DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Juszkiewicz, Piotr: Ekonomia semiotyczna i pragnienie własnego języka
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28185#0214
212
PIOTR JUSZKIEWICZ
W klasycznej juz dzis rozprawie: Analiza, interpretacja, wartosciowa-
nie Janusz Slawinski, piszgc o kolejnych etapach postgpowania anality-
cznego i interpretacyjnego z dzielem literackim, zwraca uwagç na rolç
dwôch rodzajôw kontekstôw, do ktôrych podprowadzamy „rozbrojone”
przez analizç dzielo3. Pierwszy z nich, zarôwno jesli chodzi o kwestiç po-
rôwnan historycznych elementôw artystycznego warsztatu, jak i zagad-
nienie przypisywania wartosci, okreslany jest jako kontekst macierzysty
- a wiçc zrekonstruowany kontekst historycznych okolicznosci powsta-
wania czy funkcjonowania dziela. Drugi zas jest uksztaltowany przez
preferencje i uprzedzenia interpretatora. W tym przypadku - zachodzi
zasadniczo odrôzniajgce postçpowanie krytyczne od naukowego zrela-
tywizowanie postçpowania interpretacyjnego do subiektywnosci badacza-
-krytyka. W tym przypadku, jak powiada w odniesieniu do wartosciowa-
nia Slawinski, przedmiot badawczy przeksztaica siç w przedmiot oceny,
a miarg tej oceny sg kryteria zewnçtrzne deformujgce czynnosci poznaw-
cze, wplywajgce na opis i interpretacja. To dose oczywiste i nieco moze
idealistycznie opisane rozrôznienie pomiçdzy postçpowaniem obiektyw-
nej nauki i subiektywnej krytyki nie jest wszakze dla Siawinskiego wy-
starczajgcym okresleniem specyfiki krytyki artystycznej. W innym tek-
scie poswiçconym wprost swoistosci krytyki literackiej Slawinski
twierdzi, iz decyduje o niej specyficzny splot funkcji spelnianych jedno-
czesnie przez tekst krytyczny4.
Funkcja poznawczo-oceniajgca speiniana bylaby, wedlug Siawinskiego,
przez tç warstwç tekstu, w ktôrej zawarta jest propozycja interpretacyjna
dziela, zsubiektywizowana zapewne, tak jak i przyznana mu wartosc. Funk-
cja postulatywna i metakrytyczna to dla Siawinskiego wynik zawartych w
tekscie postulatow przywoiujgcych wizjç literatury pozgdanej, jak i odpo-
wiednio efekt tych fragmentôw krytycznej wypowiedzi, ktôre formulujg au-
torefleksjç dotyczgcg statusu i koncepcji uprawiania krytyki. Najwiçcej
uwagi poswiçca Slawinski funkcji nazwanej przez siebie operacyjng.
W ukladzie twôrca - dzielo - odbiorca, krytyk, pisze Slawinski, zajmo-
wae moze miejsce pomiçdzy dzielem i odbiorcg albo pomiçdzy twôrcg
i dzielem. W tej pierwszej sytuacji krytyk staje siç kims w rodzaju prze-
wodnika, môwigc odbiorcom, po jakie dziela majg siçgac (zabiegi rekla-
mowe), odsianiajgc i tlumaczgc tych dziel znaezenia (procedury poznaw-
cze) i dowodzgc celowosci siçgania wlasnie do takich, a nie innych dziel
(werdykty wartosciujgce). Wypowiedz krytyczna speinia wôwczas rolç si-
ta w kanale komunikacyjnym, bo przetwarza i selekcjonuje dane zawarte
3 J. Slawinski, Analiza, interpretacja, wartosciowanie, (w:) Problemy metodologiczne
wspôtczesnego literaturoznawstwa, Krakow 1976.
4 J. Slawinski, Funkcje krytyki literackiej, (w:) Badania nad krytykq literackq, Wroc-
iaw 1974.
PIOTR JUSZKIEWICZ
W klasycznej juz dzis rozprawie: Analiza, interpretacja, wartosciowa-
nie Janusz Slawinski, piszgc o kolejnych etapach postgpowania anality-
cznego i interpretacyjnego z dzielem literackim, zwraca uwagç na rolç
dwôch rodzajôw kontekstôw, do ktôrych podprowadzamy „rozbrojone”
przez analizç dzielo3. Pierwszy z nich, zarôwno jesli chodzi o kwestiç po-
rôwnan historycznych elementôw artystycznego warsztatu, jak i zagad-
nienie przypisywania wartosci, okreslany jest jako kontekst macierzysty
- a wiçc zrekonstruowany kontekst historycznych okolicznosci powsta-
wania czy funkcjonowania dziela. Drugi zas jest uksztaltowany przez
preferencje i uprzedzenia interpretatora. W tym przypadku - zachodzi
zasadniczo odrôzniajgce postçpowanie krytyczne od naukowego zrela-
tywizowanie postçpowania interpretacyjnego do subiektywnosci badacza-
-krytyka. W tym przypadku, jak powiada w odniesieniu do wartosciowa-
nia Slawinski, przedmiot badawczy przeksztaica siç w przedmiot oceny,
a miarg tej oceny sg kryteria zewnçtrzne deformujgce czynnosci poznaw-
cze, wplywajgce na opis i interpretacja. To dose oczywiste i nieco moze
idealistycznie opisane rozrôznienie pomiçdzy postçpowaniem obiektyw-
nej nauki i subiektywnej krytyki nie jest wszakze dla Siawinskiego wy-
starczajgcym okresleniem specyfiki krytyki artystycznej. W innym tek-
scie poswiçconym wprost swoistosci krytyki literackiej Slawinski
twierdzi, iz decyduje o niej specyficzny splot funkcji spelnianych jedno-
czesnie przez tekst krytyczny4.
Funkcja poznawczo-oceniajgca speiniana bylaby, wedlug Siawinskiego,
przez tç warstwç tekstu, w ktôrej zawarta jest propozycja interpretacyjna
dziela, zsubiektywizowana zapewne, tak jak i przyznana mu wartosc. Funk-
cja postulatywna i metakrytyczna to dla Siawinskiego wynik zawartych w
tekscie postulatow przywoiujgcych wizjç literatury pozgdanej, jak i odpo-
wiednio efekt tych fragmentôw krytycznej wypowiedzi, ktôre formulujg au-
torefleksjç dotyczgcg statusu i koncepcji uprawiania krytyki. Najwiçcej
uwagi poswiçca Slawinski funkcji nazwanej przez siebie operacyjng.
W ukladzie twôrca - dzielo - odbiorca, krytyk, pisze Slawinski, zajmo-
wae moze miejsce pomiçdzy dzielem i odbiorcg albo pomiçdzy twôrcg
i dzielem. W tej pierwszej sytuacji krytyk staje siç kims w rodzaju prze-
wodnika, môwigc odbiorcom, po jakie dziela majg siçgac (zabiegi rekla-
mowe), odsianiajgc i tlumaczgc tych dziel znaezenia (procedury poznaw-
cze) i dowodzgc celowosci siçgania wlasnie do takich, a nie innych dziel
(werdykty wartosciujgce). Wypowiedz krytyczna speinia wôwczas rolç si-
ta w kanale komunikacyjnym, bo przetwarza i selekcjonuje dane zawarte
3 J. Slawinski, Analiza, interpretacja, wartosciowanie, (w:) Problemy metodologiczne
wspôtczesnego literaturoznawstwa, Krakow 1976.
4 J. Slawinski, Funkcje krytyki literackiej, (w:) Badania nad krytykq literackq, Wroc-
iaw 1974.