DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Haake, Michał: Jednostka wobec historii: "Portret Generała Henryka Dembińskiego" Henryka Rodakowskiego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28180#0076
74
MICHAŁ HAAKE
Na skrzyżowaniu tradycji wielkiej literatury europejskiej i toposu po-
staci siedzącej na tle namiotu znajdujemy obraz Williama Hogartha Gar-
riclz jako Ryszard III z 1745 roku (il. 27)46. Obraz przedstawia znanego
aktora angielskiego Davida Garricka w szekspirowskiej roli króla Ry-
szarda III, w scenie trzeciej piątego aktu, gdy król budzi się w namiocie
na polach pod Bosworth Field i przerażony wspomnieniem własnych
zbrodni wykrzykuje następującą kwestię:
Dajcie mi jeszcze jednego konia, opatrzcie rany
Miej litość, Jezusie, zrobiłem, lecz śniłem...w
Związek Dembińskiego z dziełem Hogartha poprzez rozplanowanie
elementów kompozycji jest uderzający. Podobieństwo pod wieloma wzglę-
dami jest niemal ostentacyjne, tak jakby uwaga widza, który podobień-
stwo skonstatuje, była nakierowywana przede wszystkim na kolejne wy-
liczanie budujących je elementów. A zatem czym różnią się i upodabniają
dwa obrazy? Obraz Rodakowskiego ma zmieniony format z podłużnego
na pionowy, oraz kompozycję odwróconą w określonych punktach na za-
sadzie lustrzanego odbicia. Odwrócenie następuje w stosunku do głów-
nych elementów kompozycji - układu postaci i podziałów tła. Przestrzeń
za namiotem otwiera się w Dembińskim po prawej stronie pola. W ra-
mach przekształceń pewne składowe pozostają „na swoim” miejscu pod-
trzymując wrażenie, że sytuacja w polu obrazowym i sposób wpisania
weń postaci pozostają de facto nie zmienione, bądź że zmiany te stanowią
wariant sytuacji w istocie tożsamej. Pierwszy plan po lewej jest podobnie
wypełniony rynsztunkiem wojskowym, siedzisko spowite rozwijającą się
w analogicznym kierunku czerwoną draperią, okap namiotu, dodatkowo
pokryty wzorem czarnego pasa powtarza zwis sznura z namiotu Ryszar-
da. Postać siedzącego zachowuje oręż w lewej, spoczywającej ręce oraz zo-
staje spowita w płaszcz z jasnym futrzanym obszyciem, którego poły, na
obrazie Hogartha znajdujące kontynuację w materii namiotu wiążą po-
stać z obszarem po lewej stronie obrazu.
jako „alegoria heroiczna”, z drugiej jako symbol, zatem na przejściu od romantyzmu do
modernizmu (M. Porębski, Sybirskie futro..., op. cit., s. 29-30). Precyzja tego rozpoznania
może budzić wątpliwość zważywszy, że to właśnie romantyzm przypuścił gwałtowny atak
na alegorię (Goethe, Coleridge), deprecjonując ją na rzecz symbolu. Tym bardziej interesu-
jące staje się pytanie o Dembińskiego w perspektywie pojęcia alegorii Waltera Benjamina,
które przeciwstawia się jej „romantycznemu rozumieniu” z jednej strony, jak też rehabili-
tując je, podważa zasadność opisywania sztuki modernistycznej przez pojęcie symbolu. Por.
G. Dziamski, op. cit. (przyp. 21). Tamże omówienie literatury.
Obraz był popularyzowany przez autora w rycinach oraz przez Charles’a Grigniona.
Por. K. Haemmerling, Hogarth, Drezden 1950.
17 Za: J. Uglow, HogaHh. A life and a world, London 1997, s. 399-400.
MICHAŁ HAAKE
Na skrzyżowaniu tradycji wielkiej literatury europejskiej i toposu po-
staci siedzącej na tle namiotu znajdujemy obraz Williama Hogartha Gar-
riclz jako Ryszard III z 1745 roku (il. 27)46. Obraz przedstawia znanego
aktora angielskiego Davida Garricka w szekspirowskiej roli króla Ry-
szarda III, w scenie trzeciej piątego aktu, gdy król budzi się w namiocie
na polach pod Bosworth Field i przerażony wspomnieniem własnych
zbrodni wykrzykuje następującą kwestię:
Dajcie mi jeszcze jednego konia, opatrzcie rany
Miej litość, Jezusie, zrobiłem, lecz śniłem...w
Związek Dembińskiego z dziełem Hogartha poprzez rozplanowanie
elementów kompozycji jest uderzający. Podobieństwo pod wieloma wzglę-
dami jest niemal ostentacyjne, tak jakby uwaga widza, który podobień-
stwo skonstatuje, była nakierowywana przede wszystkim na kolejne wy-
liczanie budujących je elementów. A zatem czym różnią się i upodabniają
dwa obrazy? Obraz Rodakowskiego ma zmieniony format z podłużnego
na pionowy, oraz kompozycję odwróconą w określonych punktach na za-
sadzie lustrzanego odbicia. Odwrócenie następuje w stosunku do głów-
nych elementów kompozycji - układu postaci i podziałów tła. Przestrzeń
za namiotem otwiera się w Dembińskim po prawej stronie pola. W ra-
mach przekształceń pewne składowe pozostają „na swoim” miejscu pod-
trzymując wrażenie, że sytuacja w polu obrazowym i sposób wpisania
weń postaci pozostają de facto nie zmienione, bądź że zmiany te stanowią
wariant sytuacji w istocie tożsamej. Pierwszy plan po lewej jest podobnie
wypełniony rynsztunkiem wojskowym, siedzisko spowite rozwijającą się
w analogicznym kierunku czerwoną draperią, okap namiotu, dodatkowo
pokryty wzorem czarnego pasa powtarza zwis sznura z namiotu Ryszar-
da. Postać siedzącego zachowuje oręż w lewej, spoczywającej ręce oraz zo-
staje spowita w płaszcz z jasnym futrzanym obszyciem, którego poły, na
obrazie Hogartha znajdujące kontynuację w materii namiotu wiążą po-
stać z obszarem po lewej stronie obrazu.
jako „alegoria heroiczna”, z drugiej jako symbol, zatem na przejściu od romantyzmu do
modernizmu (M. Porębski, Sybirskie futro..., op. cit., s. 29-30). Precyzja tego rozpoznania
może budzić wątpliwość zważywszy, że to właśnie romantyzm przypuścił gwałtowny atak
na alegorię (Goethe, Coleridge), deprecjonując ją na rzecz symbolu. Tym bardziej interesu-
jące staje się pytanie o Dembińskiego w perspektywie pojęcia alegorii Waltera Benjamina,
które przeciwstawia się jej „romantycznemu rozumieniu” z jednej strony, jak też rehabili-
tując je, podważa zasadność opisywania sztuki modernistycznej przez pojęcie symbolu. Por.
G. Dziamski, op. cit. (przyp. 21). Tamże omówienie literatury.
Obraz był popularyzowany przez autora w rycinach oraz przez Charles’a Grigniona.
Por. K. Haemmerling, Hogarth, Drezden 1950.
17 Za: J. Uglow, HogaHh. A life and a world, London 1997, s. 399-400.