38

Jakub Pokora

życie. Wystarczy przywołać starotestamentowe przypadki Abrama-Abrahama czy Jaku-
ba-lzraela, albo nowotestamentowe Szymona-Kefasa-Piotra bądź Szawła-Pawła150. Taki
jest zapewne powód przybierania imienia przy wstępowaniu na Stolicę Piotrową czy do
stanu zakonnego. A nade wszystko należy wskazać sakrament chrztu, podczas którego
według nauki Kościoła dokonuje się największa przemiana - człowiek staje się nową
istotą i otrzymuje nowe imię, z reguły jakiegoś świętego151. Jak ważne jest tu miejsce
imienia, świadczy już sama nazwa sakramentu wywodzona od staropolskiego „christ-isti"
(znaczyć imieniem Chrystusa); polski termin, który w czasach wazowskich przybrał for-
mę „mianowiny"152 lepiej wyraża istotę sakramentu niż łaciński baptismus (od „obmy-
wać, zanurzać"), wskazujący tylko na stronę obrzędową. Znamienne, że w katechizmie
ustalonym przez Sobór Trydencki, to nie osoba świętego patrona, ale jego imię daje po-
budkę do naśladowania: Albowiem kiedy kto ma imię świętego [...] podobieństwem onego
imienia snadniej będzie pobudzony ku naśladowaniu cnoty i świątobliwości153. A i naj-
nowszy katechizm naucza m.in., że „imię każdego człowieka jest święte, jest ikoną osoby,
otrzymane imię pozostaje na zawsze, w Królestwie niebieskim zajaśnieje w pełnym bla-
sku tajemniczy i niepowtarzalny charakter każdej osoby naznaczonej Bożym imie-
° ''154
mem 1.
Z przeprowadzonych rozważań wynika, że w chrześcijaństwie rola imienia nie sprowa-
dza się li tylko do identyfikacji osoby. Nadal istotną sprawą pozostaje jego sens, którego
objaśnianie jest usankcjonowane przez Pismo Święte, w szczególności przez przypadek
Szymona-Piotra (Mt. 16, 18)155.
Czy wobec tego przybieranie imion przez władców należy rozpatrywać wyłącznie w
kategoriach politycznych? Ograniczywszy się do wybranych polskich przypadków, pyta-
my, czemu jedni zachowują dwa imiona otrzymane na chrzcie, np. Zygmunt August, Jan
Kazimierz, inni rezygnują z imienia. Z drugiego - np. Władysław Kazimierz Jagiellon -
król Czech i Węgier oraz Władysław Zygmunt Waza, a z pierwszego (Fryderyk) obaj
Sasowie. A zaś ostatni król zmienia drugie imię Antoni na August. Bez odpowiedzi na
pytanie można domniemywać, że imię było traktowane niby prognostyk. Wobec tego do
astrologicznych horoskopów bądź heraldycznych prognostyków, których rolę dawno za-
uważono156, dołączyć należy obrazy imion wróżebne157.
Także bez odpowiedzi pozostawmy pytanie, czy to nomen omen czy przypadek, że w
dzisiejszych czasach np. Kulig to dyrektor Zakładów Transportu Miejskiego, Mróz - Sto-
łecznego Przedsiębiorstwa Energetyki Cieplnej, Liszka - ogrodu zoologicznego w Cho-
rzowie, prof. Lis jest specjalistą chorób zakaźnych zwierząt. Niedźwiadek reprezentuje
Instytut Zootechniki w Balicach, Jarosz - Instytut Żywienia, a Plewa - resort rolnictwa.
Janusz Jezusek jest księdzem, reżyserem misteriów Męki Pańskiej w Górce Klasztornej.
Przykłady można by mnożyć....

150 Słownik-konkordancja osób Nowego Testamentu, oprac. P. C. Bosak OP, Poznań 1991, passim.

151 A. SKOWRONEK, Chrzest, [w:] Encyklopedia Katolicka, t. III, Lublin 1989, szp. 352-353.

152 B. FABIANI, Życie codzienne na Zamku Królewskim w epoce Wazów, Warszawa 1996, s. 181.

153 Katechism Rzymski. To jest Nauka Chrzescianska [...] za wskazaniem Concilium Tridentskiego y Papieża Piusa V
wydana po łacinie; a teraz nowo na polskie [...] przełożona [...] Kalisz 1603, s. 148-149.

154 Katechizm Kościoła Katolickiego, Poznań 1994, s. 494.

155 Zwraca na to uwagę, przy okazji rozważań na temat etymologii jako kategorii myślenia, E. R. CURTIUS, Literatura
europejska i łacińskie średniowiecze, tłumaczenie i opracowanie A. Borowski, Kraków 1997, s. 520.

156 Zob. np. PELC, Obraz..., s. 95 nn.

157 Cytat tytułem zbioru wierszy Kazimiery Iłłakowiczówny z 1926 r.