104

ŁUKASZ KIEPUSZEWSKI

I dalej:
Sztuka!...] jest nadmiarem i przelewaniem się kwitnącej cielesności w świat obra-
- . . ,44
zow i pragnień ;
co jest uogólnieniem wcześniejszej wypowiedzi:
wyobrażenia towarzyszące przechodzą w obrazach wzmożonej ludzkiej istoty w sym-
bol, są z najżywszą fizyczną energią prezentowane przez całą cielesną symbolikęlo.
Symbol może być odczytany o ile pobudza, odwołuje się do energii
składowanej w mięśniach i tym samym stymuluje do dalszej praktyki le-
kturowej. Jego działanie jest właściwe, o ile zapobiega zmęczeniu i nie
pozwala zatrzymać się przy obowiązującej wykładni, i odsłania kolejne.
Obraz w tej koncepcji nie zatraca swej fizycznej stale aktualizującej się
aktywności, podlegając lekturze procesualnej.

SIŁY
Nietzsche odkrył na nowo dla filozofii ciało - uważa Gilles Deleuze46.
Dokonał tego przez inwersję metafor: dotychczasową metaforę „oka du-
szy” zastąpił metaforą „oka ciała”. Wyeksponowanie na centralną pozycję
ciała jest zabiegiem, który ma charakter strategiczny. Ma on na celu do-
konanie przewrotnego opisu rzeczywistości, który wyzwoli się spod domi-
nacji metafizycznych pojęć. Umysł ma zostać zadziwiony i zaskoczony
przez ciało4 1.
Ciało - u Nietzschego - nie jest jednak sprowadzone do czystej fizjolo-
gii, ale stanowi - jak to ujmuje Gilles Deleuze - siedlisko sił. Siły te w
rozmaity sposób Nietzsche próbował uchwycić, i zgodnie z wypracowa-
nym przez siebie perspektywizmem rozmaicie usiłował opisywać.
W szczególny sposób ujawnia się to w analizach doświadczenia optycz-
nego, na co zwrócił uwagę Martin Jay:
Nietzsche, nękany od dwunastego roku życia chorobą oczu, zauważał, że każdy
punkt widzenia jest w rozmaity sposób obciążony. Wzrok ma charakter tyleż pro-
jekcyjny co receptywny, i w równym stopniu aktywny co pasywny. W kategoriach
poznawczych wskazuje na zaburzenie spekulatywnego lub obserwacyjnego ideału
neutralności przez uporczywy głos podtrzymujących życie instynktów, co w termi-
nologii estetycznej było mieszaniną apolińskiego marzenia o zindywidualizowanej
czystej formie ze ślepymi siłami samoniszczącej się dionizyjskiej energii 48.
44 F. Nietzsche, op. cit., s. 421.
45 F. Nietzsche, Światopogląd dionizyjski, s. 79.
46 G. Deleuze, Nietzsche i filozofia, tł. B. Banasiak, Warszwal993, s. 45-46.
17 M. P. Markowski, op. cit., s. 352.
llS M. Jay, Kryzys tradycyjnej władzy wzroku. Od impresjonistów do Bergsona, tłum.
J. Przeźmiński, s. 321, fragment trzeciego rozdziału Downcast Eyes.