DOI issue:
Nr. 1-2
DOI article:Płuska, Ireneusz; Rembiś, Marek; Smoleńka, Anna: Kamień w architekturze i dekoracji Kaplicy Zygmuntowskiej
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.49519#0159
Kamień w architekturze i dekoracji Kaplicy Zygmuntowskiej
153
zanieczyszczony minerałami ilastymi. W mniejszym udziale (6,2 - 7,6 %) obecny jest
kalcytowy cement ortochemiczny w formie mozaikowych kryształów o rozmiarach do
0,32 mm. Węglany w wielu przypadkach korodują kwarce oraz ziarna skaleni.
Spoiwo ilaste obecne jest w piaskowcach w ilości 3,6-7,5%. Głównymi jego składni-
kami są drobne detrytyczne blaszki illitu i chlorytu, rzadziej obecny jest smektyt. Illit
detrytyczny w obrazach SEM wykazuje różnorodność cech morfologicznych. Przeważnie
tworzy cienkie blaszki o pozawijanych końcach i wielkościach do 5 mmm, rzadziej płytki
oraz nitki wyrastające na powierzchni blaszek. Nieliczny kaolinit najczęściej grupuje się
wokół mikrospękań w ziarnach skaleni lub obejmuje całą ich powierzchnię, tworząc pseu-
domorfozy. Występuje także w przestrzeni porowej wspólnie z autigenicznymi węglana-
mi i illitem. Stwierdzono również obecność chlorytu o prawidłowo wykształconych
płytkach, występujących w skupieniach z biotytem oraz w przestrzeni porowej.
Spoiwo krzemionkowe w udziale 6,2-7,6 % reprezentowane jest głównie przez ce-
ment kwarcowy o rozmiarach kryształów poniżej 0,02 mm. Wypełniają one w różnym
stopniu przestrzenie międzyziarnowe. Rzadziej stwierdzono obecność kulistych skupień
chalcedonu o rozmiarach dochodzących do 200 mm Na niektórych ziarnach detrytyczne-
go kwarcu widoczne są początkowe przejawy regeneracji i narastania kwarcowych obwó-
dek regeneracyjnych, pełniących rolę spoiwa.
Przedstawiony opis szarozielonkawych piaskowców zastosowanych w wystroju we-
wnętrznym Kaplicy pozwala stwierdzić, że mają one formy charakterystyczne dla pia-
skowców godulskich.
Dla weryfikacji zapisów dotyczących miejsc eksploatacji omówione piaskowce użyte
do wystroju Kaplicy porównano z piaskowcami godulskimi rejonu Dobczyc19. Utwory te
tworzą równoleżnikowy pas wychodni rozciągający się pomiędzy Dobczycami a Sułko-
wicami i charakteryzują się zróżnicowanym wykształceniem facjalnym20. Z tego względu
do przeprowadzenia analizy porównawczej posłużono się 3 preparatami mikroskopowy-
mi znajdującymi się w archiwum Zakładu Złóż Surowców Skalnych AGH. Reprezentują
one piaskowce godulskie poziomu środkowego z rejonu Jawornika położonego około
6 km na północny zachód od Myślenic. Badania petrograficzne wykazały, że piaskowce
z tego rejonu i pochodzące z Kaplicy charakteryzują się podobnymi udziałami składników
mineralnych, co wyraża wysoki (r = 0,99) między nimi współczynnik korelacji21. Jedno-
cześnie wykazują one duże podobieństwo do piaskowców godulskich budujących Górę
Bukowiec koło Jawornika22. Wyniki badań stanowią potwierdzenie informacji o pocho-
dzeniu piaskowców użytych do dekoracji Kaplicy wskazując na możliwość ich dostarcze-
nia z rejonu Dobczyc23 (fig. 1). Bartolomeo Berrecci jako przybysz z dalekiej Italii nie
mógł znać rodzimych złóż kamieni nadających się szczególnie do robót rzeźbiarskich.
Polecono mu zapewne złoża z tych okolic, położonych blisko Krakowa. Nie bez znacze-
nia były bowiem koszty transportu kamienia.
Większość kamieniołomów występujących w rejonie Dobczyc ma znaczenie wyłącz-
nie historyczne (il. 1) i nie są eksploatowane od kilku stuleci.
19 CHMIEL, op. cit., s. 146.
20 T. SŁOMKA, Glębokomorska sedymentacja silikoklastyczna warstw godulskich Karpat, Prace Geologiczne, t. 139,
Kraków 1995, s. 1-132.
