Mokotów - ogród krajobrazowy Izabelli Lubomirskiej dedykowany J.-J. Rousseau

469

43. Ermenonville, droga
przez -wieś, z Alexandre-
Louis-Joseph Laborde,
Description des nouveaux
jardins de la France [...],
Paris 1808-1815. Repr.
wg Wiebenson, op. cit, U. 55


dłuższego pobytu w Paryżu (październik 1767 - zima 1769) Izabella Lubomirska uczest-
niczyła w spotkaniach opiniotwórczego salonu dobrze znanej jej Madame Marie-Therere-
se Geoffrin* * * * * 77, w którym bywali także artyści - twórcy wczesnych francuskich ogrodów
krajobrazowych: literat Claude-Henri Watelet (1718-1786) oraz malarze Hubert Robert
(1733-1808) i Claude-Joseph Vemet (1714-1786), i zapewne pogłębiła swe wcześniejsze
zainteresowania tą sztuką78. Prawdopodobnie odwiedziła wtedy znane ogrody: podpary-
skie Monceau oraz podziwiane powszechnie Ermenonville79. Ta bezpośrednia znajomość
najmodniejszych francuskich ogrodów krajobrazowych stała zapewne za jej decyzją, by
tworząc własną podwarszawską villa uczynić ją podobną do Ermenonville80. Poniekąd
może to też tłumaczyć zatrudnienie Szymona Bogumiła Zuga, który od około 1773 r.
zaczynał tworzyć krajobrazowe ogrody dla magnatów, znających je bezpośrednio z Fran-
cji oraz przywożących stamtąd wzorniki81 i poradniki - jak August Fryderyk Moszyński,

rękopisu na dworze Stanisława Leszczyńskiego. Jeszcze w 1791 r. pisała do genewskiego filozofa Charlesa Bonneta, iż
jest dlań: ce qite la nouvelle Heloise etait pour Dieu. Je lassie a d’autres sous admirer dans vos grands oeuvres. Pour
moi, je m’attendris sur votre ineffable bonte et me trouve extremement heureuse d’etre du nombre de vos elus, cyt. za:
Emanuel ROSTWOROWSKI, „La Suisse et la Pologne au XVIIF siecle", [w:] Echanges entre la Pologne et la Suisse
du XIV au XlXe siecle, Geneve 1964, s. 200.
77 Correspondance inedite du roi Stanislas-Auguste Poniatowski et de Madame Geoffrin (1764-1777). Precede d’une
etude sur Stanislas-Auguste et Madame Geoffrin et accompagnee de nombreuses notes parM. Charles de Mouij, Paris
1875, s. 307, 308, 310-311, 313-314, 321, 346, 385.
78 W 1760 zwiedzała: Marly (29 V „dans le Jardin de Gallerie”), Wersal, Nancy i Luneville: AGAD, APŁ, rkps 143:
Regestrapercepty i ekspensy ks. Stanisława Lubomirskiego, [...], z lat 1759-1768, k. 22n.
79 Wizyty księżnej w Ermenonville są potwierdzone ok. 4 września 1787: AGAD, Archiwum Publiczne Potockich, rkps
262/1: Listy Hr. Sta/z.fisława] Potockiego do małżonki, k. 761. Jednak właściciela mogła poznać już w roku 1760, gdy
należał on do dworu Stanisława Leszczyńskiego.
80 „II est certain [...], qu’au temps ou princesce amenagait sa residence a Monkotow, Rousseau tenit deja une place
privilegee dans son coeur, comme en temoigne f arrangement de sa bibliotheque”: JUSZCZAKOWSKA, op. cit., s. 47
(„w czasie gdy urządzała swą posiadłość w Mokotowie, Rousseau zajmował już szczególne miejsce w jej sercu, o czym
świadczy też zawartość jej biblioteki”). Archiwum Państwowe m.st. Warszawy, Zbiór Rękopisów, sygn. 514: Catalogue
des Livres qui etaient a Mokotow a lafin de Lanne 1793, k. 25v-26 prace Rousseau, [przedruk w:] Stefania WOJCIKO-
WA, „Biblioteka mokotowska ks. Izabelli Lubomirskiej”, Rocznik Warszawski, XVI, 1981, s. 372-383.
81 Głównie Georges-Louis LE ROUGE, Detail des nouveaux jardins a la mode, cahier 1, Paris 1776, cahier 2-21, jako:
Jardins anglo-chinois a la mode, Paris 1776-1789-m.in. było w bibliotece Stanisława Lubomirskiego: AGAD, APP 141: