DOI Heft:
Nr. 2
DOI Artikel:Artykuły i Komunikaty
DOI Artikel:Smołucha-Sładkowska, Agnieszka: Medal Clemente da Urbino z wizerunkiem Federica da Montefeltro (1422-1482) - treúci symboliczne i kontekst polityczny
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.70769#0223
Medal Clemente da Urbino z wizerunkiem Federica da Montefeltro
223
Rzeczywiście, znamienną i często podnoszoną cechą Federica da Montefeltro była
umiejętność łączenia zajęć intelektualnych, w tym także mecenatu artystycznego z aktyw-
nym życiem wojskowym. Vespasiano da Bisticci chwalił pod tym względem władcę Urbi-
no już na samym wstępie jego biografii. Zamiłowanie Federica do książek, miało wynikać
z przekonania, że „rzeczy przeszłe stanowią przykład dla teraźniejszości”51. W Disputa-
tiones Camaldulenses dwaj dyskutanci, Leon Battista Alberti i Wawrzyniec Wspaniały,
podają Federica da Montefeltro za przykład osoby potrafiącej godzić obie dziedziny życia
- vita activa i vita contemplative52. Bez względu na swoją profesję, wszechstronnie wy-
kształcony i mający bogatą wiedzę Montefeltro, był cenionym towarzyszem dysput. Naj-
słynniejszy humanista na tronie papieskim - Pius II (Eneasz Sylwiusz Piccolomini)
w swoich Pamiętnikach zapisał przebieg rozmowy pełnej odniesień do literatury antycz-
nej, którą odbył z kondoticrem w czasie pobytu w Tivoli53. Dotyczyła ona współczesnych
spraw wojskowych, lecz rozpatrywanych w kontekście Wojny Trojańskiej. W bibliotece
wytrawnego humanisty i miłośnika antyku, jakim był Federico, nie brakowało tekstów
klasycznych, będących podstawą ówczesnej edukacji. Możni tego czasu pod opieką swo-
ich mistrzów poznawali od najmłodszych lat najważniejsze dzieła antyczne. Miały one
ukształtować ich charakter i tym samym dostarczyć wzorów na całe dorosłe życie54.
Wykształcenie humanistyczne Federica da Montefeltro w wyraźny sposób odzwiercie-
dlone zostało w przekazie ideowym medalu z roku 1468. Już samo równoczesne odwołanie
się do postaci Juliusza Cezara i Scypiona Afrykańskiego, zawarte w inskrypcji otaczającej
portret, ma swoje źródło w ideałach wczesnej młodości kondotiera. Vespasiano da Bisticci
już w pierwszym zdaniu swojego dzieła zaznaczył, że Federico da Montefeltro od najmłod-
szych lat starał się naśladować Scypiona Afrykańskiego55. Z kolei z biografii Vittorina da
Feltre (De vita Victorianus Feltrensis dialogus, autorstwa Francesca Prendilacqua) dowia-
dujemy się, że gdy Federico miał 13 lat uskarżał się swojemu nauczycielowi, że Scypion
Afrykański w jego wieku dowodził już wojskiem, a on sam nie widział nawet pola bitwy.
Pedagog miał wówczas odpowiedzieć chłopcu, że będzie kimś większym od Scypiona, bo-
wiem podobnie jak Aleksander Wielki ma ojca - władcę i któregoś dnia zostanie Cezarem56 57.
Identyczny topos - rzecz znamienna - odnajdujemy w pismach Swetoniusza w biogramie
Juliusza Cezara: Na widok posągu Aleksandra Wielkiego przed świątynią Herkulesa głębo-
ko jęknął i jakby przejął go wstręt do własnej gnuśności na myśl, że niczego godnego pamię-
ci jeszcze nie dokonał w tym wieku, w którym Aleksander miał już świat cały u swych stóp.
Natychmiast zażądał odwołania z prowincji, aby co rychłej w stolicy zyskać sposobność
wybicia się na szerszym polu51. Do Scypiona porównywany był również znakomity kondo-
tier Niccoló Piccinino, jak wiemy, nauczyciel Federica da Montefeltro58.
51 BISTICCI, op. cit, s. 291.
52 Cecil H. CLOUGH, “Art as Power in the Decoration of the Study of an Italian Renaissance Prince: The Case of
Federico Da Montefeltro”, Artibus et Historiae, 1995, nr 31, s. 19.
53 PIUS II, Pamiętniki, tłum. J. Wojtkowski, Marki 2005, s. 280.
54 Wiemy, że we wczesnej młodości w czasie pobierania nauk u Vittorina da Feltre, Federico da Montefeltro uczył się na
pamięć tekstów Liwiusza i Salustiusza; Peter BURKE, “A Survey of the Popularity of Ancient Historians, 1450-1700”,
History and Theory, 1966, nr 5, s. 141; Vespasiano da Bisticci informuje, że kondotier orientował się doskonale nie
tylko w dziełach starożytnych historyków i filozofów, ale miał także świetne rozeznanie w teologii chrześcijańskiej;
BISTICCI, op. cit., s. 292-293.
