DOI issue:
Nr. 4
DOI article:Recenzje
DOI article:Grygiel, Tomasz: Nowe oblicze Łodzi: Joanna Olenderek, Łódzki modernizm i inne nurty przedwojennego budownictwa, t. 1. Obiekty użyteczności publicznej, Łódź, Wydawnictwo Księży Młyn, 2011, ss. 166, il
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.70769#0878
872
Tomasz Grygiel
9. Łódź, gmach tkalni Włókienniczej Spółki Akcyjnej Nauma Eitingona przy ul. Targowej 35 i ul. Juliusza
(obecnie ul. Dowborczyków 30-34); 1927-1929, fasada od ul. Targowej.
Repr. wg. J. Olenderek, Łódzki modernizm..., t. 1, Obiekty użyteczności...
nowatorstwo czynników technicznych, konstatuje
ona, że obiekt „stylistycznie nawiązuje do powsta-
łych niewiele wcześniej budynków Bauhausu
w Dessau” (s. 141). Słowo „niewiele” zważywszy,
że owa ikona XX-wiecznej architektury, zaprojekto-
wana przez Gropiusa, powstała w latach 1925-1926
- oznacza tu zaledwie jeden rok. Na tym polega
m.in. też niezwykłość łódzkiej tkalni Eitingonów,
której szkielet (do jego budowy użyto na dużą skalę
zbrojonego betonu) opięto wielkimi połaciami szkła
(rozdzielonymi na mniejsze kwatery) czyniącego
strukturę całości prześwietloną, w której tak pojęte
52 Por. ikonografię obiektu w Dessau: Kirsten BAU-
MANN, Bauhaus Dessau. Architektur, Gestaltung, Idee,
Berlin 2007, s. 23-28, 50,54; Wojciech LESNIKOWSKI,
„Der Osten: Schlesien, Sachsen, Thiiringen und Branden-
burg”, [w:] Architektur in Deutschland 1919-1939. Die
Vielfalt der Moderne, herausg. von John ZUKOWSKI,
Miinchen-New York 1994, s. 214-215. Ten rodzaj myśle-
nia o architekturze, także przemysłowej, znajduje począt-
ki w twórczości Gropiusa we wcześniejszej fabryce Fagus
w Alfeld, współprojektowanej z Adolfem Meyerem,
mniej znanej jednak od realizacji gmachu Bauhausu, bę-
dącego ucieleśnieniem architektonicznych idei programo-
wo przeznaczonych do naśladowania i adaptowania nie
elewacje podkreśliły w podziałach konstrukcję
awangardowego obiektu52.
Jeśli chodzi o samą Spółkę Nauma Eitingona,
warto wiedzieć, że była ona tworem międzynarodo-
wym, opartym na udziałach nowojorskich firm
Eitingon Schild Company i Moscow Fur Trading
Company oraz niemieckiej firmy Chaim Eitingon
AG z Lipska, miała też żywy kontakt z Londynem.
Nie dziwi przeto fakt, że zleceniodawca projektu,
skądinąd dysponujący ogromnym kapitałem, korzy-
stać mógł z najnowszych zachodnich wzorców53.
Oceniając sytuację przez pryzmat porównań, warto
tylko w dokonaniach utylitarnych. Lekkość i przejrzystość
struktury zaprezentowanej przez Gropiusa w Dessau oka-
zuje się szczególnie bliska twórcy łódzkiej tkalni Eitingo-
nów. Tego typu architektura jeszcze w końcu lat 20., jeśli
powstawała, to raczej w fantazjach projektantów przemy-
słowych budowli, jak w wizji wielkiej fabryki Heinricha
Tischlera, publikowanej w piśmie Oberschlesier 10,1928,
H. 1, po s. 4.
53 Nie bez znaczenia byłaby tu okoliczność uderzającej
otwartości rodziny Eitingonów na trendy współczesności
i np. kontekst szybkiego na nią reagowania: syn wspo-
mnianego Chaima, zwanego lipskim Rotschildem, był
ulubionym uczniem i asystentem Zygmunta Freuda.
Tomasz Grygiel
9. Łódź, gmach tkalni Włókienniczej Spółki Akcyjnej Nauma Eitingona przy ul. Targowej 35 i ul. Juliusza
(obecnie ul. Dowborczyków 30-34); 1927-1929, fasada od ul. Targowej.
Repr. wg. J. Olenderek, Łódzki modernizm..., t. 1, Obiekty użyteczności...
nowatorstwo czynników technicznych, konstatuje
ona, że obiekt „stylistycznie nawiązuje do powsta-
łych niewiele wcześniej budynków Bauhausu
w Dessau” (s. 141). Słowo „niewiele” zważywszy,
że owa ikona XX-wiecznej architektury, zaprojekto-
wana przez Gropiusa, powstała w latach 1925-1926
- oznacza tu zaledwie jeden rok. Na tym polega
m.in. też niezwykłość łódzkiej tkalni Eitingonów,
której szkielet (do jego budowy użyto na dużą skalę
zbrojonego betonu) opięto wielkimi połaciami szkła
(rozdzielonymi na mniejsze kwatery) czyniącego
strukturę całości prześwietloną, w której tak pojęte
52 Por. ikonografię obiektu w Dessau: Kirsten BAU-
MANN, Bauhaus Dessau. Architektur, Gestaltung, Idee,
Berlin 2007, s. 23-28, 50,54; Wojciech LESNIKOWSKI,
„Der Osten: Schlesien, Sachsen, Thiiringen und Branden-
burg”, [w:] Architektur in Deutschland 1919-1939. Die
Vielfalt der Moderne, herausg. von John ZUKOWSKI,
Miinchen-New York 1994, s. 214-215. Ten rodzaj myśle-
nia o architekturze, także przemysłowej, znajduje począt-
ki w twórczości Gropiusa we wcześniejszej fabryce Fagus
w Alfeld, współprojektowanej z Adolfem Meyerem,
mniej znanej jednak od realizacji gmachu Bauhausu, bę-
dącego ucieleśnieniem architektonicznych idei programo-
wo przeznaczonych do naśladowania i adaptowania nie
elewacje podkreśliły w podziałach konstrukcję
awangardowego obiektu52.
Jeśli chodzi o samą Spółkę Nauma Eitingona,
warto wiedzieć, że była ona tworem międzynarodo-
wym, opartym na udziałach nowojorskich firm
Eitingon Schild Company i Moscow Fur Trading
Company oraz niemieckiej firmy Chaim Eitingon
AG z Lipska, miała też żywy kontakt z Londynem.
Nie dziwi przeto fakt, że zleceniodawca projektu,
skądinąd dysponujący ogromnym kapitałem, korzy-
stać mógł z najnowszych zachodnich wzorców53.
Oceniając sytuację przez pryzmat porównań, warto
tylko w dokonaniach utylitarnych. Lekkość i przejrzystość
struktury zaprezentowanej przez Gropiusa w Dessau oka-
zuje się szczególnie bliska twórcy łódzkiej tkalni Eitingo-
nów. Tego typu architektura jeszcze w końcu lat 20., jeśli
powstawała, to raczej w fantazjach projektantów przemy-
słowych budowli, jak w wizji wielkiej fabryki Heinricha
Tischlera, publikowanej w piśmie Oberschlesier 10,1928,
H. 1, po s. 4.
53 Nie bez znaczenia byłaby tu okoliczność uderzającej
otwartości rodziny Eitingonów na trendy współczesności
i np. kontekst szybkiego na nią reagowania: syn wspo-
mnianego Chaima, zwanego lipskim Rotschildem, był
ulubionym uczniem i asystentem Zygmunta Freuda.