DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Ratajczak, Tomasz: Podróże władcy i architektura: przebudowa królewskich rezydencji za panowania Zygmunta Starego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28196#0029
PODRÓŻE WŁADCY I ARCHITEKTURA
27
podkomorzego, dworskiego urzędnika, który regulował dostęp do osoby
władcy79. Składało się z izby i komnaty poprzedzonych wielką sienią. Na
piętrze ulokowano podobnie rozplanowane komnaty króla, natomiast na
najwyższej kondygnacji znajdowała się, również poprzedzona sienią,
reprezentacyjna aula pałacowa80. Istotnym elementem ukształtowania
wnętrz piotrkowskich były właśnie ogromne sienie na wszystkich kondy-
gnacjach, oraz wygodne schody, umożliwiające jednoczesne przemiesz-
czanie się w pałacowych wnętrzach dużej liczby osób. Miało to istotne
znaczenie ze względów ceremonialnych. Prawdopodobnie analogiczne roz-
wiązanie ciągu komunikacyjnego, z jednobiegowymi schodami umiesz-
czonymi w wydzielonej części dużej sieni poprzedzającej wielką salę,
planowano zastosować w północnym skrzydle Wawelu, w pierwszej fazie
przebudowy81. Tam jednak zrezygnowano z tego układu na rzecz jednej
wielkiej sali82. Sienie pałacu piotrkowskiego pełniły w gruncie rzeczy
rolę dużych sal publicznych, recepcyjnych, natomiast reglamentowano
dostęp do izb mieszkalnych. Wszystkie wnętrza, podobnie jak w innych
rezydencjach królewskich, były komfortowo wyposażone w kominki i pie-
ce oraz latryny umieszczone w grubości muru.
Dwór razem z królową rezydował w towarzyszących pałacowi, drew-
nianych domach. Również obrady obu izb sejmowych odbywały się w
specjalnie do tego celu wzniesionych budynkach, zapewne w konstrukcji
szachulcowej, choć zebrania senatu niejednokrotnie mogły odbywać się
w reprezentacyjnych wnętrzach II piętra rezydencji królewskiej83.
stępują różnice, wynikające z tego, że apartament króla na Wawelu wkomponowany zo-
stał w starszą zabudowę, bardziej nieregularną niż w Piotrkowie.
79 We wcześniejszych opracowaniach poświęconych rezydencji piotrkowskiej wspomi-
nano jedynie o „królewskim urzędniku”, nie precyzując jego funkcji. Apartament uloko-
wany w przyziemiu pałacu piotrkowskiego, w źródłach określany jest jako mieszkanie
„Pana Ożarowskiego”. Sylwester Ożarowski pełnił w latach 1510-1535 urząd podkomorze-
go. Jego apartament na zamku wawelskim mieścił się, podobnie jak w Piotrkowie, w są-
siedztwie apartamentu królewskiego, prawdopodobnie w przyziemiu Kurzej Nogi lub na
I piętrze skrzydła wschodniego. Rachunki nie precyzują tej lokalizacji, jednak prace pro-
wadzone w „mieszkaniu Pana Ożarowskiego” w latach 1529-32, wymieniane są łącznie
z pracami wykończeniowymi w Kurzej Nodze. Godność podkomorska wyniosła Ożarow-
skich w hierarchii społecznej, czego wyrazem była m.in. fundacja kaplicy rodowej przy
obejściu chóru katedry wawelskiej.
80 Por. prace Rutkowskiego i Jakimowicz, wykorzystujące tekst XVI-wiecznej lustra-
cji pałacu piotrkowskiego.
81 Por. wyżej, przyp. 21.
82 Układ dwóch dużych sal: sieni i auli pałacowej obecny na II piętrze rezydencji
piotrkowskiej, na Wawelu wprowadzono w obrębie I piętra skrzydła północnego, bezpo-
średnio pod Salą Senatorską, naturalnie w innym kontekście funkcjonalnym.
