412

Sóren Engelom

szczupaka. Kiedy nabył go jego kolega Lars Hillersberg (redaktor legendarnej podziemnej
publikacji „Puss"4 ) - krzyczał „Dania". Niepokój kulturalny wczesnych lat sześćdziesią-
tych charakteryzował się czarnym humorem i nieco teatralnym absurdem. Korzenie
współczesnego społeczeństwa i sztuki tkwią niewątpliwie w sztuce tego okresu. Stało się
to oczywiste przed nadejściem postmodernistycznego przełomu lat osiemdziesiątych. Ry-
gorystyczna polityka kulturalna lat siedemdziesiątych ma pewne cechy wspólne z polityką
lat dziewięćdziesiątych, która również nadawała swoje piętno kwestiom socjalnym, bar-
dziej niż w poprzednich dziesięcioleciach. Sąjednak i pewne różnice, w latach siedem-
dziesiątych istniały pewne utopie zaś upolityczniona sztuka lat dziewięćdziesiątych nie
wylansowała żadnych ideałów.
Tradycje
Równolegle z nowymi nurtami w sztuce, wciąż można było spotkać epicki i liryczny
ekspresjonizm figuratywny. Także modernistyczny konkretyzm znalazł swoich kontynu-
atorów, funkcjonowało malarstwo informel, chociaż jego utopijne zasady zostały nieco
podważone.
Szwedzi począwszy od lat trzydziestych choć coraz bardziej związani z miastem za-
chowująjednak kontakt z naturą. Podróże, albo dłuższe pobyty zagranicą przynosiły zmia-
ny stylistyczne i wprowadzały nowe idee. W Szwecji mieszały się one z elementami
przyrody i wspomnieniami historii poprzednich pokoleń. Może także z pewnego typu
światłem, nawet jeślibym nie chciał tego nazwać wprost: „światłem skandynawskim", to
z czymś co oznaczało w szerokim pojęciu kontekst mitologiczny.
Ta rodząca się szwedzka tradycja przybierała często oryginalne kształty. Na retrospek-
tywnej wystawie malarza i rzeźbiarza Ulrika Samuelsona (1935-) z 1999 r. w Moderna
Museet w Sztokholmie pokazano utrzymany w czarnych barwach obraz zatytułowany
Hdssjan z neonowym napisem „siano". Był on wyrazem emocji autora wywołanych po-
czuciem przepaści między życiem w mieście a na wsi. Obraz ten był po raz pierwszy
prezentowany w 1974 r. na wystawie Live Show w także w Moderna Museet (instalacja
avant la lettre). Przykładem może być pojawienie się domu na obrazie Rolfa Hansona
(1953). Twórca ten po dziesięcioleciu tworzenia abstrakcji, maluje obraz przedstawiający,
który jest świadectwem minionego czasu, dawnej Szwecji, czymś co podtrzymuje kontakt
z rzeczywistością sprzed nieubłaganej urbanizacji. Podobne przykłady można by mnożyć.
Asa Larsson zawsze wykorzystywała w swoim malarstwie motywy baśniowe, a w twór-
czości Karin Mammy Andersson odnajdujemy nawiązania do epickiego figuratywnego
malarstwa ekspresjonistycznego z początku XX w.
Henrik Samuelson (przypadkowa zbieżność nazwisk z Urlikiem H.), skonfrontował
postkonstruktywistyczne artefakty z przedstawieniem podupadłej budowli położonej na
peryferiach Ramsele (Angermanland w Szwecji), którą pamiętał z dzieciństwa. Samuel-
son, wystawia obecnie (2001 r.) w prywatnej galerii najnowsze obrazy z serii Stega. I choć
twórca ten jest wspaniałym znawcą malarstwa Marcela Duchampa to punktem wyjścia w
początkowej fazie jego twórczości była abstrakcja konstruktywistyczna. W przedstawia-
nym właśnie dziele rzędy figur, uwalniają się i tworzą swego rodzaju spektakle, które
otrzymały wspólną nazwę Logopol. Obejmują one słowa, miejsca i aktorów zwanych

4 Legendarne undergrandowe, ilustrowane postępowe czasopismo „Puss" poświęcone polityce. Przedstawiające rady-
kalny punkt widzenia, szczególną wagę przykładano stosunków Szwecja, USA.