21 REMBIŚ, SMOLEŃSKA, op. cit, s.152.
22 KAMIEŃSKI, PESZAT, RUTKOWSKI, SKOCZYLAS-CISZEWSKA, op. cit., s. 1-86.
23 CHMIEL, op. cit., s. 146.
153
zanieczyszczony minerałami ilastymi. W mniejszym udziale (6,2 - 7,6 %) obecny jest
kalcytowy cement ortochemiczny w formie mozaikowych kryształów o rozmiarach do
0,32 mm. Węglany w wielu przypadkach korodują kwarce oraz ziarna skaleni.
Spoiwo ilaste obecne jest w piaskowcach w ilości 3,6-7,5%. Głównymi jego składni-
kami są drobne detrytyczne blaszki illitu i chlorytu, rzadziej obecny jest smektyt. Illit
detrytyczny w obrazach SEM wykazuje różnorodność cech morfologicznych. Przeważnie
tworzy cienkie blaszki o pozawijanych końcach i wielkościach do 5 mmm, rzadziej płytki
oraz nitki wyrastające na powierzchni blaszek. Nieliczny kaolinit najczęściej grupuje się
wokół mikrospękań w ziarnach skaleni lub obejmuje całą ich powierzchnię, tworząc pseu-
domorfozy. Występuje także w przestrzeni porowej wspólnie z autigenicznymi węglana-
mi i illitem. Stwierdzono również obecność chlorytu o prawidłowo wykształconych
płytkach, występujących w skupieniach z biotytem oraz w przestrzeni porowej.
Spoiwo krzemionkowe w udziale 6,2-7,6 % reprezentowane jest głównie przez ce-
ment kwarcowy o rozmiarach kryształów poniżej 0,02 mm. Wypełniają one w różnym
stopniu przestrzenie międzyziarnowe. Rzadziej stwierdzono obecność kulistych skupień
chalcedonu o rozmiarach dochodzących do 200 mm Na niektórych ziarnach detrytyczne-
go kwarcu widoczne są początkowe przejawy regeneracji i narastania kwarcowych obwó-
dek regeneracyjnych, pełniących rolę spoiwa.
Przedstawiony opis szarozielonkawych piaskowców zastosowanych w wystroju we-
wnętrznym Kaplicy pozwala stwierdzić, że mają one formy charakterystyczne dla pia-
skowców godulskich.
Dla weryfikacji zapisów dotyczących miejsc eksploatacji omówione piaskowce użyte
do wystroju Kaplicy porównano z piaskowcami godulskimi rejonu Dobczyc19. Utwory te
tworzą równoleżnikowy pas wychodni rozciągający się pomiędzy Dobczycami a Sułko-
wicami i charakteryzują się zróżnicowanym wykształceniem facjalnym20. Z tego względu
do przeprowadzenia analizy porównawczej posłużono się 3 preparatami mikroskopowy-
mi znajdującymi się w archiwum Zakładu Złóż Surowców Skalnych AGH. Reprezentują
one piaskowce godulskie poziomu środkowego z rejonu Jawornika położonego około
6 km na północny zachód od Myślenic. Badania petrograficzne wykazały, że piaskowce
z tego rejonu i pochodzące z Kaplicy charakteryzują się podobnymi udziałami składników
mineralnych, co wyraża wysoki (r = 0,99) między nimi współczynnik korelacji21. Jedno-
cześnie wykazują one duże podobieństwo do piaskowców godulskich budujących Górę
Bukowiec koło Jawornika22. Wyniki badań stanowią potwierdzenie informacji o pocho-
dzeniu piaskowców użytych do dekoracji Kaplicy wskazując na możliwość ich dostarcze-
nia z rejonu Dobczyc23 (fig. 1). Bartolomeo Berrecci jako przybysz z dalekiej Italii nie
mógł znać rodzimych złóż kamieni nadających się szczególnie do robót rzeźbiarskich.
Polecono mu zapewne złoża z tych okolic, położonych blisko Krakowa. Nie bez znacze-
nia były bowiem koszty transportu kamienia.
Większość kamieniołomów występujących w rejonie Dobczyc ma znaczenie wyłącz-
nie historyczne (il. 1) i nie są eksploatowane od kilku stuleci.
19 CHMIEL, op. cit., s. 146.
20 T. SŁOMKA, Glębokomorska sedymentacja silikoklastyczna warstw godulskich Karpat, Prace Geologiczne, t. 139,
Kraków 1995, s. 1-132.
21 REMBIŚ, SMOLEŃSKA, op. cit, s.152.
22 KAMIEŃSKI, PESZAT, RUTKOWSKI, SKOCZYLAS-CISZEWSKA, op. cit., s. 1-86.
23 CHMIEL, op. cit., s. 146.