83 Opis sejmowego kompleksu zamieszcza: J. Pietrzak, op. cit., s. 97. Oprócz zabudo-
wań dworskich i sejmowych, znajdowało się tam kilkadziesiąt drewnianych dworów moż-
27
podkomorzego, dworskiego urzędnika, który regulował dostęp do osoby
władcy79. Składało się z izby i komnaty poprzedzonych wielką sienią. Na
piętrze ulokowano podobnie rozplanowane komnaty króla, natomiast na
najwyższej kondygnacji znajdowała się, również poprzedzona sienią,
reprezentacyjna aula pałacowa80. Istotnym elementem ukształtowania
wnętrz piotrkowskich były właśnie ogromne sienie na wszystkich kondy-
gnacjach, oraz wygodne schody, umożliwiające jednoczesne przemiesz-
czanie się w pałacowych wnętrzach dużej liczby osób. Miało to istotne
znaczenie ze względów ceremonialnych. Prawdopodobnie analogiczne roz-
wiązanie ciągu komunikacyjnego, z jednobiegowymi schodami umiesz-
czonymi w wydzielonej części dużej sieni poprzedzającej wielką salę,
planowano zastosować w północnym skrzydle Wawelu, w pierwszej fazie
przebudowy81. Tam jednak zrezygnowano z tego układu na rzecz jednej
wielkiej sali82. Sienie pałacu piotrkowskiego pełniły w gruncie rzeczy
rolę dużych sal publicznych, recepcyjnych, natomiast reglamentowano
dostęp do izb mieszkalnych. Wszystkie wnętrza, podobnie jak w innych
rezydencjach królewskich, były komfortowo wyposażone w kominki i pie-
ce oraz latryny umieszczone w grubości muru.
Dwór razem z królową rezydował w towarzyszących pałacowi, drew-
nianych domach. Również obrady obu izb sejmowych odbywały się w
specjalnie do tego celu wzniesionych budynkach, zapewne w konstrukcji
szachulcowej, choć zebrania senatu niejednokrotnie mogły odbywać się
w reprezentacyjnych wnętrzach II piętra rezydencji królewskiej83.
stępują różnice, wynikające z tego, że apartament króla na Wawelu wkomponowany zo-
stał w starszą zabudowę, bardziej nieregularną niż w Piotrkowie.
79 We wcześniejszych opracowaniach poświęconych rezydencji piotrkowskiej wspomi-
nano jedynie o „królewskim urzędniku”, nie precyzując jego funkcji. Apartament uloko-
wany w przyziemiu pałacu piotrkowskiego, w źródłach określany jest jako mieszkanie
„Pana Ożarowskiego”. Sylwester Ożarowski pełnił w latach 1510-1535 urząd podkomorze-
go. Jego apartament na zamku wawelskim mieścił się, podobnie jak w Piotrkowie, w są-
siedztwie apartamentu królewskiego, prawdopodobnie w przyziemiu Kurzej Nogi lub na
I piętrze skrzydła wschodniego. Rachunki nie precyzują tej lokalizacji, jednak prace pro-
wadzone w „mieszkaniu Pana Ożarowskiego” w latach 1529-32, wymieniane są łącznie
z pracami wykończeniowymi w Kurzej Nodze. Godność podkomorska wyniosła Ożarow-
skich w hierarchii społecznej, czego wyrazem była m.in. fundacja kaplicy rodowej przy
obejściu chóru katedry wawelskiej.
80 Por. prace Rutkowskiego i Jakimowicz, wykorzystujące tekst XVI-wiecznej lustra-
cji pałacu piotrkowskiego.
81 Por. wyżej, przyp. 21.
82 Układ dwóch dużych sal: sieni i auli pałacowej obecny na II piętrze rezydencji
piotrkowskiej, na Wawelu wprowadzono w obrębie I piętra skrzydła północnego, bezpo-
średnio pod Salą Senatorską, naturalnie w innym kontekście funkcjonalnym.
83 Opis sejmowego kompleksu zamieszcza: J. Pietrzak, op. cit., s. 97. Oprócz zabudo-
wań dworskich i sejmowych, znajdowało się tam kilkadziesiąt drewnianych dworów moż-