Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (75.2013)

Recenzje

577

szej świątyni z 1885 r. nowe neogotyckie ołtarze
w 1910 r. sprawiła radomska firma „W. Krzywicki
i M. Morawski”30. Na rozwiązanie zagadki napro-
wadził mnie podpis pod ilustracją, gdzie Autorka
podała, iż chodzi o kościół pw. św. Jakuba Apostoła.
Świątynia w Pawłowicach w dawnym archidiakona-
cie lubelskim nosi wezwanie św. Jana Chrzciciela
i była filialną względem parafii w Piotrawinie, w de-
kanacie soleckim! Natomiast kościół pod podanym
przez Autorkę wezwaniem w istocie znajduje się
w Pawłowicach koło Stężycy (obecnie znanych jako
Piotrowice31), na terenie dawnej dziekanii kielec-
kiej, w dekanacie stężyckim! Stoi w nim rzeczony
ołtarz, uwzględniony zresztą w odnośnym tomie
Katalogu Zabytków, skąd dowiadujemy się, iż bocz-
ne segmenty struktury zostały wykonane pod koniec
XIX w.32 Tak więc, nie tylko bezsensowne jest
umieszczenie tego obiektu w omawianej monografii
jako dzieła spoza archidiakonatu lubelskiego, ale
także interpretacja, zgodnie z którą ów - dość po-
kracznie - rozszerzony ołtarz postrzegać mamy jako
„nastawę przypominającą fasadę kościoła” (s. 76).
Obok ewidentnych błędów, zdarzają się też
w książce drobne nieścisłości, które w masie wyka-
zanych tu przekłamań dodatkowo dezinformują
czytelnika. Przykładowo podpisy pod ił. 142, 143
i 155 mówią, iż reprodukowane obrazy pochodzą
z lubelskiego kościoła „p.w. św. Piotra i Pawła (daw-
ny kościół Bernardynek)”. Tymczasem podwójne we-
zwanie nosi kościół kapucyński, zaś świątynia po Ber-
nardynkach (ob. Jezuitów) - to kościół pw. św. Piotra.
Takie pobieżne i raczej niefrasobliwe badanie
zachowanego materiału, przekazów archiwalnych
i literatury przedmiotu idzie w parze nie tylko z zaj-
mowaniem się obiektami spoza założonego obsza-
ru, ale też z pominięciami ważnych, istniejących
zabytków. Na przykład Autorka znalazła w archiwa-
liach informację o obrazie Matki Boskiej Różańco-
wej w kaplicy Mniszchów w kościele w Radzyniu
Podlaskim, ale nie wymieniła go wśród dzieł istnie-
jących i nie reprodukowała - czyżby ze względu na
fakt, iż w ołtarzu (wciąż w tej samej kaplicy) stano-
30 WIŚNIEWSKI, op. cit, s. 159.
31 Parafia nazywała się i nazywa Pawłowice - wieś Pawło-
wice graniczy z Piotrowicami, odległość 1 km.
32 Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, t. X, Woj. Warszaw-
skie, z. 21, Powiat rycki..., s. 17.
33 WIŚNIEWSKI, op. cit., s. 220.
34 Mariusz KARPOWICZ, Barok w Polsce, Warszawa
1988, ił. II, s. 277.
35 The Illustrated Bartsch, t. 52, Cornelis Cort, New York
1986, s. 130, poz. 109.
36 Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, t. VIII, Woj. Lubel-
skie, z. 10, Powiat lubelski, red. Ryszard BRYKOWSKI,
Ewa ROWIŃSKA, Zofia WINIARZ-TRYZYBOWICZ,

wi on zasuwę dla późniejszego o parę stuleci obrazu
Matki Boskiej Częstochowskiej! Zapewne podczas
„inwentaryzacji” w Radzyniu zasuwa była podnie-
siona... Innym bardzo ważnym obrazem nieobecnym
na stronicach książki jest Wniebowzięcie z ołtarza
głównego kościoła par. w Solcu nad Wisłą. To pięk-
ne manierystyczne dzieło, z datą 1600, a także her-
bem i inicjałami fundatora, ks. Macieja Becha,
odnotowane przez ks. Wiśniewskiego33, zostało już
dawno zreprodukowane i omówione w popularnej
monografii sztuki XVII w. Mariusza Karpowicza34.
W tym miejscu pozwolę sobie dodać informację,
iż obraz został oparty na rycinie Comelisa Corta
(1528-1583), wg kompozycji Federico Zuccariego35.
Brak także wzmianek o dziełach odnotowanych
już niemal pół wieku temu przez Katalog Zabytków
Sztuki w Polsce (a w przypadku uwzględnienia dzieł
wykazanych przez Katalog z reguły nie ma w tek-
ście książki odniesień w przypisach do podanych
tamdatowań, atrybucji, etc.). Wymienię jedynie kil-
ka. W Łuszczowie - obraz Św. Onufry, pochodzący
z 1. połowy XVII w., ze złotym tłem tłoczonym
w pulmencie36. W Bystrzycy - interesujący obraz
Adoracji Dzieciątka Jezus, z ok. połowy XVII stule-
cia37. W Lubartowie - bogato haftowany ornat z 3.
ćwierci XVII w., z figuralnymi scenami Tajemnic
Różańcowych38. W Parczewie - obrazy Matki Bo-
skiej Bolesnej, w typie gotyckim, z Arma Christi
z przełomu XVI i XVII w. oraz Matka Boska Różań-
cowa z 2. połowy XVII w., z ramą z wkomponowa-
nymi piętnastoma obrazami z Tajemnicami Różań-
ca39. W Bychawie - malowany na blasze obraz
Chrzest Chrystusa z 2. ćwierci XVII w., z klęczącą
postacią św. Remigiusza z Reims40.
Jedynie krótka wzmianka (s. 231, przy okazji
omówienia obrazu lubelskiej Matki Boskiej Święto-
duskiej) przywołuje istnienie dwóch płócien wiszą-
cych w prezbiterium kościoła Św. Ducha w Lublinie.
Tymczasem są to jedne z bardziej interesujących
XVILwiecznych obrazów na omawianym obsza-
rze, znakomicie ilustrujących atmosferę i charakter
ówczesnej dewocji. Warto tu przytoczyć odnośny
Warszawa 1967, s. 32, ił. 50.
37 Ibid., ił. 55, s. 8.
38 Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, t. VIII, Woj. Lubel-
skie, z. 11, Dawny powiat lubartowski, red. Ryszard BRY -
KOWSKI, Ewa SMULIKOWSKA, Warszawa 1976,
s.XVI, 30, ił. 211-212.
39 Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, t. VIII, Woj. Lubel-
skie, z. 14, Powiat parczewski, red. Ryszard BRYKOW-
SKI, Warszawa 1970, s. 8, ił. 20, 22.
40 Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, t. VIII, Woj. Lubel-
skie, z. 4, Powiat bychawski, red. Ryszard BRYKOWSKI,
Zofia WINIARZ, Warszawa 1960, s. 3, ił. 6.