DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Juszkiewicz, Piotr: Ekonomia semiotyczna i pragnienie własnego języka
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28185#0228
226
PIOTR JUSZKIEWICZ
odnajdowac Symbol, jpzyk musi przemôwic drugim jpzykiem. A jesli tak,
to - powiada Barthes - krytyka to: dotknipcie tekstu nie oczyma,
a stylem21. Tutaj kryje sip przepasc pomipdzy lekturg a krytykg. Kryty-
ka powinna zatem pragngc nie tyle dziela, co wiasnego jpzyka, aby tym
samym przywrôcic dzielo temu pragnieniu stylu, z ktôrego powstaio.
Jesli w drodze do odpowiedzi na pytania o swoistosc krytyki metafory
Barthes’a potraktujemy jako drogowskazy, to nawet jesli nie trafimy na
powrôt do miejsca, gdzie krytyka jawila sip jako uniwersum tekstôw, spo-
strzezemy, iz oddalilismy sip stgd, gdzie wydawalo sip, ze wyjasnimy naj-
wipcej môwigc o instytucjonalnym profilu krytyki. Mysli Barthes’a o kry-
tyce koncentrowac mogg bowiem z kolei nasze, nie do konca w zgodzie
z powszechng wykladnig mysli Barthes’a, wokôi intencji indywiduum, by
stangc wobec indywidualnosci dziela. Ale juz do nas tak zblgkanych, po-
spiesznie zdgza diabei metodologii, by powiedziec nam, ze obie te pers-
pektywy - indjnvidualnego zmagania si^ z dzielem, j^zykiem i tekstem,
i instytucjonalnego produkowania rzeczywistosci, da sip objgc wspôlnym
horyzontem.
Pragnienie stylu [écriture] mozemy bowiem rozumiec jako pragnienie
pisania sip, napisania sip podmiotu. A wipc jako czpsc procesu tworzenia,
pôjdzmy za myslg Foucault, jednej z wielkich fikcji europejskiej kultury -
podmiotu wlasnie, definiowanego jako tozsamosc obdarzona przyrodzony-
mi, gatunkowymi przymiotami. Porzucenie owej fikcji ma nam pozwolic
obserwowac ksztaltowanie sip jednostki, a w efekcie jej wytworôw, jako
wynik naporu systembw komunikacji, tresci dyskursow, narzpdzi i sposo-
bow dominacji. W tym sensie perspektywa instjducjonalna i logika syste-
mu mieszczg w sobie rezultaty obserwacji pojedynczego tekstu czy dgze-
nia, bo sg one czpscig powszechnego procesu mitologizacji i ideologizacji,
fragmentem wszechobecnych stosunkôw wladzy, jednostkowg realizacjg
gramatyki systemu.
Zadowolenie z dotarcia do mozliwosci spôjnego spojrzenia na obszar
krytyki, jako jeszcze jednego obszaru ludzkiej rzeczywistosci mozolnie
stwarzanej z niczego, ktôra to nicosc starannie jest zacierana na rozne,
opisywane przez antropologôw sposoby, otôz zadowolenie to mgcone jest
przez zauwazalny brak. Poszukujgc a-mitologicznej i a-metaforycznej
perspektywy dla môwienia o krytyce artystycznej, znalezlismy sip bo-
wiem w miejscu, ktôre wymaga bacznego przyjrzenia sip mu. Jest bo-
wiem miejscem, z ktôrego wraz z mglg mitôw i aromatem metafor usunp-
lismy takze zjawisko doswiadczenia dziela i odwrôcilismy sip od pojpcia
wolnej woli. I czynigc to rezygnujemy z tego, co byc moze w sposôb naj-
21 Cytujç za tlumaczeniem M. Bionskiej z tym zastrzezeniem, ze siowo „styl” zostaio
przez tiumaczke uzyte jako przeklad Barthes’owskiego terminu „écriture”.
PIOTR JUSZKIEWICZ
odnajdowac Symbol, jpzyk musi przemôwic drugim jpzykiem. A jesli tak,
to - powiada Barthes - krytyka to: dotknipcie tekstu nie oczyma,
a stylem21. Tutaj kryje sip przepasc pomipdzy lekturg a krytykg. Kryty-
ka powinna zatem pragngc nie tyle dziela, co wiasnego jpzyka, aby tym
samym przywrôcic dzielo temu pragnieniu stylu, z ktôrego powstaio.
Jesli w drodze do odpowiedzi na pytania o swoistosc krytyki metafory
Barthes’a potraktujemy jako drogowskazy, to nawet jesli nie trafimy na
powrôt do miejsca, gdzie krytyka jawila sip jako uniwersum tekstôw, spo-
strzezemy, iz oddalilismy sip stgd, gdzie wydawalo sip, ze wyjasnimy naj-
wipcej môwigc o instytucjonalnym profilu krytyki. Mysli Barthes’a o kry-
tyce koncentrowac mogg bowiem z kolei nasze, nie do konca w zgodzie
z powszechng wykladnig mysli Barthes’a, wokôi intencji indywiduum, by
stangc wobec indywidualnosci dziela. Ale juz do nas tak zblgkanych, po-
spiesznie zdgza diabei metodologii, by powiedziec nam, ze obie te pers-
pektywy - indjnvidualnego zmagania si^ z dzielem, j^zykiem i tekstem,
i instytucjonalnego produkowania rzeczywistosci, da sip objgc wspôlnym
horyzontem.
Pragnienie stylu [écriture] mozemy bowiem rozumiec jako pragnienie
pisania sip, napisania sip podmiotu. A wipc jako czpsc procesu tworzenia,
pôjdzmy za myslg Foucault, jednej z wielkich fikcji europejskiej kultury -
podmiotu wlasnie, definiowanego jako tozsamosc obdarzona przyrodzony-
mi, gatunkowymi przymiotami. Porzucenie owej fikcji ma nam pozwolic
obserwowac ksztaltowanie sip jednostki, a w efekcie jej wytworôw, jako
wynik naporu systembw komunikacji, tresci dyskursow, narzpdzi i sposo-
bow dominacji. W tym sensie perspektywa instjducjonalna i logika syste-
mu mieszczg w sobie rezultaty obserwacji pojedynczego tekstu czy dgze-
nia, bo sg one czpscig powszechnego procesu mitologizacji i ideologizacji,
fragmentem wszechobecnych stosunkôw wladzy, jednostkowg realizacjg
gramatyki systemu.
Zadowolenie z dotarcia do mozliwosci spôjnego spojrzenia na obszar
krytyki, jako jeszcze jednego obszaru ludzkiej rzeczywistosci mozolnie
stwarzanej z niczego, ktôra to nicosc starannie jest zacierana na rozne,
opisywane przez antropologôw sposoby, otôz zadowolenie to mgcone jest
przez zauwazalny brak. Poszukujgc a-mitologicznej i a-metaforycznej
perspektywy dla môwienia o krytyce artystycznej, znalezlismy sip bo-
wiem w miejscu, ktôre wymaga bacznego przyjrzenia sip mu. Jest bo-
wiem miejscem, z ktôrego wraz z mglg mitôw i aromatem metafor usunp-
lismy takze zjawisko doswiadczenia dziela i odwrôcilismy sip od pojpcia
wolnej woli. I czynigc to rezygnujemy z tego, co byc moze w sposôb naj-
21 Cytujç za tlumaczeniem M. Bionskiej z tym zastrzezeniem, ze siowo „styl” zostaio
przez tiumaczke uzyte jako przeklad Barthes’owskiego terminu „écriture”.