0.5
1 cm
292
GEORGES DIDI-HUBERMAN
wymaga rçki, znaku kary, ale nie podlega prawu potrzeby. Malowanie
wznosi zatem rçkç i zgda, pragnie wiedzy: mielibysmy tu szkic anago-
gicznej teorii malarstwa, wedïug zamyslu z gruntu dionizyjskiego, na
WscHodzie przejçtego przez tradycjç wenecko-bizantyjskg, na Zachodzie
przez opata Sugera i calg estetykç gotyckg, materialis manuductio, czyli
ruchu, wedlug ktôrego upokorzenie w materii lub pokora materii dzialajg
niemal tak, jak wcielenie Slowa boskiego: wyniesienie jest najpotçzniej-
sze, gdy zaczyna siç od najnizszego punktu158. Jakze wipc sip dziwic, gdy
widzi sig, ze jeden z trzech gïôwnych manuskryptôw Libro dell’arte kon-
czy siç „Modlitwg chwalebng do Boga i do Szczçsliwej Maryi, zawsze
Dziewicy”, modlitwg chwalebng, w ktôrej rymowane sg slowa „Bôg”, „pra-
gnienie”, „bôl” i w koncu chrystusowe namaszczenie, ktôrego paradygmat
bez wgtpienia kryje wiele bogactw:
Concorda il tuo voler con quel di Dio,
E verratti compiuto ogni disio:
Se povertà ti stringe o doglia senti,
Va’in su la croce a Cristo per unguenti159
Môwimy teraz o czwartym i ostatnim uwiarygodnieniu, w ktôrym za-
mykai sig projekt Trattato. Wraz z powrotem do krzyza, namaszczenia i
boskiej woli, jestesmy juz w oczekiwaniu kresu (podkreslmy, ze kres nie
jest tu oddzielony od oczekiwania nan, trwogi i mieszanych pragnien).
Zloty wiek Vasariego mial juz miejsce, a artysci jego bardzo poganskiego
zmartwychwstania, od Appelesa do Michala Aniola, byli niesmiertelni od
poczgtku ([nunquam periisse ze strony tytulowej Zywotôw); ostatnie nie-
bo, w ktôrym opiewano ich pamiçc, bylo okreslane jako „zaszczytne”, ale
w znaczeniu fama i dostpp do niego byl wynikiem Sgdu historii, jesli nie
historyka. U Teofila Mnicha i Cenniniego, przeciwnie, Sgd jest niczym in-
nym jak powszednim Sgdem smiertelnych, na ktôrych spoczywa spojrze-
nie Boga; utozsamia si§ on z kresem czasôw - to znaczy z negacjg historii
- pogardg fama spolecznej i zawiera z tego tytulu wartosc inaczej roz-
strzygajgcg, inaczej niepokojgcg. Oto co przeziera z ostatnich linijek tra-
ktatu Cenniniego, w ktôrych czytelnik poïgczony jest z autorem w niespo-
kojnej nadziei formuly prawie liturgicznej, przywolujgcej „chwai^ w
innym swiecie na wieki wiekôw, Amen” (e finalmente nell’altro [mondo] per
158 O materialis manuductio przed Sugerem, por. J. Pépin, Aspects théoriques du
symbolisme dans la tradition dionysienne. Antécédents et nouveautés, Simboli et simbolo-
gia nell’alto medioevo, Centro italiano di studi sull’alto medioevo, Spoletto 1976,1, s. 33-66.
O opacie Suger, por. E. Panofsky, L’abbé Suger de Saint-Denis, Architecture gothique et
pensée scolastique, s. 9-65.
159 „Polqcz twq wolç z wolq Boga1 A zobaczysz, ze spelnia siç kazde twoje pragnienie/
Jesli bieda ciç sciska lub czujesz bolesc,/ Idz na Rrzyzu szukac namaszczenia Chrystusa”.
Te cztery wersety rçkopisu Riccardiano 2190 zostaly pominiçte w przekladzie francuskim.
