DOI issue:
Nr. 2
DOI article:Wagner, Arkadiusz: Figuralna snycerka ołtarzowa Krzysztofa Perwangera w diecezji warmińskiej
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.49349#0237
227
ARKADIUSZ WAGNER
Poznań, Instytut Historii Sztuki UAM
Figuralna snycerka ołtarzowa
Krzysztofa Perwangera w diecezji warmińskiej*
Wrzeźbiarskiej twórczości Krzysztofa Perwangera (1708 r. Starns k. Innsbrucka
- 1764 r. Kłajpeda) jednymi z najcenniejszych realizacji są figuralne dekoracje
ołtarzowe1. W ciągu niemal trzydziestu lat działalności tego artysty w diecezji
warmińskiej i na terenach doń przyległych (ok. 1735-1764 r.) powstało dziewięć, obecnie
znanych zespołów rzeźb ołtarzowych. Najznaczniejszymi z nich są zachowane do dziś:
dekoracja ołtarza głównego w kolegiacie dobromiejskiej i kościele pw. św. Mikołaja
w Elblągu oraz ołtarza różańcowego w kościele archiprezbiterialnym w Ornecie2.
Wysoka pozycja tych dzieł w dorobku artysty wynika z kilku powodów. Przede wszyst-
kim - w odniesieniu zwłaszcza do dwóch pierwszych zespołów - są to jedne z najokazal-
szych wytworów plastyki późnobarokowej Prus Królewskich. W figurach z tych ołtarzy
Perwanger osiągnął wyżyny swoich możliwości twórczych. Tyczy się to zarówno poziomu
technicznego wykonawstwa rzeźb jak również rozwiązań formalnych i scenograficznych.
Założenia formalne, według których je wykonano znalazły odzwierciedlenie w praktycznie
wszystkich, pozostałych dziełach artysty i jego pracowni, mimo sporej rozpiętości dat po-
wstania omawianych obiektów (rzeźby dobromiejskie - 1747 r., rzeźby orneckie - 1761 r.).
Powoduje to że, twórczość Perwangera jawi się jako jednolita i niezmienna.
* Artykuł niniejszy powstał w oparciu o pracę magisterską napisaną w 2001 r. w Instytucie Historii Sztuki UAM, pod
kierunkiem prof. dr. hab. T. J. Żuchowskiego. Na jego ręce składam serdeczne podziękowania za wszechstronną pomoc
w badaniach. Za cenne uwagi uzyskane podczas obrony pracy wdzięczny jestem również zmarłemu w zeszłym roku
prof. dr. hab. K. Kalinowskiemu.
1 W ostatnich latach ukazało się kilka znaczących publikacji dotyczących biografii rzeźbiarza oraz wybranych jego
realizacji: A. RZEMPOŁUCH, O czterech rzeźbach Krzysztofa Pervangera na Warmii, „Biuletyn Historii Sztuki" L,
1988, nr 1-2, s. 113-120 ; id., Prace Krzysztofa Pervangera dla kościoła w Świętej Lipce, 1 744-1748, „Biuletyn Historii
Sztuki" LV, 1993, nr 1, s. 49-61; id., Krzysztof Perwanger (1708-1764). Działalność artystyczna na Warmii i w Prusach
Królewskich, „Rocznik Olsztyński" XVII, 1997, 253-291; M. KARPOWICZ, Rzeźbiarze warszawscy na Warmii w
XVIII wieku, „Kronika Zamkowa" 1996, nr 2, s. 19-39; A. WAGNER, Problemy atrybucyjne późnobarokowej rzeźby
warmińskiej. J. Chr. Schmidt, J. Frey i K. Perwanger a barokizacja kościoła p. w. św. Jana Chrzciciela w Ornecie,
„Komunikaty Mazursko - Warmińskie" 2001, nr 1, s. 17-32.
2 Poza tym przypuszcza się, że Perwanger wykonał około 1739-1740 r. nie zachowaną figurę N. M. Panny, zaplanowaną
do ołtarza głównego w katedrze fromborskiej. W 1748 r. wzniósł on ołtarz główny do kościoła parafialnego w Tolkmic-
ku (nie istniejący), a w 1750 r. ołtarz różańcowy do tej samej świątyni, wykonany w „gipsmarmurze" (spłonął w pożarze
w 1767 r.). Prawdopodobnie w między 1760 a 1764 r. Perwanger wykonał figury do rozebranego w 1900 r. ołtarza
Świetej Trójcy w kościele archiprezbiterialnym w Ornecie, zaś około 1760 r. rzeźby do ołtarza św. Antoniego w kościele
św. Mikołaja we Fromborku - spalonego w 1945 r. W bliżej nieokreślonej dacie wykonano figury z kościoła parafialne-
go w Fiszewie, przeniesione tam z klasztoru w Kadynach, za: RZEMPOŁUCH, Krzysztof..., s. 273.
