DOI issue:
Nr. 3-4
DOI article:Lileyko, Jerzy: Sąsiedztwo polsko-szwedzkie nad Bałtykiem
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.49349#0582
568
Jerzy Lileyko
13. Brodero Matthisen, Portret Stefana
Czarnieckiego, 1659. Warszawa, Zamek Królewski
Omawiany artykuł prezentuje niektóre przedsię-
wzięcia budowlane polskich Wazów w zakresie ar-
chitektury rezydencjonalnej75. Jest to jednak
prezentacja niepełna i nie nawiązuje do programu,
jaki siedzibom książęcym i królewskim polecał
w 1598 r. kawaler Giorgio Vasari i jaki po raz pierw-
szy w Polsce został zrealizowany dla potrzeb dworu
75 BERNATOWICZ, op. cit., s. 65-70.
76 T. ZARĘBSKA, Miasto idealna kawalera Giorgio Va-
sariego, obmyślane i narysowane w roku 1598, Warszawa
1962, s. 112 nn.; J. LILEYKO, Życie codzienne w War-
szawie za Wazów, Warszawa 1984, s. 148-151.
77 Syntetyczne ujęcie zagadnienia zob.: J. A. CHROŚCIC-
KI, Dwór królewski a problematyka mecenatu polskich
Wazów, w: Narodziny stolicy. Warszawa w latach 1596-
1668. Katalog wystawy w Zamku Królewskim w Warsza-
wie, Warszawa 1996, s. 91-101.
Wazów76, co jest faktem zasługującym na pamięć,
zwłaszcza w kontekście problematyki „królewskie-
go panowania w krajobrazie".
Historyczny profil Wystawy, siłą rzeczy określił
zakres tematyczny komentarzy w Katalogu ilustrują-
cych różnorakie aspekty wspólnego „sąsiedztwa nad
Bałtykiem". Zagadnienia sztuki i mecenatu artystycz-
nego Wazów w Polsce i Szwecji ukazano proporcjo-
nalnie w stosunku do toczonych wojen, najazdów,
polityki dynastycznej itp. Takie rozłożenie akcentów,
merytorycznie zgodne z zamierzeniem organizatorów
wyrażonym w tytule ekspozycji, pozostawia jednak
wrażenie pewnego niedosytu. Panowanie Zygmunta
III i jego następców, na polu sztuki okazało się w Pol-
sce bardziej trwałe i płodne w następstwa, niż powo-
dowane przez nich konflikty wojenne i dynastyczne.
Zagadnienie to w polskiej literaturze jestjuż w znacz-
nym stopniu opracowane77. Polską publiczność na
pewno mogłyby zainteresować podobne działania
szwedzkich Wazów na ich gruncie rodzimym, co u
nas jest stosunkowo mało znane. Natomiast ewentu-
alne relacje artystyczne, jakie mogły - mimo politycz-
nych konfliktów - zachodzić między obu dworami
oczekują na opracowanie.
Sztuka „srebrnego wieku", jak w Polsce określa
się lata panowania Zygmunta III i Władysława IV -
to okres wielkiego rozwoju malarstwa sztalugowe-
go, historycznego i batalistycznego, nowożytnego
portretu itp., co w niewielkim zakresie poruszają
komentarze do poszczególnych dzieł eksponowa-
nych na Wystawie i zamieszczone w Katalogu78.
Podobnie działalność nadwornych architektów i
powstawania nowatorskich na naszym gruncie ukła-
dów rezydencjonalnych, o czym pisze Tadeusz Ber-
natowicz, w Katalogu została zasygnalizowana
zaledwie przez kilka obiektów, w tym sztych Wil-
helma Hondiusa przedstawiający Kolumnę Zyg-
munta III i stronę tytułową znanego szkicownika
Giovanniego Battisty Gisleniego ze zbiorów londyń-
skich79. Zwłaszcza ten ostatni wybitny projektant
twórca architektury monumentalnej i okazjonalnej,
układów przestrzennych i dekoracji wnętrz zasługi-
wał na większą uwagę80.
Stosunki polsko-szwedzkie w początku XVIII w. i
okres wojny północnej (1700-1709) omawia Mirosław
78 Orzel i Trzy Korony..., s. 138-139, poz. II 23, 24, 25, s.
157-166, poz. II 45, 52, 59, s. 171-192, poz. II 64, 85, 86,
88, 89, 90, 91.
