DOI issue:
Rozprawy
DOI article:Juszkiewicz, Piotr: Ekonomia semiotyczna i pragnienie własnego języka
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.28185#0219
EKONOMIA SEMIOTYCZNA I PRAGNIENIE WLASNEGO JgZYKA
217
skosc ta powoduje, ze ma sip wrazenie, iz model utozsamiany jest z
przedmiotem, a historia z aktualnoscig. Ale w zblizeniu tym i jedno i dru-
gie czuje sip niewygodnie, czego objawem jest koniecznosc, nie zawsze
mieszczgcej sip w ich wewnptrznej logice, modyfïkacji modeli i adaptacji
antropologicznych pojpc, by sprostaly komplikujgcej sip rzeczywistosci.
Dzieje sip tak na przykiad w przypadku modelu gry, ktory choc odwoluje
sip do regul gry losowej, to musi pomiescic aktywnosc krytykôw uzasad-
niajgcych swôj wybôr. Najpierw wipc krytycy cos losowo wybierajg, ale
nie czekajg az wybory innych potwierdzg ich wygrang, a usilujg na nig
wplyngc produkujgc uzasadnienia. To tak, jakby zgromadzeni dookola
stolu z ruletkg gracze, ktorzy po obstawieniu poszczegôlnych numerôw
usilowaliby nie tylko sami pokrpcac ruletkg, ale jeszcze wrzucic do upa-
trzonych otworow wiasne, przygotowane wczesniej kulki. Ale to juz nie
gra, to chaos spowodowany przez destrukcjp regul swiata gry, ktory w
tym przypadku tak dlugo ma sens, jak dlugo wszyscy sip godzg na kru-
piera i jedng kulkp.
Modèle i genealogie pozostajg w pisarstwie Porpbskiego w ciggiym,
dynamicznym napipciu z rzeczywistoscig: ona jest w nie (modèle i gene-
alogie) wtiaczana, ale nie daje sip bez reszty objgc, one rozluzniajg kon-
strukcjp, ale usilujg utrzymac rzeczywistosc w skonstruowanym rygorze.
Moze efektem tego napipcia wlasnie jest, obecny w koncepcji Porpbskiego,
dziejowy i funkcjonalny determinizm, ktôremu ulegle poddawac sip musi
krytyk. W ostatecznej mierze bowiem o charakterze dzialalnosci krytyka de-
cydujg tu sily od niego potpzniejsze - jak rodzaj cywilizacji (pisma, druku,
wizualnych srodkôw przekazu) czy instytucje: kolegia, zmuszajgce do zabra-
nia glosu wszechmocne instytucje telewizji czy prasy.
Nie podejmujgc tego determinizmu (zawsze chyba mozna odmôwic
udzialu w grze), warto jednakze podjgc idep antropologicznej obserwacji
krytyki jako systemu ludzkich zachowan wielorako skorelowanych z rôw-
nie wieloma innymi dziedzinami spoiecznego zycia. Swiat artystyczny ja-
ko miejsce skomplikowanego splotu ideologicznych praktyk i ekonomicz-
nych zyskôw stal sip rowniez przedmiotem analizy Jeana Baudrillarda.
W ksi^zce poswipconej analizie konsumpcji, a zatytulowanej: Ku krytyce
politycznej ekonomii znaku8, Baudrillard zmierza do takiej analizy kon-
sumpcji, ktôra byiaby przekroczeniem klasycznej ekonomii politycznej.
Nie zaglpbiajgc sip w tym miejscu w szczegôiowe roztrzgsania tej fazy
mysli Baudrillarda, powiedzmy krôtko, iz przekroczenie to polega na od-
rzuceniu wymiany ekonomicznej jako podstawowego i uniwersalnego
czynnika strukturujgcego spoleczenstwo. Do Marksowskiego rozrôznie-
8 J. Baudrillard, For a Critique ofthe Political Economy ofthe Sign, transi. Ch. Le-
vin, St. Louis 1981.
217
skosc ta powoduje, ze ma sip wrazenie, iz model utozsamiany jest z
przedmiotem, a historia z aktualnoscig. Ale w zblizeniu tym i jedno i dru-
gie czuje sip niewygodnie, czego objawem jest koniecznosc, nie zawsze
mieszczgcej sip w ich wewnptrznej logice, modyfïkacji modeli i adaptacji
antropologicznych pojpc, by sprostaly komplikujgcej sip rzeczywistosci.
Dzieje sip tak na przykiad w przypadku modelu gry, ktory choc odwoluje
sip do regul gry losowej, to musi pomiescic aktywnosc krytykôw uzasad-
niajgcych swôj wybôr. Najpierw wipc krytycy cos losowo wybierajg, ale
nie czekajg az wybory innych potwierdzg ich wygrang, a usilujg na nig
wplyngc produkujgc uzasadnienia. To tak, jakby zgromadzeni dookola
stolu z ruletkg gracze, ktorzy po obstawieniu poszczegôlnych numerôw
usilowaliby nie tylko sami pokrpcac ruletkg, ale jeszcze wrzucic do upa-
trzonych otworow wiasne, przygotowane wczesniej kulki. Ale to juz nie
gra, to chaos spowodowany przez destrukcjp regul swiata gry, ktory w
tym przypadku tak dlugo ma sens, jak dlugo wszyscy sip godzg na kru-
piera i jedng kulkp.
Modèle i genealogie pozostajg w pisarstwie Porpbskiego w ciggiym,
dynamicznym napipciu z rzeczywistoscig: ona jest w nie (modèle i gene-
alogie) wtiaczana, ale nie daje sip bez reszty objgc, one rozluzniajg kon-
strukcjp, ale usilujg utrzymac rzeczywistosc w skonstruowanym rygorze.
Moze efektem tego napipcia wlasnie jest, obecny w koncepcji Porpbskiego,
dziejowy i funkcjonalny determinizm, ktôremu ulegle poddawac sip musi
krytyk. W ostatecznej mierze bowiem o charakterze dzialalnosci krytyka de-
cydujg tu sily od niego potpzniejsze - jak rodzaj cywilizacji (pisma, druku,
wizualnych srodkôw przekazu) czy instytucje: kolegia, zmuszajgce do zabra-
nia glosu wszechmocne instytucje telewizji czy prasy.
Nie podejmujgc tego determinizmu (zawsze chyba mozna odmôwic
udzialu w grze), warto jednakze podjgc idep antropologicznej obserwacji
krytyki jako systemu ludzkich zachowan wielorako skorelowanych z rôw-
nie wieloma innymi dziedzinami spoiecznego zycia. Swiat artystyczny ja-
ko miejsce skomplikowanego splotu ideologicznych praktyk i ekonomicz-
nych zyskôw stal sip rowniez przedmiotem analizy Jeana Baudrillarda.
W ksi^zce poswipconej analizie konsumpcji, a zatytulowanej: Ku krytyce
politycznej ekonomii znaku8, Baudrillard zmierza do takiej analizy kon-
sumpcji, ktôra byiaby przekroczeniem klasycznej ekonomii politycznej.
Nie zaglpbiajgc sip w tym miejscu w szczegôiowe roztrzgsania tej fazy
mysli Baudrillarda, powiedzmy krôtko, iz przekroczenie to polega na od-
rzuceniu wymiany ekonomicznej jako podstawowego i uniwersalnego
czynnika strukturujgcego spoleczenstwo. Do Marksowskiego rozrôznie-
8 J. Baudrillard, For a Critique ofthe Political Economy ofthe Sign, transi. Ch. Le-
vin, St. Louis 1981.