DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Korduba, Piotr: Z badań nad dawnym domem i zamieszkiwaniem mieszczańskim w Polsce
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28196#0041
Piotr Korduba:
Z BADAŃ NAD DAWNYM DOMEM I ZAMIESZKIWANIEM
MIESZCZAŃSKIM W POLSCE
W dziejach historii sztuki problem domu jako budynku mieszkalnego
i związanych z nim funkcji zajmował zawsze miejsce marginalne i było to
miejsce marginalne w dwójnasób* 1. Po pierwsze, dom budził rzadziej za-
interesowanie badaczy niż innego typu architektura mieszkalna np. re-
zydencjonalna, a po drugie, przyjęło się stawiać mu jedynie pytania ru-
dymentarne. Udzielone na nie odpowiedzi lokowały wiedzę o nim na
stylistyczno-typologicznych podstawach dyscypliny2. Choć niewątpliwie
zdołaliśmy do takiego miejsca domu w historii sztuki przywyknąć, to
trudno ignorować fakt, że sytuacja ta nie oddaje jego rzeczywistej kultu-
rowej, a nawet cywilizacyjnej kondycji3.
* Autor jest stypendystą Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej.
1 Niniejszy tekst jest próbą podsumowania wniosków, a także prezentacją metody
badawczej związanych, z prowadzonymi przez autora studiami nad patrycjuszowskim
domem gdańskim w czasach nowożytnych. Efektem tych studiów jest publikacja Patrycju-
szowski dom gdański w czasach nowożytnych, Warszawa 2005. Por. także P. Korduba, Pa-
trycjuszowski dom gdański, (w:) Studia nad architekturą Gdańska i Pomorza, red. A. Grzyb-
kowski, Warszawa 2004, s. 43-65. Choć zasadniczym celem przedstawianego w tym miej-
scu tekstu jest podjęcie problematyki związanej ze studiami nad domami mieszczańskimi
i mieszczańskim zamieszkiwaniem w Polsce, to jednak ze względu na interesujące wyniki,
przywołane zostaną także modele i efekty badań nad kulturą zamieszkiwania innych
regionów Europy.
2 Znakomitym tego przykładem jest słynna seria Das deutsche Biirgerhaus (wyd. od
1959 r.). Omówienie badań nad domem w zakresie historii sztuki i historii architektury,
K. Bedal, Historische Hausforschung. Eine Einfiihrung in Arbeitsweise, Begriffe und Lite-
ratur, Bad Windsheim 1993; C. Buśko, Stan badań archeologiczno-architektonicznych nad
średniowieczną kamienicą mieszczańską w Polsce, „Archaelogia Historica Polona”, 10, 2000,
s. 83-110; U. Sowina, Średniowieczny dom mieszczański. Niektóre problemy badawcze, (w:)
Dom w mieście średniowiecznym i nowożytnym, red. B. Gediga, Wrocław 2004, s. 10-31.
3 Ten, kto nie ma domu, jest poza prawem - prawnie i politycznie, dom to bowiem
znak przynależności do miasta; por. R. Hammel Hereditas, area und domus: Bodenrecht,
Grundstucksgefuge und Sozialstruktur in Liibeck vom 12. bis zum 16. Jahrhundert, „Jahr-
buch fur Hausforschung”, 35, 1984/1986, s. 175-177; R. van Dulmen, Kultur und Alltag in
Z BADAŃ NAD DAWNYM DOMEM I ZAMIESZKIWANIEM
MIESZCZAŃSKIM W POLSCE
W dziejach historii sztuki problem domu jako budynku mieszkalnego
i związanych z nim funkcji zajmował zawsze miejsce marginalne i było to
miejsce marginalne w dwójnasób* 1. Po pierwsze, dom budził rzadziej za-
interesowanie badaczy niż innego typu architektura mieszkalna np. re-
zydencjonalna, a po drugie, przyjęło się stawiać mu jedynie pytania ru-
dymentarne. Udzielone na nie odpowiedzi lokowały wiedzę o nim na
stylistyczno-typologicznych podstawach dyscypliny2. Choć niewątpliwie
zdołaliśmy do takiego miejsca domu w historii sztuki przywyknąć, to
trudno ignorować fakt, że sytuacja ta nie oddaje jego rzeczywistej kultu-
rowej, a nawet cywilizacyjnej kondycji3.
* Autor jest stypendystą Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej.
1 Niniejszy tekst jest próbą podsumowania wniosków, a także prezentacją metody
badawczej związanych, z prowadzonymi przez autora studiami nad patrycjuszowskim
domem gdańskim w czasach nowożytnych. Efektem tych studiów jest publikacja Patrycju-
szowski dom gdański w czasach nowożytnych, Warszawa 2005. Por. także P. Korduba, Pa-
trycjuszowski dom gdański, (w:) Studia nad architekturą Gdańska i Pomorza, red. A. Grzyb-
kowski, Warszawa 2004, s. 43-65. Choć zasadniczym celem przedstawianego w tym miej-
scu tekstu jest podjęcie problematyki związanej ze studiami nad domami mieszczańskimi
i mieszczańskim zamieszkiwaniem w Polsce, to jednak ze względu na interesujące wyniki,
przywołane zostaną także modele i efekty badań nad kulturą zamieszkiwania innych
regionów Europy.
2 Znakomitym tego przykładem jest słynna seria Das deutsche Biirgerhaus (wyd. od
1959 r.). Omówienie badań nad domem w zakresie historii sztuki i historii architektury,
K. Bedal, Historische Hausforschung. Eine Einfiihrung in Arbeitsweise, Begriffe und Lite-
ratur, Bad Windsheim 1993; C. Buśko, Stan badań archeologiczno-architektonicznych nad
średniowieczną kamienicą mieszczańską w Polsce, „Archaelogia Historica Polona”, 10, 2000,
s. 83-110; U. Sowina, Średniowieczny dom mieszczański. Niektóre problemy badawcze, (w:)
Dom w mieście średniowiecznym i nowożytnym, red. B. Gediga, Wrocław 2004, s. 10-31.
3 Ten, kto nie ma domu, jest poza prawem - prawnie i politycznie, dom to bowiem
znak przynależności do miasta; por. R. Hammel Hereditas, area und domus: Bodenrecht,
Grundstucksgefuge und Sozialstruktur in Liibeck vom 12. bis zum 16. Jahrhundert, „Jahr-
buch fur Hausforschung”, 35, 1984/1986, s. 175-177; R. van Dulmen, Kultur und Alltag in