DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Gryska, Agnieszka: "Ornament i zbrodnia" Adolfa Loosa: narodziny tekstu i narodziny mitu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.29070#0177
ORNAMENT 7 ZBRODNIA ADOLFA LOOSA - NARODZINY TEKSTU I NARODZINY MITU
175
Rukschcio zwraca uwagę na newralgiczny czas około roku 1910,
rozstrzygający dla dalszych losów eseju. Jego konkluzje zbieżne są
z ustaleniami poczynionymi przeze mnie. Dalsze rozważania dotyczące
początków Ornamenfa i zbrodni podporządkowane zostaną rozwinięciu
zagadnień zawartych w pierwszych trzech punktach powyższego zesta-
wienia. Czwarty z nich, jako problem należący już do odrębnej fazy
w dziejach tekstu, opisany zostanie w dalszej kolejności.
1. POWSTANIE I PIERWSZE PRZEJAWY RECEPCJI ORAAAfEAYW 7 ZRRODAY
Na wstępie należy podkreślić, że wśród badaczy zajmujących się
twórczością Adolfa Loosa Burkhardt Rukschcio jest jedynym autorem,
powołującym się na manuskrypt Ornamenin i zbrodniso. W świetle
współczesnych ustaleń, część informacji, które podaje jako fakty, wyma-
ga jednak weryfikacji i uzupełnienia. Dociekania Rukschcio kontynuował
amerykański badacz Christopher LongSi, dowodząc, że pierwsza wiedeń-
ska prelekcja rzeczywiście odbyła się 21 stycznia 1910 ale nic nie wska-
zuje na to, aby wcześniej miało miejsce wydanie broszury czy jakiej-
kolwiek innej formy publikacji pod tytułem Ornameni i zbrodnia. Long
postrzega tekst Loosa, w takiej formie, w jakiej znamy go dzisiaj, jako
efekt końcowy długoletniego procesu.
Podczas gdy Rukschcio przyjmuje, że esej został spisany przez Loosa
u schyłku roku 1909 lub na początku 19 1 032, to Long wcześniejszą wersję
tekstu czy raczej wykładu widzi w wystąpieniu pt. Krybyba sziabi sioso-
iranei (niem. Krdib der angcieandien Annsi), które odbyło się w 11 Listo-
pada 1909 Berlinie, w galerii sztuki Paula Cassirera. Organizatorem
wykładu Loosa był jednak nie Cassirer, ale Herwarth Waldek^, z któ-
rym architekt nawiązał znajomość najprawdopodobniej za pośrednic-
twem swoich przyjaciół - Karla Krausa i Arnolda Schónberga. Jak wy-
nika z enuncjacji prasowych, wykład nie odbił się szczególnie szerokim
echem - między innymi zapewne ze względu na wielkość publiki. W lo-
kalu mogło się pomieścić zaledwie około 30-40 osób, z czego dużą część
stanowili bywalcy galerii, a więc odbiorcy zaznajomieni z ideami awan-
gardy, dla których tezy wygłaszane przez Loosa nie mogły być przeło-
mowe. Nie jest jednak znany żaden tekst - skrypt, notatki, pozwalające
Ibidem, s. 60.
Ch. Long, TAe Origins and Contex! o/Ado^Looss „Or7T,ame7iT and Crime", JSAH,
nr 2(68)/2009, s. 200-223.
32 Ibidem, s. 61.
33 Kompozytor, marszand, przede wszystkim zaś późniejszy - od 1910 r. - wydawca
tygodnika „Der Sturm".
175
Rukschcio zwraca uwagę na newralgiczny czas około roku 1910,
rozstrzygający dla dalszych losów eseju. Jego konkluzje zbieżne są
z ustaleniami poczynionymi przeze mnie. Dalsze rozważania dotyczące
początków Ornamenfa i zbrodni podporządkowane zostaną rozwinięciu
zagadnień zawartych w pierwszych trzech punktach powyższego zesta-
wienia. Czwarty z nich, jako problem należący już do odrębnej fazy
w dziejach tekstu, opisany zostanie w dalszej kolejności.
1. POWSTANIE I PIERWSZE PRZEJAWY RECEPCJI ORAAAfEAYW 7 ZRRODAY
Na wstępie należy podkreślić, że wśród badaczy zajmujących się
twórczością Adolfa Loosa Burkhardt Rukschcio jest jedynym autorem,
powołującym się na manuskrypt Ornamenin i zbrodniso. W świetle
współczesnych ustaleń, część informacji, które podaje jako fakty, wyma-
ga jednak weryfikacji i uzupełnienia. Dociekania Rukschcio kontynuował
amerykański badacz Christopher LongSi, dowodząc, że pierwsza wiedeń-
ska prelekcja rzeczywiście odbyła się 21 stycznia 1910 ale nic nie wska-
zuje na to, aby wcześniej miało miejsce wydanie broszury czy jakiej-
kolwiek innej formy publikacji pod tytułem Ornameni i zbrodnia. Long
postrzega tekst Loosa, w takiej formie, w jakiej znamy go dzisiaj, jako
efekt końcowy długoletniego procesu.
Podczas gdy Rukschcio przyjmuje, że esej został spisany przez Loosa
u schyłku roku 1909 lub na początku 19 1 032, to Long wcześniejszą wersję
tekstu czy raczej wykładu widzi w wystąpieniu pt. Krybyba sziabi sioso-
iranei (niem. Krdib der angcieandien Annsi), które odbyło się w 11 Listo-
pada 1909 Berlinie, w galerii sztuki Paula Cassirera. Organizatorem
wykładu Loosa był jednak nie Cassirer, ale Herwarth Waldek^, z któ-
rym architekt nawiązał znajomość najprawdopodobniej za pośrednic-
twem swoich przyjaciół - Karla Krausa i Arnolda Schónberga. Jak wy-
nika z enuncjacji prasowych, wykład nie odbił się szczególnie szerokim
echem - między innymi zapewne ze względu na wielkość publiki. W lo-
kalu mogło się pomieścić zaledwie około 30-40 osób, z czego dużą część
stanowili bywalcy galerii, a więc odbiorcy zaznajomieni z ideami awan-
gardy, dla których tezy wygłaszane przez Loosa nie mogły być przeło-
mowe. Nie jest jednak znany żaden tekst - skrypt, notatki, pozwalające
Ibidem, s. 60.
Ch. Long, TAe Origins and Contex! o/Ado^Looss „Or7T,ame7iT and Crime", JSAH,
nr 2(68)/2009, s. 200-223.
32 Ibidem, s. 61.
33 Kompozytor, marszand, przede wszystkim zaś późniejszy - od 1910 r. - wydawca
tygodnika „Der Sturm".