DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Piotrowski, Piotr: Krytyka obrazu: w stronę neoawangardy Europy Środkowej lat sześćdziesiątych XX wieku
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.28180#0165
KRYTYKA OBRAZU
163
Gorgona, jak wspomniałem, powstała w 1959 roku i funkcjonowała cło
roku 19661 * * 4. Grupę tworzyli malarze Marijan Jevśovar, Julije Knifer, Du-
ro Sender, Josip Vaniśta, rzeźbiarz Ivan Kożarić, architekt Miljenko Hor-
vat oraz - co znamienne i niezwykle interesujące - historycy sztuki: Mat-
ko Meśtrović, Radoslav Putar i wspomniany przed chwilą Dimitrije
Baśicević, znany jako Mangelos, z którego zresztą poezji została zaczerp-
nięta nazwa grupy, i który jednocześnie do przełomu lat sześćdziesiątych
ukrywał swą twórczość artystyczną (zwaną „nie-sztuką”) funkcjonując
„na zewnątrz” jako teoretyk, krytyk, historyk sztuki i kurator wystaw5.
Sam zresztą podkreślał „prywatność” swojej praktyki artystycznej, dys-
tans do wspólnych z Gorgoną wystaw i ograniczenie swego udziału w dzia-
łalności grupy do wspólnego spędzania czasu, spacerów, wycieczek i roz-
mów6. Jego pierwsza, indywidualna wystawa, zatytułowana „Fenomen
Picassa”, odbyła się dopiero w 1972 roku w Nowym Sadzie.
Działalność grupy przejawiała się poprzez organizowanie wystaw w tzw.
Studio G, znanym również jako Salon Sira, mieszczącym się w Zagrzebiu
w wynajętej przestrzeni warsztatu ramiarskiego oraz poprzez publikowa-
nie swoistego rodzaju antyczasopisma „Gorgona”7 (ił. 1). Jej funkcjonowa-
nie więc odbywało się całkowicie poza oficjalnym systemem instytucji
artystycznych, choć członkowie grupy naturalnie rozmaitymi nićmi, po-
przez swoje profesje, powiązani byli ze światem sztuki. Sue Cramer pi-
sze, że Gorgona stanowiła opozycję wobec „oficjalnego smaku” chorwac-
kiej kultury artystycznej, choć nie dopowiada, że w tym czasie miała już
ona bardziej modernistyczny niż socrealistyczny charakter. Podkreśla, że
artyści z twego kręgu nie byli przedmiotem zainteresowania państwowej
cenzury, ale też ich sztuka nie miała otwarcie politycznego charakteru.
Historia grupy, twierdzi autorka, odsłania raczej trudności, jakie napoty-
kali radykalni i eksperymentujący artyści w kraju, w którym nie było
wolnego rynku sztuki, a oficjalny system funkcjonowania kultury arty-
stycznej był przez władze limitowany dystrybucją subwencji i innymi for-
mami polityki kulturalnej8.
1 N. Dimitrijević, Gorgona, Zagreb: Galerija suvremene umjetnosti, 1977. Por. też:
Gorgona Gorgonesco Gorgonico, red. M. Gattin, Venezia: A.I.A.P. UNESCO Comitato Ita-
liano/Zagreb: Museo d’Arte Contemporanea, 1997.
5 S. Cramer, (w:) The Horse who Sings. Radical Art from Croatia, red. S. Cramer,
B. Stipancić, Sydney: Museum of Contemporary Art, 1993, s. 3. B. Stipancić, Rijeci i Sli-
ke/ Wordds & Images, (w:) Rijeci i Slike/ Wordds & Images, red. B. Stipancić, Zagreb: So-
ros Center for Contemporary Art, 1995, s. 18.
6 [Mladen Stilinović, rozmowa z Dimitrijem Baśiceviciem] Mangelos, (w:) Rijeci i Sli-
ke/ Wordds & Images, op. cit., s. 65.
7 Por. B. Stipancić, Artists’ Books & Magazines, (w:) The Horse who Sings..., op. cit.
Przedruk w: Rijeci i Slike I Wordds & Images, op. cit.