ARKADIUSZ WAGNER
Poznań, Instytut Historii Sztuki UAM
Figuralna snycerka ołtarzowa
Krzysztofa Perwangera w diecezji warmińskiej*
Wrzeźbiarskiej twórczości Krzysztofa Perwangera (1708 r. Starns k. Innsbrucka
- 1764 r. Kłajpeda) jednymi z najcenniejszych realizacji są figuralne dekoracje
ołtarzowe1. W ciągu niemal trzydziestu lat działalności tego artysty w diecezji
warmińskiej i na terenach doń przyległych (ok. 1735-1764 r.) powstało dziewięć, obecnie
znanych zespołów rzeźb ołtarzowych. Najznaczniejszymi z nich są zachowane do dziś:
dekoracja ołtarza głównego w kolegiacie dobromiejskiej i kościele pw. św. Mikołaja
w Elblągu oraz ołtarza różańcowego w kościele archiprezbiterialnym w Ornecie2.
Wysoka pozycja tych dzieł w dorobku artysty wynika z kilku powodów. Przede wszyst-
kim - w odniesieniu zwłaszcza do dwóch pierwszych zespołów - są to jedne z najokazal-
szych wytworów plastyki późnobarokowej Prus Królewskich. W figurach z tych ołtarzy
Perwanger osiągnął wyżyny swoich możliwości twórczych. Tyczy się to zarówno poziomu
technicznego wykonawstwa rzeźb jak również rozwiązań formalnych i scenograficznych.
Założenia formalne, według których je wykonano znalazły odzwierciedlenie w praktycznie
wszystkich, pozostałych dziełach artysty i jego pracowni, mimo sporej rozpiętości dat po-
wstania omawianych obiektów (rzeźby dobromiejskie - 1747 r., rzeźby orneckie - 1761 r.).
Powoduje to że, twórczość Perwangera jawi się jako jednolita i niezmienna.
* Artykuł niniejszy powstał w oparciu o pracę magisterską napisaną w 2001 r. w Instytucie Historii Sztuki UAM, pod
kierunkiem prof. dr. hab. T. J. Żuchowskiego. Na jego ręce składam serdeczne podziękowania za wszechstronną pomoc
w badaniach. Za cenne uwagi uzyskane podczas obrony pracy wdzięczny jestem również zmarłemu w zeszłym roku
prof. dr. hab. K. Kalinowskiemu.
1 W ostatnich latach ukazało się kilka znaczących publikacji dotyczących biografii rzeźbiarza oraz wybranych jego
realizacji: A. RZEMPOŁUCH, O czterech rzeźbach Krzysztofa Pervangera na Warmii, „Biuletyn Historii Sztuki" L,
1988, nr 1-2, s. 113-120 ; id., Prace Krzysztofa Pervangera dla kościoła w Świętej Lipce, 1 744-1748, „Biuletyn Historii
Sztuki" LV, 1993, nr 1, s. 49-61; id., Krzysztof Perwanger (1708-1764). Działalność artystyczna na Warmii i w Prusach
Królewskich, „Rocznik Olsztyński" XVII, 1997, 253-291; M. KARPOWICZ, Rzeźbiarze warszawscy na Warmii w
XVIII wieku, „Kronika Zamkowa" 1996, nr 2, s. 19-39; A. WAGNER, Problemy atrybucyjne późnobarokowej rzeźby
warmińskiej. J. Chr. Schmidt, J. Frey i K. Perwanger a barokizacja kościoła p. w. św. Jana Chrzciciela w Ornecie,
„Komunikaty Mazursko - Warmińskie" 2001, nr 1, s. 17-32.
2 Poza tym przypuszcza się, że Perwanger wykonał około 1739-1740 r. nie zachowaną figurę N. M. Panny, zaplanowaną
do ołtarza głównego w katedrze fromborskiej. W 1748 r. wzniósł on ołtarz główny do kościoła parafialnego w Tolkmic-
ku (nie istniejący), a w 1750 r. ołtarz różańcowy do tej samej świątyni, wykonany w „gipsmarmurze" (spłonął w pożarze
w 1767 r.). Prawdopodobnie w między 1760 a 1764 r. Perwanger wykonał figury do rozebranego w 1900 r. ołtarza
Świetej Trójcy w kościele archiprezbiterialnym w Ornecie, zaś około 1760 r. rzeźby do ołtarza św. Antoniego w kościele
św. Mikołaja we Fromborku - spalonego w 1945 r. W bliżej nieokreślonej dacie wykonano figury z kościoła parafialne-
go w Fiszewie, przeniesione tam z klasztoru w Kadynach, za: RZEMPOŁUCH, Krzysztof..., s. 273.