DOI issue:
Nr. 1
DOI article:Artykuły
DOI article:Jurkowlaniec, Tadeusz: Historie Krzyża Świętego na portalu kaplicy ¬św. Anny w Malborku
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.71009#0054
52
Tadeusz Jurkowlaniec
31. Malbork, kaplica św. Anny, kruchta południowa. Tympanon portalu,
fragment - Adoracja Krzyża. Rysunek fotogrametryczny, marzec 1983; jak il. 4
oznaczać czas wzrostu pewnej potęgi albo jej słabnięcia (intensyfikowanie albo łago-
dzenie jakiejś przeszkody, stopniowej kumulacji albo niwelacji konfliktu). Moment po-
czątkowy i bieg zdarzeń dziejowych określono przez umiejscowienie adoranta na
granicy dwóch stref, rozgraniczonych opadającym asymptotycznie murem obronnym
(można by rzec kwieciście: 'pretendent do tronu i korony klęczy w progu Miasta stoją-
cego otworem'), oraz przez rozmieszczenie merlonów względem tronu (podwyższenia,
na którym stoi Krzyż) - wyłącznie drugi [11/4; il. 31] znajduje się na tle stolca - symbolu
władzy i godności panującego. Ponieważ pierwszy ząb blanków [1/5; il. 31] tylko częściowo
zachodzi na przednią część podstawy siedziska (jakby stanowił podnóżek tronu), wypada
przyjąć, że chodzi o okres między koronacją Ludwika Bawarskiego w Mediolanie (31 maja
1327) a wyborem Luthera von Braunschweig na urząd wielkiego mistrza zakonu krzyżac-
kiego (17 lutego 1331, pierwsza niedziela Wielkiego Postu, szósta przed Wielkanocą - Invo-
cavit; Tabela 1). Odliczanie upływu czasu można kontynuować, stosując schemat
bustrofedon - zstępujący porządek rachunku merlonów (1-5; il. 31) lub ponownie liczyć od
prawej - porządek wstępujący (I-V; Tabela 2)171. W ten sposób można rozpamiętywać
cały okres rządów Luthera von Braunschweig (zm. 1335), który był prawdopodobnie
przyp. 169, szp. 403-442. Zob. też: Karl-August WIRTH, „Fingerzahlen", [w:] Reallexikon zur Deutschen Kunstge-
schichte, Bd. 8 (1986), szp. 1225-1309; RDK Labor, URL: <http://www.rdklabor.de/w/?oldid=88931> [12. 04. 2017];
na temat dłoni - ostatnio - Jakub POKORA, „Dłoń - podręczny instrument. O przesadzie w interpretacji", Polska
Sztuka Ludowa. Konteksty 70, 2016 / 3-4 (314-315), s. 523-532. Trudno wyjaśnić niektóre szczegóły architektoniczne
Adoracji Krzyża, np. czy i ewentualnie jakie znaczenie ma sfazowana krawędź środkowego merlonu (jakkolwiek by nie
liczyć - trzeciego; za nim stoi anioł)? Zob. niżej przyp. 179. Notabene grzbiety wszystkich zębów krenelaża machikułu
budynku więzienia [2; il. 9-10, 30] są płaskie (wyżej przyp. 26).
171 Co może sugerować również kompozycja w prawej części środkowej strefy tympanonu (cesarski siwek i widoczna
nad jego grzbietem głowa drugiego konia są tak upozowane, jakby narracja Legendy Podniesienia Krzyża zaczynała się
przy prawej krawędzi płaskorzeźby; il. 10). - zob. wyżej s. 23 i przyp. 42.
Tadeusz Jurkowlaniec
31. Malbork, kaplica św. Anny, kruchta południowa. Tympanon portalu,
fragment - Adoracja Krzyża. Rysunek fotogrametryczny, marzec 1983; jak il. 4
oznaczać czas wzrostu pewnej potęgi albo jej słabnięcia (intensyfikowanie albo łago-
dzenie jakiejś przeszkody, stopniowej kumulacji albo niwelacji konfliktu). Moment po-
czątkowy i bieg zdarzeń dziejowych określono przez umiejscowienie adoranta na
granicy dwóch stref, rozgraniczonych opadającym asymptotycznie murem obronnym
(można by rzec kwieciście: 'pretendent do tronu i korony klęczy w progu Miasta stoją-
cego otworem'), oraz przez rozmieszczenie merlonów względem tronu (podwyższenia,
na którym stoi Krzyż) - wyłącznie drugi [11/4; il. 31] znajduje się na tle stolca - symbolu
władzy i godności panującego. Ponieważ pierwszy ząb blanków [1/5; il. 31] tylko częściowo
zachodzi na przednią część podstawy siedziska (jakby stanowił podnóżek tronu), wypada
przyjąć, że chodzi o okres między koronacją Ludwika Bawarskiego w Mediolanie (31 maja
1327) a wyborem Luthera von Braunschweig na urząd wielkiego mistrza zakonu krzyżac-
kiego (17 lutego 1331, pierwsza niedziela Wielkiego Postu, szósta przed Wielkanocą - Invo-
cavit; Tabela 1). Odliczanie upływu czasu można kontynuować, stosując schemat
bustrofedon - zstępujący porządek rachunku merlonów (1-5; il. 31) lub ponownie liczyć od
prawej - porządek wstępujący (I-V; Tabela 2)171. W ten sposób można rozpamiętywać
cały okres rządów Luthera von Braunschweig (zm. 1335), który był prawdopodobnie
przyp. 169, szp. 403-442. Zob. też: Karl-August WIRTH, „Fingerzahlen", [w:] Reallexikon zur Deutschen Kunstge-
schichte, Bd. 8 (1986), szp. 1225-1309; RDK Labor, URL: <http://www.rdklabor.de/w/?oldid=88931> [12. 04. 2017];
na temat dłoni - ostatnio - Jakub POKORA, „Dłoń - podręczny instrument. O przesadzie w interpretacji", Polska
Sztuka Ludowa. Konteksty 70, 2016 / 3-4 (314-315), s. 523-532. Trudno wyjaśnić niektóre szczegóły architektoniczne
Adoracji Krzyża, np. czy i ewentualnie jakie znaczenie ma sfazowana krawędź środkowego merlonu (jakkolwiek by nie
liczyć - trzeciego; za nim stoi anioł)? Zob. niżej przyp. 179. Notabene grzbiety wszystkich zębów krenelaża machikułu
budynku więzienia [2; il. 9-10, 30] są płaskie (wyżej przyp. 26).
171 Co może sugerować również kompozycja w prawej części środkowej strefy tympanonu (cesarski siwek i widoczna
nad jego grzbietem głowa drugiego konia są tak upozowane, jakby narracja Legendy Podniesienia Krzyża zaczynała się
przy prawej krawędzi płaskorzeźby; il. 10). - zob. wyżej s. 23 i przyp. 42.