262

Katarzyna Mikocka-Rachubowa

wykonanymi w marmurze udo i nogę figury, wymodelowane dawniej w gipsie przez Ber-
niniego. Klientami Pacettiego byli wielcy podróżnicy i kolekcjonerzy, a dostawcami naj-
lepsi spośród odkrywców prowadzących wówczas wykopaliska (m.in. Gavin Hamilton
i Robert Fagan) oraz właściciele najwspanialszych kolekcji w Rzymie i okolicach.
Przed przyjazdem Canovy do Rzymu Pacetti był, obok Bartolomea Cavaceppiego
i Agostina Penny, jednym z najwybitniejszych rzeźbiarzy w Wiecznym Mieście. Jego twór-
czość zaliczana jest w zasadzie do późnego baroku, choć niektóre dzieła noszą pewne zna-
miona neoklasycyzmu. Artysta uczył się początkowo prawdopodobnie u ojca, Andrei
Pacettiego, rytownika gemm, w 1762 r. otrzymał nagrodę Akademii Św. Łukasza za rzeźbę.
W kwietniu 1766 r. został przyjęty na naukę przez rzeźbiarza Pietra Pacilliego i w tymże
roku zdobył trzecią nagrodę Akademii za relief Faraon przyjmujący Jakuba i Józefa.
Przez sześć następnych lat, do śmierci Pacilliego w 1772 r., Pacetti pracował w jego stu-
diu. Po otrzymaniu w kwietniu 1773 r. przyznawanej przez Akademię Św. Łukasza,
a ufundowanej przez Carla Pio Balestrę nagrody Premio Balestra za grupę w terakocie
Achilles i Pentesilea, dostał zamówienie na wykonanie pomnika nagrobnego wielkiego
mistrza zakonu maltańskiego Emanuele Pinto de Fonseca do katedry w La Valetta (1776 r.).
Pacetti należał do grupy artystów zatrudnionych u schyłku lat 70. i w początkach 80.
XVIIII w. przy dekoracji Villa Borghese, gdzie pod kierunkiem architekta Antonia Asprucci
pracowali też tacy twórcy, jak: Gavin Hamilton, Agostino Penna, Carlo Albacini, Massimi-
liano Łaboureur i Andrea Bergondi. Wykonał tam kilka reliefów w marmurze i stiuku
we wnętrzach casina (1776-1784) oraz rzeźby w świątyni Eskulapa w ogrodzie willi
(1785-1790). Dziełem Pacettiego jest też m.in. pomnik nagrobny Antona Raphaela Mengsa
w kościele San Michele e Magno w Rzymie (1785), a także wykonane do rzymskiego Pan-
teonu biusty portretowe Marca Benefiala (1783), Pietra Bracci (1795) i Gaetana Rappini
(1796) oraz nagrobek Giuseppe Zagnoniego (1803-1806) w kościele San Lorenzo in Lucina.
Pacetti był principe Akademii Św. Łukasza i pięciokrotnym regentem Congregazione dei
Virtuosi al Pantheon. Zdaniem Hugh Honoura był on ostatnim rzeźbiarzem pracującym
w tradycjach rzymskiego baroku - epigonem, ale też artystą o wielkich możliwościach tech-
nicznych, a zarazem postacią interesującą w historii sztuki włoskiej XVIII w.2

2 Podstawowymi opracowaniami dotyczącymi działalności Vincenza Pacettiego pozostają prace H. HONOURA: Vin-

cenzo Pacetti, „The Connoisseur", CXLVI: 1960 nr 589 November, s. 174-181 (tam katalog prac artysty i dawna

literatura) oraz The Rome of Vincenzo Pacetti. Leaves from a Sculptor 's Diary, „Apollo", 1963 November, s. 368-376.

Późniejsze publikacje (G. HUBERT, La sculpture dans l'Italie napoleonienne, Paris 1964; A. NAVA CELLINI, Memo-

ria dell 'antico: note su Vincenzo Pacetti e Rinaldo Rinaldi, „Paragone", nuova serie, XXXIX, 1988, nr 12 (465) novem-
bre, s. 59-67; M. G. PICOZZI, La "Statua di Lucio Vero" nel Braccio Nuovo dei Musei Vaticani, "Xenia", XV, 1988,
s. 99-109; id., II "Gruppo della Pace eon Pluto bambino" di Vincenzo Pacetti, "Bollettino dei Monumenti, Musei
e Gallerie Pontificie", VIII, 1988, s. 65-93) opierają się w zasadzie na ustaleniach tego autora. W pracach wydanych
w latach 90., prócz znanych Honourowi wzmianek źródłowych dotyczących artysty (Edizione nazionale delle opere di
Antonio Canova, vol. I: Scritti, a cura di H. Honour, Roma 1994) znajdujemy kilka nowych informacji na temat jego
działalności jako restauratora i kopisty dzieł antycznych, a także rysownika rzeźb znajdujących się w Muzeum Watykań-
skim (Grand Tour. Ilfascino dell 'Italia nel XVIIIsecolo, [katalog wystawy] Palazzo delle Esposizioni Roma 5 febbraio-

7 aprile 1997, a cura di A. Wilton, I. Bignamini, Milano 1997, gł. s. 224, 226-227, 259). Krótki biogram Pacettiego
w: The Dictionary ofArt, ed. by J. Turner, London-New York 1996, t. 23, s. 701 (D. Germano Siracusa) nie wnosi do
badań nic nowego.
Wiadomości dotyczące działalności Pacettiego znajdujemy we współczesnej prasie rzymskiej - por. np.: „Diario
Ordinario [Romano di Chracas]", 1784, nr 970 z 17 kwietnia, s. 2-5, nr 1026 z 30 października, s. 2-9 (też w: V.H.
MINOR, References to Artists and Works of Art in Chracas ' „Diario Ordinario " - I760-I 785, „Storia delTArte", 46,
1982, settembre-dicembre, s. 267, 269), o rzeźbach restaurowanych przez artystę i przewiezionych w 1784 r. do Museo
Pio Clementino, a także o dziełach znajdujących sięjesienią 1784 w jego studiu. O jedno z licznych zapewne zezwoleń