0.5
1 cm
OBRAZ JAKO ROZDARCIE I SMIERC WCIELONEGO BOGA
245
uczynic z tego zapomnienia ewentualng podstawe; naszej wiedzy, zwlasz-
cza jej punkt ucieczki, jej punkt ucieczki w stronç nie-wiedzy.
Byc moze zrozumie sip tu lepiej wagç paradygmatu marzenia senne-
go. Dlaczego zwiaszcza jest ono paradygmatem? Mniej dla obiektu inter-
pretacji - mianowicie dziela sztuki, ktore chciaioby sig „porôwnac” do
marzenia sennego - niz dla wezwatiia do interpretacji, zgodnie z formulg
wypowiedzian^ przez Pierre’a Fedidp we wlasnym polu psychoanalizy:
„To, co odkrywa teoria, jest bezposrednio zalezne od Traumdeutung jako
praktyki marzenia sennego. Teoria otrzymuje tutaj swoje poczgtkowe
znaczenie tylko ze wzglgdu na status nabyty przez slowo interpretacji
i jako taka jest przyciggana przez marzenie senne”42. Zapomnienie snu
odgrywa w tym przyzywaniu absolutnie decydujgcg rolp, gdyz skupiajgc
„materiç snu”, przedklada interpretacji samg nieprzejrzystosc swego
„punktu ucieczki”:
To, co zostaje z marzenia sennego w chwili przebudzenia, jest skazane na frag-
mentarycznosc i w ten sposob analiza to rozumie. Skazane na rozbicie na kawal-
ki, nie ma prowadzic do symbolicznej syntezy lub totalizujgcej interpretacji. Tak
jak wspomnienie marzenia sennego nie dotyczy sprawnosci intelektualnej, tak sa-
mo zapomnienie nie jest zwigzane z wadg pamiçci lub osgdu. Tak samo jak wgt-
pliwosc dotykajgca wspomnienia snu, zapomnienie zwigzane jest z zaburzeniami
mysli znanymi pod nazwg déjà-vu, raz juz opowiedzianego, faiszywego rozpozna-
nia, etc. Zapomnienie marzenia sennego skupia tym sposobem tnateriç snu, w ktô-
rej on sip dzieje i jest takze wrazliwoscigjego slowa. Zapomnienie jest tym, od cze-
go i tym, w stronç czego rysuje sip centrum marzenia sennego - tak samo jak jest
punktem ucieczki interpretacji”43.
Chociaz zanikajgcy - punkt ucieczki wszak istnieje. Jest tu, przed na-
mi - chocby nawet naznaczony zapomnieniem. Wyobrazmy sobie nas sa-
mych przed obrazem jak w sytuacji symetrycznej (a wiçc nie tozsamej) do
sytuacji marzenia sennego: porzgdek reprezentacji funkcjonowalby tylko
na iozu nocnych sladôw, zapomnianych jako takich, lecz stanowigcych
materiç do oglqdania. Nakazujgcych nam polgczyc przestrzen sladu - lub
czas sladu - z istotng wizualnoscig obrazu, jego siig spojrzenia, silg bycia
oglaylanym i oglgdania nas, siig odgraniczania nas i dotykania nas. To z
pewnoscig owa modalnosc mimo wszystko, ktôrg staralismy siç rozpa-
trzyc: w jasnym przebudzeniu, ktore zaklada nasz staiy stosunek do wi-
dzialnego, w idealnej pelni, ktôrg dostarczajg ukiady przedstawienia, cos
- jakis slad, a wiçc znamiç zapomnienia - przychodzi lub powraca mimo
wszystko, przynoszgc swôj nocny niepokôj, swojg wirtualng moc. Cos, co
znieksztaîca swiat form przedstawionych, jakby jakas materia zjawiaia * 44
42 P. Fédida, La sollicitation à interpréter, „L’écrit du temps”, 1983, nr 4, s. 6.
44 Tamze, s. 13. O zapominaniu snôw por. Z. Freud, Objasnianie marzeri sennych,
s. 432-449.
