „Świtu”, sobie przypi-
sał cały wysiłek organizacyjny. Pewne fakty, np. utworzenie przez Bank
Handlowy (którego był on członkiem) Towarzystwa Akcyjnego „Atene-
um” dla finansowania inicjatyw grupy; wydzierżawienie przez niego Pa-
wilonu w Ogrodzie Zoologicznym na własne nazwisko, popierają wywo-
dy autora. Można powiedzieć, że Pautsch był rękojmią prestiżu artystycz-
nego grupy, Jagmin zaś od początku do końca jej istnienia pełnił funkcję
głównego organizatora „Świtu”.
28 kwietnia 1921 roku, podczas prasowej inauguracji „Salonu Sprze-
daży” „Świtu” ogłoszono oficjalnie fakt powstania grupy oraz cele jej
działalności. „Kurier Poznański” relacjonował:
„Cele towarzystwa »Swit« obejmują urządzanie wystaw z zakresu sztuki czy-
stej i przemysłu artystycznego, urządzanie zebrań towarzyskich wytwarzających
kontakt między artystami i prasą oraz publicznością, ułatwianie publiczności bez-
pośredniego nabywania autentycznych prac artystycznych z pierwszej ręki itd.”7
Jak widać, „Swit” formułował swe cele jako „Towarzystwo Arty-
stów” i zarazem instytucja-mecenas, nie zaś jako grupa artystyczna
określająca się w kategoriach orientacji artystycznych. Po pierwsze, miał
on propagować wśród poznańskiej publiczności dobrą sztukę. Po drugie,
miał zapewnić swoim członkom, przez wyodrębnienie ich dzieł, korzyst-
niejsze warunki zbytu, tzn. bronić interesów zawodowych artystów. Po
trzecie, miał integrować środowisko artystyczne przez założenie klubu
i spotkania towarzyskie.
Tak sformułowany program określił strukturę i sposób funkcjonowa-
nia „Świtu”. Charakterystyczny był duży stopień formalizacji życia we-
wnątrzgrupowego, którego zasady regulował ściśle statut grupy. Człon-
kowie „Świtu” dzielili się na rzeczywistych i honorowych. Na dorocznym
walnym zebraniu wybierali zarząd: prezesa, wiceprezesa, sekretarza, go-
spodarza i skarbnika. Porządek zebrania przewidywał zwykle: sprawo-
zdanie z rocznej działalności grupy i absolutorium dla ustępującego zarzą-
du, wybór nowego, zatwierdzenie nowych członków i uchwalenie pro-

6 Tygodnik Ilustrowany 1922, nr 20.
7 Kurier Poznański 1921. nr 99.