Recenzje

557

wypełniono więc dziełami sztuki lub projektami
przedsięwzięć artystycznych podejmowanych przez
obu monarchów.
Omawianą Wystawę poświęconą problematyce
związków polsko-szwedzkich przed ponad dwudzie-
stu laty poprzedziła piękna i efektowna ekspozycja na
Zamku Królewskim w Krakowie, zorganizowana
przez dyrekcję Państwowych Zbiorów Sztuki na Wa-
welu przy współpracy ze szwedzkim Ministerstwem
Oświaty i Kultury. Wystawę zatytułowaną Sztuka
dworu Wazów w Polsce10 wzbogaciły liczne ekspo-
naty wypożyczone przez różne szwedzkie placówki
muzealne. Zawężenie tematyki do zagadnień wy-
łącznie artystycznych, wprawdzie tylko na terenie
polskim, dało syntetyczny, ale bardzo instruktywny
obraz przedsięwzięć i inicjatyw polskich Wazów
w różnych dziedzinach sztuki, zwłaszcza malarstwa
sztalugowego, ukazało konsekwentny i świadomy
mecenat szwedzkich dynastów na tronie polskim,
dumnych ze swoich jagiellońskich koneksji. Doro-
bek naukowy krakowskiej wystawy został utrwalo-
ny w katalogu, do którego wprowadzający wstęp
opracował Zdzisław Żygulski jun."
Intencją Wystawy warszawskiej było ukazanie
znacznie szerszej problematyki polsko-szwedzkiego
sąsiedztwa rozwiniętej w jej kolejnych komparty-
mentach, których tytuły zostały już przytoczone.
Czy w ramach tych tytułów możliwe było przedsta-
wienie rozległej panoramy wydarzeń, jakie rozgry-
wały się na styku obu państw i narodów przez prawie
dwa stulecia? Owe wydarzenia następowały w cza-
sie, były procesem złożonym i wielowarstwowym,
ale przede wszystkim zmiennym. Rodzi się więc py-
tanie, czy proces dziejowy możliwy do opisania w
książce lub artykule da się przedstawić na muzeal-
nej wystawie za pomocą doboru odpowiednich eks-
ponatów. W praktyce muzealnej istnieje od dawna
tendencja do organizowania pokazów lub stałych
ekspozycji ilustrujących przeobrażenia polityczne,
społeczne, cywilizacyjne, czy jak w przypadku oma-
wianej Wystawy problem sąsiedztwa dwóch państw.
Nie tu miejsce na polemizowanie z tą tendencją,
warto jednak zwrócić uwagę na to, że zwykle ekspo-
naty efektowne ekspozycyjnie obrazują zagadnienie
mało ważne, a do zagadnień ważnych dysponujemy
eksponatami nieefektownymi lub nie mamy ich wca-
le. Trudność tę rozwiązują rozbudowane podpisy i
eksponaty zastępcze - fotografie, modele, kopie itp.,
które wprawdzie pouczają, ale nie mają tego szcze-
gólnego blasku, jakim emanuje autentyczny zabytek.
W rezultacie takie edukacyjne pokazy przybierają


3. Peter Paul Rubens (pracownia),
Portret królewicza Władysława Zygmunta Wazy,
po 1624. Kraków, Zamek Królewski na Wawelu

charakter bogato ilustrowanej księgi, którą trzeba
poznawać metodą perepatetyków, co - przyznajmy
— bywa męczące.
Warszawska Wystawa zręcznie ominęła te trud-
ności. Jej wizualną osnową w zdecydowanej więk-
szości tworzyły oryginalne obiekty zabytkowe ze
zbiorów polskich i szwedzkich. Rozległą tematykę
historyczną skondensowano w trzech zasadniczych
częściach. Dwie ostatnie części - czasy wojny pół-
nocnej i panowania oświeconych monarchów w obu
krajach - Stanisława Augusta i Gustawa III stanowi-
ły swego rodzaju aneks lub dopełnienie ekspozycji
obrazującej wspólne sąsiedztwo.
Trwałym upamiętnieniem Wystawy jest staran-
nie wydany katalog pod naukową redakcją Katarzy-
ny Połujan przy współpracy Anny Szkurłat, będący
kolejną, efektowną publikacją Ośrodka Wydawni-
czego Zamku Królewskiego w Warszawie - Arx
Regia. Katalog obejmuje 419 pozycji, do których
komentarze opracowało 75-ciu badaczy różnych

10 Sztuka dworu Wazów w Polsce. Wystawa w Zamku Kró-
lewskim na Wawelu, maj - czerwiec 1976. Katalog, Kra-
ków 1976.

11 Z. ŻYGULSKI jun., Wazowie w Polsce, [w:] Sztuka
dworu Wazów..., s. 13-30.