8 S. Cramer, (w:) The Horse who Sings..., op. cit., s. 2.
163
Gorgona, jak wspomniałem, powstała w 1959 roku i funkcjonowała cło
roku 19661 * * 4. Grupę tworzyli malarze Marijan Jevśovar, Julije Knifer, Du-
ro Sender, Josip Vaniśta, rzeźbiarz Ivan Kożarić, architekt Miljenko Hor-
vat oraz - co znamienne i niezwykle interesujące - historycy sztuki: Mat-
ko Meśtrović, Radoslav Putar i wspomniany przed chwilą Dimitrije
Baśicević, znany jako Mangelos, z którego zresztą poezji została zaczerp-
nięta nazwa grupy, i który jednocześnie do przełomu lat sześćdziesiątych
ukrywał swą twórczość artystyczną (zwaną „nie-sztuką”) funkcjonując
„na zewnątrz” jako teoretyk, krytyk, historyk sztuki i kurator wystaw5.
Sam zresztą podkreślał „prywatność” swojej praktyki artystycznej, dys-
tans do wspólnych z Gorgoną wystaw i ograniczenie swego udziału w dzia-
łalności grupy do wspólnego spędzania czasu, spacerów, wycieczek i roz-
mów6. Jego pierwsza, indywidualna wystawa, zatytułowana „Fenomen
Picassa”, odbyła się dopiero w 1972 roku w Nowym Sadzie.
Działalność grupy przejawiała się poprzez organizowanie wystaw w tzw.
Studio G, znanym również jako Salon Sira, mieszczącym się w Zagrzebiu
w wynajętej przestrzeni warsztatu ramiarskiego oraz poprzez publikowa-
nie swoistego rodzaju antyczasopisma „Gorgona”7 (ił. 1). Jej funkcjonowa-
nie więc odbywało się całkowicie poza oficjalnym systemem instytucji
artystycznych, choć członkowie grupy naturalnie rozmaitymi nićmi, po-
przez swoje profesje, powiązani byli ze światem sztuki. Sue Cramer pi-
sze, że Gorgona stanowiła opozycję wobec „oficjalnego smaku” chorwac-
kiej kultury artystycznej, choć nie dopowiada, że w tym czasie miała już
ona bardziej modernistyczny niż socrealistyczny charakter. Podkreśla, że
artyści z twego kręgu nie byli przedmiotem zainteresowania państwowej
cenzury, ale też ich sztuka nie miała otwarcie politycznego charakteru.
Historia grupy, twierdzi autorka, odsłania raczej trudności, jakie napoty-
kali radykalni i eksperymentujący artyści w kraju, w którym nie było
wolnego rynku sztuki, a oficjalny system funkcjonowania kultury arty-
stycznej był przez władze limitowany dystrybucją subwencji i innymi for-
mami polityki kulturalnej8.
1 N. Dimitrijević, Gorgona, Zagreb: Galerija suvremene umjetnosti, 1977. Por. też:
Gorgona Gorgonesco Gorgonico, red. M. Gattin, Venezia: A.I.A.P. UNESCO Comitato Ita-
liano/Zagreb: Museo d’Arte Contemporanea, 1997.
5 S. Cramer, (w:) The Horse who Sings. Radical Art from Croatia, red. S. Cramer,
B. Stipancić, Sydney: Museum of Contemporary Art, 1993, s. 3. B. Stipancić, Rijeci i Sli-
ke/ Wordds & Images, (w:) Rijeci i Slike/ Wordds & Images, red. B. Stipancić, Zagreb: So-
ros Center for Contemporary Art, 1995, s. 18.
6 [Mladen Stilinović, rozmowa z Dimitrijem Baśiceviciem] Mangelos, (w:) Rijeci i Sli-
ke/ Wordds & Images, op. cit., s. 65.
7 Por. B. Stipancić, Artists’ Books & Magazines, (w:) The Horse who Sings..., op. cit.
Przedruk w: Rijeci i Slike I Wordds & Images, op. cit.
8 S. Cramer, (w:) The Horse who Sings..., op. cit., s. 2.