DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Czekalski, Stanisław: Kallimach i Ojcowie Kościoła: przyczynek do badań nad genezą artystyczną epitafium Filipa Buonaccorsi
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28180#0021
KALLIMACHI OJCOWIE KOŚCIOŁA
19
ców14. Chociaż w dotychczasowym piśmiennictwie raczej nie kojarzono ze
sobą ich dokonań, drogi artystycznej działalności Stwosza i Kulmbacha
z pewnością przecinały się w pierwszych latach XVI wieku w Norymber-
dze, gdzie Hans Siiss rozpoczął pracę u boku Diirera około 1500 roku.
Tak drzeworytnicze ilustracje poezji Celtisa, opracowane wespół z
Diirerem, jak i kartony przedstawiające Ojców Kościoła należą do naj-
wcześniejszych jego dzieł.
Odkrycie, iż wizerunek Kallimacha oparty jest na jednym z tych kar-
tonów, nie pozwala niestety jednoznacznie i ostatecznie uściślić datowa-
nia krakowskiego zabytku, aczkolwiek zawęża do tej pory przyjmowane
ramy czasowe w przedziale paru lat po roku 1500. Należałoby w takim
razie zweryfikować przywołane przeze mnie na wstępie ustalenia oparte
na źródłach pisanych, sugerujące datę wcześniejszą. Kluczowe znaczenie
w związku z dziełem Stwosza jako transformacją rysunku Kulmbacha
mają badania Ewy Fitz, która w niedawno ogłoszonym artykule na temat
projektów „szybek gabinetowych” tego artysty skorygowała poprzednio
formułowane sądy datujące kartony na okres około roku 1510 i ustaliła
czas ich powstania na lata 1503-150515. Kartony w kształcie tonda z wi-
zerunkami Ojców Kościoła służyły za wzory do wykonania malowideł na
szkle w norymberskim warsztacie Wita Hirsvogela. Fitz identyfikuje
konkretnie dwa bliźniacze zespoły tych szybek i wysuwa przypuszczenie,
iż mogło ich powstać więcej. Jedynym dającym się w miarę dokładnie da-
tować jest jednak zespół zdobiący niegdyś okna kaplicy w domu „Pod zło-
tą tarczą” w Norymberdze, który zamówiony został przez Konrada IV
Hallera najprawdopodobniej bezpośrednio po tym, jak w 1503 roku stał
się on jego nowym właścicielem. Skoro zaś tom poezji Celtisa z drzewory-
tem Kulmbacha stanowiącym drugi wzór dla epitafium ukazał się w roku
14 Stwosz i Celtis znali się jeszcze z czasów krakowskich. Istnienie między nimi bli-
skich stosunków także później w Norymberdze sugeruje Kępiński, nie tylko w związku z
epitafium Kallimacha. Jego zdaniem Celtis w 1505 roku prawdopodobnie wstawiał się za
Stwoszem u cesarza Maksymiliana w sprawie unieważnienia wyroku nałożonego na arty-
stę przez radę miejską. Rysy Celtisa rozpoznał Kępiński w postaci jednego z apostołów na
epitafium Pawła Volckamera w norymberskim kościele św. Sebalda, wykonanym przez
Stwosza w 1499 r. Zob. Z. Kępiński, Wit Stwosz, op. cit., s. 68, 71. Na temat współpracy
Celtisa i Kulmbacha przy edycji „Quattuor libri amorum” zob. M. Walicki, Polskimi śladami
Kulmbacha, op. cit., s. 164-167 oraz W. Drecka, Kulmbach, Warszawa 1957, s. 10-16.
15 E. Fitz, Eine Folgę von vier Kabinettscheiben nach Kartons des Hans Sii/3 von
Kulmbach, „Zeitschrift fur Kunstgeschichte”, 1995, nr 1. Wcześniejsi badacze twórczości
Kulmbacha w kwestii datowania owych kartonów nie mieli pewności i nie byli zgodni.
F. Stadler sugerował datę około roku 1509, F. Winkler najpierw proponował okres przed
1508, potem zaś przedział lat 1510-1515. Zob. F. Stadler, Hans von Kulmbach, Wien 1936,
s. 10 i 109; F. Winkler, Verkannte und unbeachtete Zeichnungen des Hans von Kulmbach,
„Jahrbuch der Preussischen Kunstsammlungen”, 1929, nr 50, s. 11-39; idem, Die Zeichnun-
gen Hans Siiss von Kulmbachs und Leonhard Schaufeleins, Berlin 1942, s. 34 i 90.
