DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Bakuła, Bogusław: Obrazy w obrazach: o pewnym metatekstowym zjawisku kultury
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28097#0095
OBRAZY W OBRAZACH
71
Obraz Petera Saula Licldul Gurnica (1973) (il. 11) odwołuje się do powszechnie znanej
Guerniki Pablo Picassa. Jako punkt wyjścia przyjmuje Saul metodę opisu innego
dzieła przez zastosowanie deformacji tak malarskiej, jak i werbalnej. Jego dzieło jest
historią pewnego artysty, którego nagą czaszkę zdobi niewielka czapeczka z napi-
sem — „Paablow”. Artysta ten dźwiga w dłoni olbrzymi pędzel wylewający strumieó
białej farby, ozdobiony dodatkową etykietką — „cooobizm”. W gorączkowej pląta-
ninie cielsk widać, jak niektóre z nich usiłują wyzwolic się z płócien czy blejtramów.
Inne jeszcze próbują malować. Każdej figurze malarskiej przypisuje Saul ekwiwalent
języlcowy — „dah-dah-izzum”, „nahural kewbizm”, „kwazee art” itd. Te „enklawy
semantyczne” 36 są osobliwymi nowotworami językowymi mającymi zadanie prze-
drzeźniać terminy należące do słownika współczesnej krytyki artystycznej. Tra-
westacji tekstu i przedrzeźnianiu języka opisu towarzyszy prześmiewczy stosunek
do metod pracy twórczej. Saul rozbudowuje swoją wypowiedź w tym kierunku, aby
uczynić z niej groteskowy leksykon zjawisk i pojęć należących do kultury tak wi-
zualnej, jak i werbalnej.
Saul polemizuje z martwymi, w jego rozumieniu, instytucjami kultury, takimi jak
„muzeum” i „biblioteka”. Przedstawia proces degrengolady środków artystycznej
komunikacji i metod ich opisu. Obrazy i słowa uzupełniają się w dziele Wzajemnej
kompromitacji.
Liddul Gurnica stawia problem, który jak dotąd umykał niniejszym rozważaniom.
Jest to kwestia udziału kodu werbalnego w obiegu metakomunikacji plastycznej.
W kaźdym z czterech analizowanych wariantów istnienia „obrazu w obrazie”, a więc
stylistycznej symetrii, „intekstu” jako źródła refleksji metaartystycznej, „ramy”
pełniącej funkcje metaartystyczne i struktury palimpsestowej — warstwa werbalna
to rozbudowany tytuł i podtytuł, nierzadko komentarz wpisany w obraz. Jest jeszcze
inny poziorn istnienia języka. „Obrazy w obrazach” prowokująwręczdo komentarzy
słownych, opisu, streszczenia. Oglądanie i czytanie to czynności tutaj nierozdzielne
i zaprojektowane świadomie na różnych poziomach struktury malarskich „obrazów
w obrazach”.
W świadomości wielu odbiorców nieprofesjonalnych „obraz w obrazie” pozba-
wiony słownego powiadomienia jest nierzadko po prostu dziełem pozostającym na
prymarnym poziomie sztuki. Sytuacja powyższa wymusza postawę ułatwiania prze-
kazu — operowania powszechnie znanymi tekstami i posiłkowania się komponentem
werbalnym. To komentarz językowy umożliwia odbiorcy przekroczenie niewidzialne-
go dlaó, z różnych poWodów, „progu widzialności”, za którym rozpoznaje on i za-
czyna rozumieć metamalarstwo. Cytowana na wstępie teza Łotmana i Uspienskiego
mówiąca o możliwości nieograniczonego tWorzenia metapoziomów kultury jest
w wypadku malarstwa o malarstwie trudna do utrzymania w całości. Nieuchronny,
36 Termin M. Wallise, Napisy na obrazach, „Studia Semiotyczne” t. 2, Wroclaw 1971,
ś. 39.
71
Obraz Petera Saula Licldul Gurnica (1973) (il. 11) odwołuje się do powszechnie znanej
Guerniki Pablo Picassa. Jako punkt wyjścia przyjmuje Saul metodę opisu innego
dzieła przez zastosowanie deformacji tak malarskiej, jak i werbalnej. Jego dzieło jest
historią pewnego artysty, którego nagą czaszkę zdobi niewielka czapeczka z napi-
sem — „Paablow”. Artysta ten dźwiga w dłoni olbrzymi pędzel wylewający strumieó
białej farby, ozdobiony dodatkową etykietką — „cooobizm”. W gorączkowej pląta-
ninie cielsk widać, jak niektóre z nich usiłują wyzwolic się z płócien czy blejtramów.
Inne jeszcze próbują malować. Każdej figurze malarskiej przypisuje Saul ekwiwalent
języlcowy — „dah-dah-izzum”, „nahural kewbizm”, „kwazee art” itd. Te „enklawy
semantyczne” 36 są osobliwymi nowotworami językowymi mającymi zadanie prze-
drzeźniać terminy należące do słownika współczesnej krytyki artystycznej. Tra-
westacji tekstu i przedrzeźnianiu języka opisu towarzyszy prześmiewczy stosunek
do metod pracy twórczej. Saul rozbudowuje swoją wypowiedź w tym kierunku, aby
uczynić z niej groteskowy leksykon zjawisk i pojęć należących do kultury tak wi-
zualnej, jak i werbalnej.
Saul polemizuje z martwymi, w jego rozumieniu, instytucjami kultury, takimi jak
„muzeum” i „biblioteka”. Przedstawia proces degrengolady środków artystycznej
komunikacji i metod ich opisu. Obrazy i słowa uzupełniają się w dziele Wzajemnej
kompromitacji.
Liddul Gurnica stawia problem, który jak dotąd umykał niniejszym rozważaniom.
Jest to kwestia udziału kodu werbalnego w obiegu metakomunikacji plastycznej.
W kaźdym z czterech analizowanych wariantów istnienia „obrazu w obrazie”, a więc
stylistycznej symetrii, „intekstu” jako źródła refleksji metaartystycznej, „ramy”
pełniącej funkcje metaartystyczne i struktury palimpsestowej — warstwa werbalna
to rozbudowany tytuł i podtytuł, nierzadko komentarz wpisany w obraz. Jest jeszcze
inny poziorn istnienia języka. „Obrazy w obrazach” prowokująwręczdo komentarzy
słownych, opisu, streszczenia. Oglądanie i czytanie to czynności tutaj nierozdzielne
i zaprojektowane świadomie na różnych poziomach struktury malarskich „obrazów
w obrazach”.
W świadomości wielu odbiorców nieprofesjonalnych „obraz w obrazie” pozba-
wiony słownego powiadomienia jest nierzadko po prostu dziełem pozostającym na
prymarnym poziomie sztuki. Sytuacja powyższa wymusza postawę ułatwiania prze-
kazu — operowania powszechnie znanymi tekstami i posiłkowania się komponentem
werbalnym. To komentarz językowy umożliwia odbiorcy przekroczenie niewidzialne-
go dlaó, z różnych poWodów, „progu widzialności”, za którym rozpoznaje on i za-
czyna rozumieć metamalarstwo. Cytowana na wstępie teza Łotmana i Uspienskiego
mówiąca o możliwości nieograniczonego tWorzenia metapoziomów kultury jest
w wypadku malarstwa o malarstwie trudna do utrzymania w całości. Nieuchronny,
36 Termin M. Wallise, Napisy na obrazach, „Studia Semiotyczne” t. 2, Wroclaw 1971,
ś. 39.