DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Suchocki, Wojciech: Zuzanna: co my widziem na tym obrazku?
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28185#0028
26
WOJCIECH SUCHOCKI
Mozna powiedziec, ze w perspektywie atrybucji - dla ktôrej „krytyka
stylu” wypracowala „empiryczne”, sprawdzalne narzçdzia - Garrard pyta
0 plec twôrcy obrazu, nie jest zas w stanie stworzyc procedury „ustalania
plci” na podstawie badania dziela. Mieke Bal, tropigc swôj wlasny temat
- podkresla to wlasnie, ze w tekscie Garrard kwestia autorstwa zmienia
si§ w problem „pici” obrazu {genderedness); a dalej - ze ta zmiana ogni-
skuje uwagç na kwestii widzenia, patrzenia, ktôra staje siç tematem jej
rozwazan w zwigzku z Zuzannq Rembrandta. Kluczem do okreslenia
owej genderedness dzieia mialyby byc relacje miçdzy przedstawionymi
osobami z jednej strony, a pozycja widza z drugiej4.
Zanim - nie wdajgc siç w nie pozbawiong swoistej dynamiki polemikç
feministyczng - zaczniemy zgodnie z tytulowg zapowiedzig5 pilniej przy-
glgdac siç obrazowi, siçgniemy do klasyki dyscypliny, a najpierw sprôbu-
jemy odnotowac zwiçzle to, co zobaczyla w nim Garrard. Jej okreslenie
pozy i gestu Zuzanny zwigzane jest ze wskazaniem na niektôre „zrôdla”
obrazowe; mianowicie od przedstawien tematu w krggu Carraccich, z ktô-
rego si^ wywodzi, odrôznia nasz obraz zasadnicza zmiana uj^cia gôrnej
czçsci ciaîa, a zwîaszcza ukîadu rgk, ktôra powoduje rôwnie zasadniczg
zmiang charakteru postaci; jak to okresla Garrard „seksualnie wrazliwa
1 dostçpna” kobieta z tamtych dziel zmienia siç w mlodg kobietç, ktôra
znalazla sig w emocjonalnych tarapatach, a ktôrej wrazliwosc na ciosy
podkreslona jest przez skrçcenie ciala, zatrzymujgce jg w niezwykle nie-
wygodnej pozie. Nasze poczucie niewygody Zuzanny mialoby byc wzmoc-
nione przez sprowadzenie otoczenia do surowej, artykulowanej prostokgt-
nymi podzialami, kamiennej balustrady6 7. Sam dramatyczny gest obronny
zaczerpiçty zostai z jednej z postaci na rzymskim sarkofagu Orestesa; cy-
towany byl czgsto, m.in. przez Michala Aniola w postaci Adama w Wy-
gnaniu z raju w Sykstynie. Garrard wspomina takze o mozliwosci zain-
spirowania przez freski sykstynskie kolorystyki obrazu, a przez postaci
mlodziencôw - wyobrazenia pôinagiej, naznaczonej cierpieniem postaci
siedzgcej na kamiennej iawie w skrçconej pozie b Od gestu Adama ze
sklepienia sykstynskiego rôzni Zuzanny, wedlug Garrard, to, ze twôrca
tego obrazu zachowuje pewng dwuznacznosc co do winy i kary, dobra i zla.
Ponadto poza i gest Zuzanny sprawia wrazenie reakcji na sgd, wydawany
przez umieszczonych nad nig mçzczyzn. Moze to przypominac widzowi za-
rôwno o faïszywym oskarzeniu i grozbie wydania i ukarania, jak - siabiej -
o karze, ktôra dosiggla starcôw, gdy Daniel udowodnil ich wing8.
4 Tamze, s. 139-143.
5 Nie ma ona charakteru zartobliwego, lecz przytacza zdanie, w ktorym, jak powie-
dzial mi kiedys Profesor Zdzislaw Kppinski - zawierala sip cala jego metodologia.