19
ców14. Chociaż w dotychczasowym piśmiennictwie raczej nie kojarzono ze
sobą ich dokonań, drogi artystycznej działalności Stwosza i Kulmbacha
z pewnością przecinały się w pierwszych latach XVI wieku w Norymber-
dze, gdzie Hans Siiss rozpoczął pracę u boku Diirera około 1500 roku.
Tak drzeworytnicze ilustracje poezji Celtisa, opracowane wespół z
Diirerem, jak i kartony przedstawiające Ojców Kościoła należą do naj-
wcześniejszych jego dzieł.
Odkrycie, iż wizerunek Kallimacha oparty jest na jednym z tych kar-
tonów, nie pozwala niestety jednoznacznie i ostatecznie uściślić datowa-
nia krakowskiego zabytku, aczkolwiek zawęża do tej pory przyjmowane
ramy czasowe w przedziale paru lat po roku 1500. Należałoby w takim
razie zweryfikować przywołane przeze mnie na wstępie ustalenia oparte
na źródłach pisanych, sugerujące datę wcześniejszą. Kluczowe znaczenie
w związku z dziełem Stwosza jako transformacją rysunku Kulmbacha
mają badania Ewy Fitz, która w niedawno ogłoszonym artykule na temat
projektów „szybek gabinetowych” tego artysty skorygowała poprzednio
formułowane sądy datujące kartony na okres około roku 1510 i ustaliła
czas ich powstania na lata 1503-150515. Kartony w kształcie tonda z wi-
zerunkami Ojców Kościoła służyły za wzory do wykonania malowideł na
szkle w norymberskim warsztacie Wita Hirsvogela. Fitz identyfikuje
konkretnie dwa bliźniacze zespoły tych szybek i wysuwa przypuszczenie,
iż mogło ich powstać więcej. Jedynym dającym się w miarę dokładnie da-
tować jest jednak zespół zdobiący niegdyś okna kaplicy w domu „Pod zło-
tą tarczą” w Norymberdze, który zamówiony został przez Konrada IV
Hallera najprawdopodobniej bezpośrednio po tym, jak w 1503 roku stał
się on jego nowym właścicielem. Skoro zaś tom poezji Celtisa z drzewory-
tem Kulmbacha stanowiącym drugi wzór dla epitafium ukazał się w roku
14 Stwosz i Celtis znali się jeszcze z czasów krakowskich. Istnienie między nimi bli-
skich stosunków także później w Norymberdze sugeruje Kępiński, nie tylko w związku z
epitafium Kallimacha. Jego zdaniem Celtis w 1505 roku prawdopodobnie wstawiał się za
Stwoszem u cesarza Maksymiliana w sprawie unieważnienia wyroku nałożonego na arty-
stę przez radę miejską. Rysy Celtisa rozpoznał Kępiński w postaci jednego z apostołów na
epitafium Pawła Volckamera w norymberskim kościele św. Sebalda, wykonanym przez
Stwosza w 1499 r. Zob. Z. Kępiński, Wit Stwosz, op. cit., s. 68, 71. Na temat współpracy
Celtisa i Kulmbacha przy edycji „Quattuor libri amorum” zob. M. Walicki, Polskimi śladami
Kulmbacha, op. cit., s. 164-167 oraz W. Drecka, Kulmbach, Warszawa 1957, s. 10-16.
15 E. Fitz, Eine Folgę von vier Kabinettscheiben nach Kartons des Hans Sii/3 von
Kulmbach, „Zeitschrift fur Kunstgeschichte”, 1995, nr 1. Wcześniejsi badacze twórczości
Kulmbacha w kwestii datowania owych kartonów nie mieli pewności i nie byli zgodni.
F. Stadler sugerował datę około roku 1509, F. Winkler najpierw proponował okres przed
1508, potem zaś przedział lat 1510-1515. Zob. F. Stadler, Hans von Kulmbach, Wien 1936,
s. 10 i 109; F. Winkler, Verkannte und unbeachtete Zeichnungen des Hans von Kulmbach,
„Jahrbuch der Preussischen Kunstsammlungen”, 1929, nr 50, s. 11-39; idem, Die Zeichnun-
gen Hans Siiss von Kulmbachs und Leonhard Schaufeleins, Berlin 1942, s. 34 i 90.