558

Jerzy Lileyko

specjalności historycznych, w tym 11-tu szwedz-
kich, a poprzedza syntetyczny wstęp dyrektora Zam-
ku Królewskiego w Warszawie prof. Andrzeja
Rottermunda. Katalog wzbogacają rozprawy i eseje
wprowadzające w problematykę Wystawy autorstwa
Kristiana Gernera12, Michała Kopczyńskiego13, Mi-
rosława Nagielskiego14 i Petera Englunda15, będący
nader oryginalną analizą ikonograficzno-socjolo-
giczną znanego sztychu Dahlbergha przedstawiają-
cego oblężenie Krakowa w 1655 r. oraz obszerne
opracowanie Tadeusza Bernatowicza16. Wszystkie
te rozprawy stanowią wartość samą dla siebie, po-
szerzają tło historyczne, ale w minimalnym stopniu
odwołują się do eksponatów zgromadzonych na
Wystawie. Czytelnik musi sam wertować Katalog
i wyszukiwać obiekty ilustrujące opisywane fakty,
dla wielu nie znajdzie żadnych, co jest - wspomnia-
nym już - mankamentem wystaw mających ambicje
ukazania procesów dziejowych. Problematyka woj-
ny północnej (1700-1709) i drugiego najazdu
szwedzkiego została poruszona tylko w artykule
Mirosława Nagielskiego, mimo że tej tematyce zo-
stał poświęcony odrębny kompartyment Wystawy
i osobny rozdział w Katalogu. Tę część tomu zamy-
ka esej Marie-Christine Skuncke poświęcony pa-
nowaniu Stanisława Augusta i Gustawa III porów-
nujący międzynarodową sytuację obu krajów oraz
polityczne i kulturalne ambicje obu oświeconych
monarchów17.
Jak wspominałem, na Wystawie znalazło się wie-
le rzadkich i cennych eksponatów. Jednak do praw-
dziwych rarytasów trzeba zaliczyć dwa: pełną zbroję
na jeźdźca i konia należącą niegdyś do Zygmunta
Augusta wykonaną przez Kunza Lochnera w No-
rymberdze i świetny portret konny Zygmunta III
dzieło Rubensa i jego pracowni. Warto podkreślić,
że te najwyższej klasy artystycznej dzieła sztuki,
wyjątkowo nie pochodzą z grabieży wojennej. Zbro-
ję podarowała w 1574 r. królewna Anna Jagiellonka
swemu szwagrowi Janowi III Wazie królowi Szwe-
cji od 1569 r. (il.1). Wcześniej, zbroja należała do
kolekcji Zygmunta Augusta, którą w latach 1560-
1564 oglądał nuncjusz Bernardo Bongiovanni. We-
dług jego relacji kolekcja obejmowała 20 zbroi,


4 . Malarz nieznany, Portret królowej Katarzyny
Jagiellonki (?), kopia z XIX w. (?). Muzeum
Narodowe w Warszawie, dep. Zamek Królewski
w Warszawie. Fot. ze zbiorów autora

z których cztery były: przedziwnej roboty [...]jedna
wysadzanymi srebrem figurami wyrażającymi
wszystkie odniesione przez przodków na Moskwie
zwycięstwa; wymienił również 30 siodeł i rzędów na
konie: niektóre są ze szczerego złota i srebra [...],
lecz że zarazem są arcydziełami sztuki, temu by nikt
nie uwierzył, kto nie widział'^. Zbroja ta na krótko
powróciła na Wawel w 1976 r. i po raz drugi do
Warszawy w 2002 r. Szkoda więc, że o jej pocho-
dzeniu ze świetnej jagiellońskiej zbrojowni nie
wspomniano w katalogowym komentarzu ani wysta-
wy krakowskiej, ani warszawskiej19, zwłaszcza, że
proweniencja ta znana jest od dawna20.

12 K. GARNER, Krzyżujące się losy: Szwecja i Polska w
XVII wieku, [w:] Orzeł i Trzy Korony..., s. 15-24.

13 M. KOPCZYŃSKI, Cena mocarstwowości - Szwecja
w XVI-XVII wieku, [w:] ibid., s. 25-36.

14 M. NAGIELSKI, Militarne kontakty polsko-szwedzkie
w XVI-XVIII wieku, [w:] ibid., s. 37-50.

15 P. ENGLUND, Oblężenie Krakowa, [w:] ibid., s. 51-58.

16 T. BERNATOWICZ, Ambicje terytorialne Wazów
i symbole królewskiego panowania w krajorazie, [w:]
ibid., s. 59-74.

17 M. Ch. SKUNCKE, Stanisław August i Gustaw III, [w:]

ibid., s. 75-88.
18 Relacje nuncjuszów apostolskich i innych osób o Pol-
sce od roku 1548 do 1690, wyd. E. Rykaczewski, t. I, Ber-
lin-Poznań 1864, s. 97-98.
19 Sztuka dworu Wazów..., s. 42-43, poz. 14; Orzeł i Trzy
Korony..., s. 111, poz. I 20.
20 R. PRZEŹDZIECKI, Sigismund Augusts av Polens
rustning i Livrustkammaren, „Tidskriften Livrustkamma-
ren", II, 1942, s. 115-130; K.E. STENBERG, Polonica.
Zbiór obrazów, Stockholm 1943, s. 11.