DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Radomska, Magdalena: W kierunku tłumaczenia żartu: pomiędzy kierunkiem, kodem i kontekstem w sztuce neoawangardy węgierskiej
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.28196#0133
W KIERUNKU TŁUMACZENIA ŻARTU
131
w zależności od owych struktur i w efekcie zawsze zostaje w nie wpisana.
Nie jest to paradoks, lecz efekt działania wobec danych struktur. Odnie-
sieniem dla sztuki neoawangardy węgierskiej w kontekście jej powsta-
wania były bardzo silne struktury zaburzenia komunikacji. Właściwością
ich było nie tylko zaburzenie komunikacji jako procesu, ale także zabu-
rzenie struktur komunikacyjnych. Podwójny punkt odniesienia, relaty-
wizujący samo pojęcie struktury, wpływający w istotny sposób na kształt
komunikatu artystycznego, nie spowodował, dzięki nabytemu relatywi-
zmowi, próby wpisania się w żadną z nich. Stanowi to o znaczącym prze-
sunięciu sztuki węgierskiej względem sztuki Zachodniej Europy, o wiele
bardziej istotnym niż jedynie, wynikające z kulturalnej izolacji Węgier,
opóźnienie zjawisk artystycznych. Właściwy sztuce węgierskiej przez
kontekst powstania, relatywizm spowodował jej nieczytelność w odnie-
sieniu do obu struktur komunikacji - kreowanej przez sztukę zachodnią
— „czysto artystyczną” oraz przez sam kontekst - do struktury zaburze-
nia komunikatu. Teoretycznie możliwe proste, autoteliczne dzieło, by
zaistnieć w tak skonstruowanym polu napięcia w sposób świadomy nie
ignorując, ani nie poddając się żadnemu z biegunów, zwróciło się w kie-
runku własnego statusu, w ich obliczu komplikując własną strukturę
kodową. Liczne obietnice zrozumienia, możliwe proste wpisanie dzieł w
obręb kierunków artystycznych, wydają się być zgubne. Konieczne staje
się wyjaśnienie statusu pojęć ze szczególnym uwzględnieniem kierunków
w sztuce węgierskiej. Analizowana z punktu widzenia zachodniego dys-
kursu, sztuka węgierska traci swą wieloznaczność, a jej wartość ulega
deprecjacji. Zignorowanie przesunięcia w obrębie kodu, prowadzi nieod-
miennie do podtrzymania jako istotnego, zapóźnienia czasowego. Z dru-
giej strony próba zignorowania tegoż zapóźnienia grozi automatyczną
aplikacją języka historii sztuki zachodniej. Ta zaś, nie tylko nie jest dla
dzieł neoawangardy węgierskiej korzystna, lecz, co więcej - ustanawia
jako zewnętrzny język, będący w istocie przedmiotem artystycznej dzia-
łalności. Przykłady twórczej analizy kodu i struktury komunikatu w sztu-
ce węgierskiej są niezwykle różnorodne. Rezygnacja z pointy wydaje się
nieunikniona. Pozostaje poprzestać na tłumaczeniu.
Przykład sztuki Miklósa Erdelya - węgierskiego Żyda wierzącego
w Chrystusa - zdaje się być znamiennym zaprzeczeniem słów Ottlika.
Nieliczne prace artysty, które w pierwszym, „muzealnym” oglądzie na
podstawie tytułu lub znajomości anegdoty z nimi związanej, obiecują
zrozumienie, są źródłem największych nieporozumień. Trudności z tłu-
maczeniem sztuki Edelya związane są z faktem, że jego dzieła ingerują
w struktury rozmaitych kodów tak głęboko, iż efektem tego jest novum
131
w zależności od owych struktur i w efekcie zawsze zostaje w nie wpisana.
Nie jest to paradoks, lecz efekt działania wobec danych struktur. Odnie-
sieniem dla sztuki neoawangardy węgierskiej w kontekście jej powsta-
wania były bardzo silne struktury zaburzenia komunikacji. Właściwością
ich było nie tylko zaburzenie komunikacji jako procesu, ale także zabu-
rzenie struktur komunikacyjnych. Podwójny punkt odniesienia, relaty-
wizujący samo pojęcie struktury, wpływający w istotny sposób na kształt
komunikatu artystycznego, nie spowodował, dzięki nabytemu relatywi-
zmowi, próby wpisania się w żadną z nich. Stanowi to o znaczącym prze-
sunięciu sztuki węgierskiej względem sztuki Zachodniej Europy, o wiele
bardziej istotnym niż jedynie, wynikające z kulturalnej izolacji Węgier,
opóźnienie zjawisk artystycznych. Właściwy sztuce węgierskiej przez
kontekst powstania, relatywizm spowodował jej nieczytelność w odnie-
sieniu do obu struktur komunikacji - kreowanej przez sztukę zachodnią
— „czysto artystyczną” oraz przez sam kontekst - do struktury zaburze-
nia komunikatu. Teoretycznie możliwe proste, autoteliczne dzieło, by
zaistnieć w tak skonstruowanym polu napięcia w sposób świadomy nie
ignorując, ani nie poddając się żadnemu z biegunów, zwróciło się w kie-
runku własnego statusu, w ich obliczu komplikując własną strukturę
kodową. Liczne obietnice zrozumienia, możliwe proste wpisanie dzieł w
obręb kierunków artystycznych, wydają się być zgubne. Konieczne staje
się wyjaśnienie statusu pojęć ze szczególnym uwzględnieniem kierunków
w sztuce węgierskiej. Analizowana z punktu widzenia zachodniego dys-
kursu, sztuka węgierska traci swą wieloznaczność, a jej wartość ulega
deprecjacji. Zignorowanie przesunięcia w obrębie kodu, prowadzi nieod-
miennie do podtrzymania jako istotnego, zapóźnienia czasowego. Z dru-
giej strony próba zignorowania tegoż zapóźnienia grozi automatyczną
aplikacją języka historii sztuki zachodniej. Ta zaś, nie tylko nie jest dla
dzieł neoawangardy węgierskiej korzystna, lecz, co więcej - ustanawia
jako zewnętrzny język, będący w istocie przedmiotem artystycznej dzia-
łalności. Przykłady twórczej analizy kodu i struktury komunikatu w sztu-
ce węgierskiej są niezwykle różnorodne. Rezygnacja z pointy wydaje się
nieunikniona. Pozostaje poprzestać na tłumaczeniu.
Przykład sztuki Miklósa Erdelya - węgierskiego Żyda wierzącego
w Chrystusa - zdaje się być znamiennym zaprzeczeniem słów Ottlika.
Nieliczne prace artysty, które w pierwszym, „muzealnym” oglądzie na
podstawie tytułu lub znajomości anegdoty z nimi związanej, obiecują
zrozumienie, są źródłem największych nieporozumień. Trudności z tłu-
maczeniem sztuki Edelya związane są z faktem, że jego dzieła ingerują
w struktury rozmaitych kodów tak głęboko, iż efektem tego jest novum