Recenzja

163

św. Tomasza na praskiej Malej Stranie, katedra pod
wezwaniem św. Wita), autorka rekonstruuje faktycz-
ny obraz fundacji haftowanych paramentów w Pra-
dze. Określa ich pierwotną ilość i zestawia ją z licz-
bą skromniejszych szat liturgicznych, stanowiących
podstawę wyposażenia ówczesnych kościołów,
przybliża też wielkość i charakter poszczególnych
fundacji. Badania te również ukazują bezzasadność
dotychczasowych prób przypisania czeskim haftom
figuralnym z tego czasu pewnych stałych motywów
ikonograficznych. Okazało się bowiem, że ich wy-
bór był uzależniony od charakteru poszczególnych
fundacji.
Obserwację tę potwierdzają także trzy omawia-
ne zespoły z Trydentu, Brandenburga i Gdańska,
którym poświęcony jest rozdział drugi, podzielony
na oddzielne monografie. Przy badaniu tych zespo-
łów Autorka rozważa takie zagadnienia jak osoba
fundatora, przyczyny fundacji i ich odbicie w pro-
gramie ikonograficznym. Dokonuje także drobia-
zgowej analizy stylistycznej, formalnej, kompozy-
cyjnej i technologicznej, próbując określić autorów
projektu malarskiego, jak i praktykę działania pra-
skich warsztatów hafciarskich, o których prawie nic
nie wiadomo, ze źródeł pisanych. Ze szczególnym
naciskiem podkreśla związki haftu z innymi dziedzi-
nami sztuki zwłaszcza malarstwem tablicowym
i miniaturowym, wzajemne przenikanie wzorców i
inspiracji, a przede wszystkim ścisłą współpracę
malarza-projektanta z hafciarzem, który właściwy-
mi sobie technikami osiągał efekt acupictury.
Rozdział trzeci zawiera krótkie porównanie
trzech omówionych wcześniej fundacji, a także in-
formacje na temat hafciarzy działających w Pradze
w XIV w. oraz na przełomie XIV i XV stulecia, za-
czerpnięte głównie ze źródeł opracowanych przez
Wacława Wladiwoja Tomka6. W części tej Autorka
daje nam również krótką analizę dwóch innych
obiektów, tj. ornatu z Victoria & Albert Museum,
oraz odkrytych przez nią fragmentów haftów z Rig-
gisbergu z około 1380 roku.
Niezwykle cennym uzupełnieniem książki są
aneksy i załączniki: słownik terminologiczny (s.133-
134), szczegółowa bibliografia, obejmująca prace
niemieckich, czeskich, angielskich, polskich i wło-
skich badaczy (s.140-154), wykaz cytowanych
w oryginale źródeł dotyczących haftów z Trydentu,
Brandenburga i Gdańska z podziałem na inwenta-
rze, teksty liturgiczne, historyczne i hagiograficzne
(s.138-139), indeks osób, miejsc i poszczególnych

6 W. W. TOMEK, Zakłady stareho mistopisu Prazskeho,
cz. I Stare Mesto, Praha 1866; cz. II Nowe Mesto, Praha
1870; cz. III Mald Strana, cz. IV Hrad Prazsky
a Hradćany, cz. V Wysehrad, Praha 1872; Registrik jmen

obiektów (s.158-159), a także plan Pragi z przełomu
XIV i XV w. z naniesionymi warsztatami nielicz-
nych znanych z imienia hafciarzy (s. 208).
Istotną część pracy stanowi katalog omawianych
zabytków (s. 123-134), który obejmuje pretekstę
krzyżową z ornatu konsekracyjnego biskupa Try-
dentu Georga von Lichtenstein i należące do tego
samego kompletu szat liturgicznych cztery preteksty
od dalmatyk (obecnie Muzeum Diecezjalnym
w Trydencie, nr kat. 1-2), kaptur i obszycia kap P 13
iP 14 z Muzeum Katedralnego w Brandenburgu (nr
kat 3-6), pretekstę krzyżową i słup ornatu M 84 oraz
kaptur i obszycia kapy M 24 ze skarbca kościoła
Najświętszej Marii Panny w Gdańsku (nr kat 7 i 10),
obecnie w Germanisches Nationalmuseum w No-
rymberdze i Muzeum św. Anny w Lubece, fragment
preteksty krzyżowej nieznanej proweniencji z Stadt-
museum w Berlinie (nr kat. 8), fragmenty haftów
zdobiących ornat z Koszyc, obecnie w Muzeum Na-
rodowym w Budapeszcie (nr kat 9), fragmenty słupa
ornatu z kościoła Bożego Ciała w Krakowie (nr kat
11), dwie preteksty krzyżowe ornatu z Victoria &
Albert Museum (nr kat 12) i dwa fragmenty haftów z
Abbeg-Stiftung w Riggisbergu (nr kat 13). Każda
nota katalogowa zawiera informacje o proweniencji
obiektu, opis technologiczny i ikonograficzny, bi-
bliografię, stan zachowania i dane dotyczące kon-
serwacji.
* * *
Wśród trzech omawianych przez Evelin Wetter
zespołów haftowanych paramentów do najbardziej
okazałych należą szaty liturgiczne biskupa Georga
von Lichtenstein (ornat i cztery dalmatyki - na pod-
stawie analizy przedstawień autorka ustala, że wśród
zachowanych haftów brakuje obecnie dekoracji jed-
nej z nich), które zostały zamówione z okazji jego
konsekracji na biskupa Trydentu i powstały w Pra-
dze w latach 1390-91, zaraz po jego desygnowaniu
na stolec biskupi. Jeśli chodzi o projekt malarski
Wetter wskazuje na bliskie stylistyczne powiązania
z iluminacjami w biblii altarysty Kunesa i wyróżnia
dwóch autorów projektu, który był realizowany
przez cały zespół hafciarzy. Bogaty program ikono-
graficzny, obejmujący sceny z życia świętego Vigi-
liusa - pierwszego biskupa Trydentu, ma wymowę
polityczną i nawiązuje do ambitnych planów Georga
von Lichtenstein, który jako następca świętego
rościł sobie pretensje do tych przywilejów i praw,
osobnich, Praha 1875 (Abhandlungen der kóniglichen
bóhmischen Gesellschaft der Wissenschaften, 5. F., 15.
Bd., Prag 1866-1875).