79 Ibid., s. 192, poz. II 92, 93.
80 Zob. S. MOSSAKOWSKI, Orbis Polonus. Studia z hi-
storii sztuki XVI1-XV11I wieku, Warszawa 2002, s. 66-64,
142-163, 164-196. Tom zawiera rozprawy poświęcone
twórczości G.B. Gisleniego ogłoszone w latach 1995-
2000. Tamże wcześniejsza literatura.
Jerzy Lileyko
13. Brodero Matthisen, Portret Stefana
Czarnieckiego, 1659. Warszawa, Zamek Królewski
Omawiany artykuł prezentuje niektóre przedsię-
wzięcia budowlane polskich Wazów w zakresie ar-
chitektury rezydencjonalnej75. Jest to jednak
prezentacja niepełna i nie nawiązuje do programu,
jaki siedzibom książęcym i królewskim polecał
w 1598 r. kawaler Giorgio Vasari i jaki po raz pierw-
szy w Polsce został zrealizowany dla potrzeb dworu
75 BERNATOWICZ, op. cit., s. 65-70.
76 T. ZARĘBSKA, Miasto idealna kawalera Giorgio Va-
sariego, obmyślane i narysowane w roku 1598, Warszawa
1962, s. 112 nn.; J. LILEYKO, Życie codzienne w War-
szawie za Wazów, Warszawa 1984, s. 148-151.
77 Syntetyczne ujęcie zagadnienia zob.: J. A. CHROŚCIC-
KI, Dwór królewski a problematyka mecenatu polskich
Wazów, w: Narodziny stolicy. Warszawa w latach 1596-
1668. Katalog wystawy w Zamku Królewskim w Warsza-
wie, Warszawa 1996, s. 91-101.
Wazów76, co jest faktem zasługującym na pamięć,
zwłaszcza w kontekście problematyki „królewskie-
go panowania w krajobrazie".
Historyczny profil Wystawy, siłą rzeczy określił
zakres tematyczny komentarzy w Katalogu ilustrują-
cych różnorakie aspekty wspólnego „sąsiedztwa nad
Bałtykiem". Zagadnienia sztuki i mecenatu artystycz-
nego Wazów w Polsce i Szwecji ukazano proporcjo-
nalnie w stosunku do toczonych wojen, najazdów,
polityki dynastycznej itp. Takie rozłożenie akcentów,
merytorycznie zgodne z zamierzeniem organizatorów
wyrażonym w tytule ekspozycji, pozostawia jednak
wrażenie pewnego niedosytu. Panowanie Zygmunta
III i jego następców, na polu sztuki okazało się w Pol-
sce bardziej trwałe i płodne w następstwa, niż powo-
dowane przez nich konflikty wojenne i dynastyczne.
Zagadnienie to w polskiej literaturze jestjuż w znacz-
nym stopniu opracowane77. Polską publiczność na
pewno mogłyby zainteresować podobne działania
szwedzkich Wazów na ich gruncie rodzimym, co u
nas jest stosunkowo mało znane. Natomiast ewentu-
alne relacje artystyczne, jakie mogły - mimo politycz-
nych konfliktów - zachodzić między obu dworami
oczekują na opracowanie.
Sztuka „srebrnego wieku", jak w Polsce określa
się lata panowania Zygmunta III i Władysława IV -
to okres wielkiego rozwoju malarstwa sztalugowe-
go, historycznego i batalistycznego, nowożytnego
portretu itp., co w niewielkim zakresie poruszają
komentarze do poszczególnych dzieł eksponowa-
nych na Wystawie i zamieszczone w Katalogu78.
Podobnie działalność nadwornych architektów i
powstawania nowatorskich na naszym gruncie ukła-
dów rezydencjonalnych, o czym pisze Tadeusz Ber-
natowicz, w Katalogu została zasygnalizowana
zaledwie przez kilka obiektów, w tym sztych Wil-
helma Hondiusa przedstawiający Kolumnę Zyg-
munta III i stronę tytułową znanego szkicownika
Giovanniego Battisty Gisleniego ze zbiorów londyń-
skich79. Zwłaszcza ten ostatni wybitny projektant
twórca architektury monumentalnej i okazjonalnej,
układów przestrzennych i dekoracji wnętrz zasługi-
wał na większą uwagę80.
Stosunki polsko-szwedzkie w początku XVIII w. i
okres wojny północnej (1700-1709) omawia Mirosław
78 Orzel i Trzy Korony..., s. 138-139, poz. II 23, 24, 25, s.
157-166, poz. II 45, 52, 59, s. 171-192, poz. II 64, 85, 86,
88, 89, 90, 91.
79 Ibid., s. 192, poz. II 92, 93.
80 Zob. S. MOSSAKOWSKI, Orbis Polonus. Studia z hi-
storii sztuki XVI1-XV11I wieku, Warszawa 2002, s. 66-64,
142-163, 164-196. Tom zawiera rozprawy poświęcone
twórczości G.B. Gisleniego ogłoszone w latach 1995-
2000. Tamże wcześniejsza literatura.