GEORGES DIDI-HUBERMAN
wymaga rçki, znaku kary, ale nie podlega prawu potrzeby. Malowanie
wznosi zatem rçkç i zgda, pragnie wiedzy: mielibysmy tu szkic anago-
gicznej teorii malarstwa, wedïug zamyslu z gruntu dionizyjskiego, na
WscHodzie przejçtego przez tradycjç wenecko-bizantyjskg, na Zachodzie
przez opata Sugera i calg estetykç gotyckg, materialis manuductio, czyli
ruchu, wedlug ktôrego upokorzenie w materii lub pokora materii dzialajg
niemal tak, jak wcielenie Slowa boskiego: wyniesienie jest najpotçzniej-
sze, gdy zaczyna siç od najnizszego punktu158. Jakze wipc sip dziwic, gdy
widzi sig, ze jeden z trzech gïôwnych manuskryptôw Libro dell’arte kon-
czy siç „Modlitwg chwalebng do Boga i do Szczçsliwej Maryi, zawsze
Dziewicy”, modlitwg chwalebng, w ktôrej rymowane sg slowa „Bôg”, „pra-
gnienie”, „bôl” i w koncu chrystusowe namaszczenie, ktôrego paradygmat
bez wgtpienia kryje wiele bogactw:
Concorda il tuo voler con quel di Dio,
E verratti compiuto ogni disio:
Se povertà ti stringe o doglia senti,
Va’in su la croce a Cristo per unguenti159
Môwimy teraz o czwartym i ostatnim uwiarygodnieniu, w ktôrym za-
mykai sig projekt Trattato. Wraz z powrotem do krzyza, namaszczenia i
boskiej woli, jestesmy juz w oczekiwaniu kresu (podkreslmy, ze kres nie
jest tu oddzielony od oczekiwania nan, trwogi i mieszanych pragnien).
Zloty wiek Vasariego mial juz miejsce, a artysci jego bardzo poganskiego
zmartwychwstania, od Appelesa do Michala Aniola, byli niesmiertelni od
poczgtku ([nunquam periisse ze strony tytulowej Zywotôw); ostatnie nie-
bo, w ktôrym opiewano ich pamiçc, bylo okreslane jako „zaszczytne”, ale
w znaczeniu fama i dostpp do niego byl wynikiem Sgdu historii, jesli nie
historyka. U Teofila Mnicha i Cenniniego, przeciwnie, Sgd jest niczym in-
nym jak powszednim Sgdem smiertelnych, na ktôrych spoczywa spojrze-
nie Boga; utozsamia si§ on z kresem czasôw - to znaczy z negacjg historii
- pogardg fama spolecznej i zawiera z tego tytulu wartosc inaczej roz-
strzygajgcg, inaczej niepokojgcg. Oto co przeziera z ostatnich linijek tra-
ktatu Cenniniego, w ktôrych czytelnik poïgczony jest z autorem w niespo-
kojnej nadziei formuly prawie liturgicznej, przywolujgcej „chwai^ w
innym swiecie na wieki wiekôw, Amen” (e finalmente nell’altro [mondo] per
158 O materialis manuductio przed Sugerem, por. J. Pépin, Aspects théoriques du
symbolisme dans la tradition dionysienne. Antécédents et nouveautés, Simboli et simbolo-
gia nell’alto medioevo, Centro italiano di studi sull’alto medioevo, Spoletto 1976,1, s. 33-66.
O opacie Suger, por. E. Panofsky, L’abbé Suger de Saint-Denis, Architecture gothique et
pensée scolastique, s. 9-65.
159 „Polqcz twq wolç z wolq Boga1 A zobaczysz, ze spelnia siç kazde twoje pragnienie/
Jesli bieda ciç sciska lub czujesz bolesc,/ Idz na Rrzyzu szukac namaszczenia Chrystusa”.
Te cztery wersety rçkopisu Riccardiano 2190 zostaly pominiçte w przekladzie francuskim.