55 Ibid., s. 266.
56 ROECK, TÓNNESMANN, op. cit., s. 27.
57 SWETONIUSZ, Żywoty Cezarów, t. 1, tłum. J. Niemirska-Pliszczyńska, Wrocław 2004, s. 10.
58 Porcelio Pandone - humanista przebywający na służbie u Piccinina w latach 1452-1453 - który spisał własne Komen tarze
223
Rzeczywiście, znamienną i często podnoszoną cechą Federica da Montefeltro była
umiejętność łączenia zajęć intelektualnych, w tym także mecenatu artystycznego z aktyw-
nym życiem wojskowym. Vespasiano da Bisticci chwalił pod tym względem władcę Urbi-
no już na samym wstępie jego biografii. Zamiłowanie Federica do książek, miało wynikać
z przekonania, że „rzeczy przeszłe stanowią przykład dla teraźniejszości”51. W Disputa-
tiones Camaldulenses dwaj dyskutanci, Leon Battista Alberti i Wawrzyniec Wspaniały,
podają Federica da Montefeltro za przykład osoby potrafiącej godzić obie dziedziny życia
- vita activa i vita contemplative52. Bez względu na swoją profesję, wszechstronnie wy-
kształcony i mający bogatą wiedzę Montefeltro, był cenionym towarzyszem dysput. Naj-
słynniejszy humanista na tronie papieskim - Pius II (Eneasz Sylwiusz Piccolomini)
w swoich Pamiętnikach zapisał przebieg rozmowy pełnej odniesień do literatury antycz-
nej, którą odbył z kondoticrem w czasie pobytu w Tivoli53. Dotyczyła ona współczesnych
spraw wojskowych, lecz rozpatrywanych w kontekście Wojny Trojańskiej. W bibliotece
wytrawnego humanisty i miłośnika antyku, jakim był Federico, nie brakowało tekstów
klasycznych, będących podstawą ówczesnej edukacji. Możni tego czasu pod opieką swo-
ich mistrzów poznawali od najmłodszych lat najważniejsze dzieła antyczne. Miały one
ukształtować ich charakter i tym samym dostarczyć wzorów na całe dorosłe życie54.
Wykształcenie humanistyczne Federica da Montefeltro w wyraźny sposób odzwiercie-
dlone zostało w przekazie ideowym medalu z roku 1468. Już samo równoczesne odwołanie
się do postaci Juliusza Cezara i Scypiona Afrykańskiego, zawarte w inskrypcji otaczającej
portret, ma swoje źródło w ideałach wczesnej młodości kondotiera. Vespasiano da Bisticci
już w pierwszym zdaniu swojego dzieła zaznaczył, że Federico da Montefeltro od najmłod-
szych lat starał się naśladować Scypiona Afrykańskiego55. Z kolei z biografii Vittorina da
Feltre (De vita Victorianus Feltrensis dialogus, autorstwa Francesca Prendilacqua) dowia-
dujemy się, że gdy Federico miał 13 lat uskarżał się swojemu nauczycielowi, że Scypion
Afrykański w jego wieku dowodził już wojskiem, a on sam nie widział nawet pola bitwy.
Pedagog miał wówczas odpowiedzieć chłopcu, że będzie kimś większym od Scypiona, bo-
wiem podobnie jak Aleksander Wielki ma ojca - władcę i któregoś dnia zostanie Cezarem56 57.
Identyczny topos - rzecz znamienna - odnajdujemy w pismach Swetoniusza w biogramie
Juliusza Cezara: Na widok posągu Aleksandra Wielkiego przed świątynią Herkulesa głębo-
ko jęknął i jakby przejął go wstręt do własnej gnuśności na myśl, że niczego godnego pamię-
ci jeszcze nie dokonał w tym wieku, w którym Aleksander miał już świat cały u swych stóp.
Natychmiast zażądał odwołania z prowincji, aby co rychłej w stolicy zyskać sposobność
wybicia się na szerszym polu51. Do Scypiona porównywany był również znakomity kondo-
tier Niccoló Piccinino, jak wiemy, nauczyciel Federica da Montefeltro58.
51 BISTICCI, op. cit, s. 291.
52 Cecil H. CLOUGH, “Art as Power in the Decoration of the Study of an Italian Renaissance Prince: The Case of
Federico Da Montefeltro”, Artibus et Historiae, 1995, nr 31, s. 19.
53 PIUS II, Pamiętniki, tłum. J. Wojtkowski, Marki 2005, s. 280.
54 Wiemy, że we wczesnej młodości w czasie pobierania nauk u Vittorina da Feltre, Federico da Montefeltro uczył się na
pamięć tekstów Liwiusza i Salustiusza; Peter BURKE, “A Survey of the Popularity of Ancient Historians, 1450-1700”,
History and Theory, 1966, nr 5, s. 141; Vespasiano da Bisticci informuje, że kondotier orientował się doskonale nie
tylko w dziełach starożytnych historyków i filozofów, ale miał także świetne rozeznanie w teologii chrześcijańskiej;
BISTICCI, op. cit., s. 292-293.
55 Ibid., s. 266.
56 ROECK, TÓNNESMANN, op. cit., s. 27.
57 SWETONIUSZ, Żywoty Cezarów, t. 1, tłum. J. Niemirska-Pliszczyńska, Wrocław 2004, s. 10.
58 Porcelio Pandone - humanista przebywający na służbie u Piccinina w latach 1452-1453 - który spisał własne Komen tarze