245
uczynic z tego zapomnienia ewentualng podstawe; naszej wiedzy, zwlasz-
cza jej punkt ucieczki, jej punkt ucieczki w stronç nie-wiedzy.
Byc moze zrozumie sip tu lepiej wagç paradygmatu marzenia senne-
go. Dlaczego zwiaszcza jest ono paradygmatem? Mniej dla obiektu inter-
pretacji - mianowicie dziela sztuki, ktore chciaioby sig „porôwnac” do
marzenia sennego - niz dla wezwatiia do interpretacji, zgodnie z formulg
wypowiedzian^ przez Pierre’a Fedidp we wlasnym polu psychoanalizy:
„To, co odkrywa teoria, jest bezposrednio zalezne od Traumdeutung jako
praktyki marzenia sennego. Teoria otrzymuje tutaj swoje poczgtkowe
znaczenie tylko ze wzglgdu na status nabyty przez slowo interpretacji
i jako taka jest przyciggana przez marzenie senne”42. Zapomnienie snu
odgrywa w tym przyzywaniu absolutnie decydujgcg rolp, gdyz skupiajgc
„materiç snu”, przedklada interpretacji samg nieprzejrzystosc swego
„punktu ucieczki”:
To, co zostaje z marzenia sennego w chwili przebudzenia, jest skazane na frag-
mentarycznosc i w ten sposob analiza to rozumie. Skazane na rozbicie na kawal-
ki, nie ma prowadzic do symbolicznej syntezy lub totalizujgcej interpretacji. Tak
jak wspomnienie marzenia sennego nie dotyczy sprawnosci intelektualnej, tak sa-
mo zapomnienie nie jest zwigzane z wadg pamiçci lub osgdu. Tak samo jak wgt-
pliwosc dotykajgca wspomnienia snu, zapomnienie zwigzane jest z zaburzeniami
mysli znanymi pod nazwg déjà-vu, raz juz opowiedzianego, faiszywego rozpozna-
nia, etc. Zapomnienie marzenia sennego skupia tym sposobem tnateriç snu, w ktô-
rej on sip dzieje i jest takze wrazliwoscigjego slowa. Zapomnienie jest tym, od cze-
go i tym, w stronç czego rysuje sip centrum marzenia sennego - tak samo jak jest
punktem ucieczki interpretacji”43.
Chociaz zanikajgcy - punkt ucieczki wszak istnieje. Jest tu, przed na-
mi - chocby nawet naznaczony zapomnieniem. Wyobrazmy sobie nas sa-
mych przed obrazem jak w sytuacji symetrycznej (a wiçc nie tozsamej) do
sytuacji marzenia sennego: porzgdek reprezentacji funkcjonowalby tylko
na iozu nocnych sladôw, zapomnianych jako takich, lecz stanowigcych
materiç do oglqdania. Nakazujgcych nam polgczyc przestrzen sladu - lub
czas sladu - z istotng wizualnoscig obrazu, jego siig spojrzenia, silg bycia
oglaylanym i oglgdania nas, siig odgraniczania nas i dotykania nas. To z
pewnoscig owa modalnosc mimo wszystko, ktôrg staralismy siç rozpa-
trzyc: w jasnym przebudzeniu, ktore zaklada nasz staiy stosunek do wi-
dzialnego, w idealnej pelni, ktôrg dostarczajg ukiady przedstawienia, cos
- jakis slad, a wiçc znamiç zapomnienia - przychodzi lub powraca mimo
wszystko, przynoszgc swôj nocny niepokôj, swojg wirtualng moc. Cos, co
znieksztaîca swiat form przedstawionych, jakby jakas materia zjawiaia * 44
42 P. Fédida, La sollicitation à interpréter, „L’écrit du temps”, 1983, nr 4, s. 6.
44 Tamze, s. 13. O zapominaniu snôw por. Z. Freud, Objasnianie marzeri sennych,
s. 432-449.