6 Garrard, jw., s. 189.
7 Tamze, s. 196-198.
8 Tamze, s. 198.
WOJCIECH SUCHOCKI
Mozna powiedziec, ze w perspektywie atrybucji - dla ktôrej „krytyka
stylu” wypracowala „empiryczne”, sprawdzalne narzçdzia - Garrard pyta
0 plec twôrcy obrazu, nie jest zas w stanie stworzyc procedury „ustalania
plci” na podstawie badania dziela. Mieke Bal, tropigc swôj wlasny temat
- podkresla to wlasnie, ze w tekscie Garrard kwestia autorstwa zmienia
si§ w problem „pici” obrazu {genderedness); a dalej - ze ta zmiana ogni-
skuje uwagç na kwestii widzenia, patrzenia, ktôra staje siç tematem jej
rozwazan w zwigzku z Zuzannq Rembrandta. Kluczem do okreslenia
owej genderedness dzieia mialyby byc relacje miçdzy przedstawionymi
osobami z jednej strony, a pozycja widza z drugiej4.
Zanim - nie wdajgc siç w nie pozbawiong swoistej dynamiki polemikç
feministyczng - zaczniemy zgodnie z tytulowg zapowiedzig5 pilniej przy-
glgdac siç obrazowi, siçgniemy do klasyki dyscypliny, a najpierw sprôbu-
jemy odnotowac zwiçzle to, co zobaczyla w nim Garrard. Jej okreslenie
pozy i gestu Zuzanny zwigzane jest ze wskazaniem na niektôre „zrôdla”
obrazowe; mianowicie od przedstawien tematu w krggu Carraccich, z ktô-
rego si^ wywodzi, odrôznia nasz obraz zasadnicza zmiana uj^cia gôrnej
czçsci ciaîa, a zwîaszcza ukîadu rgk, ktôra powoduje rôwnie zasadniczg
zmiang charakteru postaci; jak to okresla Garrard „seksualnie wrazliwa
1 dostçpna” kobieta z tamtych dziel zmienia siç w mlodg kobietç, ktôra
znalazla sig w emocjonalnych tarapatach, a ktôrej wrazliwosc na ciosy
podkreslona jest przez skrçcenie ciala, zatrzymujgce jg w niezwykle nie-
wygodnej pozie. Nasze poczucie niewygody Zuzanny mialoby byc wzmoc-
nione przez sprowadzenie otoczenia do surowej, artykulowanej prostokgt-
nymi podzialami, kamiennej balustrady6 7. Sam dramatyczny gest obronny
zaczerpiçty zostai z jednej z postaci na rzymskim sarkofagu Orestesa; cy-
towany byl czgsto, m.in. przez Michala Aniola w postaci Adama w Wy-
gnaniu z raju w Sykstynie. Garrard wspomina takze o mozliwosci zain-
spirowania przez freski sykstynskie kolorystyki obrazu, a przez postaci
mlodziencôw - wyobrazenia pôinagiej, naznaczonej cierpieniem postaci
siedzgcej na kamiennej iawie w skrçconej pozie b Od gestu Adama ze
sklepienia sykstynskiego rôzni Zuzanny, wedlug Garrard, to, ze twôrca
tego obrazu zachowuje pewng dwuznacznosc co do winy i kary, dobra i zla.
Ponadto poza i gest Zuzanny sprawia wrazenie reakcji na sgd, wydawany
przez umieszczonych nad nig mçzczyzn. Moze to przypominac widzowi za-
rôwno o faïszywym oskarzeniu i grozbie wydania i ukarania, jak - siabiej -
o karze, ktôra dosiggla starcôw, gdy Daniel udowodnil ich wing8.
4 Tamze, s. 139-143.
5 Nie ma ona charakteru zartobliwego, lecz przytacza zdanie, w ktorym, jak powie-
dzial mi kiedys Profesor Zdzislaw Kppinski - zawierala sip cala jego metodologia.
6 Garrard, jw., s. 189.
7 Tamze, s. 196-198.
8 Tamze, s. 198.