DOI Heft:
Nr. 3
DOI Artikel:Artykuły
DOI Artikel:Uchowicz, Katarzyna: Energia koloru i synergia sztuk: Dom własny Bohdana Lacherta*
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.71009#0570
558
Katarzyna Uchowicz
erste deutsche Farbentag in Hamburg (1925)99. Architekturę barwną komponował Le Cor-
busier - poza domem bankiera La Roche kolorowe wnętrza miały seryjne domy typu Citro-
han w Stuttgarcie (1927) oraz osiedle w Pessac. Kolor w architekturze był równolegle
przedmiotem studiów Lecha Niemojewskiego, zafascynowanego twórczością Fernanda
Legera100. W nurt architektury barwnej wpisywało się także wnętrze warszawskiego
lokalu „Perskie Oko" (Stażewski, Syrkus)101, mondrianowska kompozycja ścianki dzia-
łowej w domu Anatola Sterna (Stażewski)102 oraz żółto-szary pawilon „Pracy Kobiet",
zaprojektowany na Powszechną Wystawę Krajową przez Anatolię Hryniewiecką-Pio-
trowską (1929)103. Kolorystyka zestrojona z przedmiotami użytkowymi cechowała wnę-
trza aranżowane przez grupę Praesens na PWK - salę Ministerstwa Skarbu i wnętrza
pawilonu Monopolu Spirytusowego104.
Wnętrza ministerialnych pawilonów zapoczątkowały serię polskich realizacji neopla-
stycznych w dużej (koncepcje wnętrz) i mniejszej skali (elementy wyposażenia), co stop-
niowo stało się trendem obowiązującym w polskim środowisku artystycznym (dom
Lacherta, dom Anatola Sterna Stażewskiego, mieszkanie Stefanii Zahorskiej Rafałow-
skiego). W ten nurt wpisuje się również koncepcja wnętrz dla pałacyku prezydenta Igna-
cego Mościckiego w Wiśle, do których Andrzej Pronaszko opracował geometryczne
kompozycje ścienne. On też był autorem krótkich form literackich, poświęconych zagad-
nieniu koloru i roli, jaką odgrywał w aranżacji wnętrz oraz wywierał na mieszkańców,
m.in. Dialog o wnętrzu (1929)105 oraz Barwa, architektura, obraz (1930)106. Studia kolo-
rystyczne Stażewskiego i Strzemińskiego reprodukowano w Kompozycji przestrzeni...
Kobro i Strzemińskiego (1931)107. Kolor był więc immanentną cechą modernizmu, nie
tylko w architekturze czy kompozycjach przestrzennych, ale także nowej typografii108.
Sumą kolorystycznych doświadczeń lat dwudziestych stała się łódzka Sala Neoplastyczna
Władysława Strzemińskiego (1946-1948).
99 Werner HELLEG, Farbę am Hause. Der erste deutsche Farbentag in Hamburg. Vortrdge u. Ansprachen, Berlin
1925.
100 Lech NIEMOJEWSKI, Architektura i złudzenia optyczne, Warszawa [1929], s. 79.
101 HUML, op. cit., s. 94. Lokal „Perskie Oko", działający od 1925 r., znajdował się prawdopodobnie na rogu ulic
Świętokrzyskiej i Nowego Światu w Warszawie.
102 „Tłumy naszych przyjaciół przychodziły np. do naszego mieszkania, aby kontemplować przegródkę, którą na prośbę
mej żony skonstruował Stażewski, pokrywając jej matowe szkła czystymi, «mondrianowskimi» kolorami"; zob. Anatol
STERN, „Głód jednoznaczności", [w:] Mieczysław Szczuka, oprac. Anatol STERN, Mieczysław BERMAN, Warszawa
1965, s. 46-47.
103 Szymon Piotr KUBIAK, „«Nowy Duch» w Poznaniu. Pawilon Pracy Kobiet Anatolii Hryniewickiej-Piotrowskiej",
Kwartalnik Architektury i Urbanistyki, 2009, nr 4, s. 65-74; LEŚNIAKOWSKA, Nagie ciało architektury..., s. 509-
512.
104 Konrad WINKLER, „Sztuka dekoracyjna i architektura na PWK w Poznaniu", Droga, 1929, nr 9, s. 831.
105 Andrzej PRONASZKO, „Dialog o wnętrzu", Dom. Osiedle. Mieszkanie, 1929, nr 10-11-12, s. 4-7.
106 Andrzej PRONASZKO, „Barwa, architektura, obraz", Praesens, 1930, nr 2, s. 103-105.
107 KOBRO, STRZEMIŃSKI, Kompozycja przestrzeni..., il. 44: projekt kompozycji wnętrza mieszkaniowego Strze-
mińskiego; il. 45:projekt wnętrza pawilonu wystawowego Stażewskiego.
108 „Barwę zalicza się do równie użytecznych elementów jak krój pisma. Bez wątpienia niezadrukowana powierzchnia
jest czymś ważnym, a zasługę odkrycia jej użyteczności trzeba całkowicie przypisać Nowej Typografii. Białej po-
wierzchni nie postrzega się już jako biernego tła, lecz jako aktywną część kompozycji. Wśród kolorów pierwszeństwo
ma czerwień, która jako „ten" kolor tworzy najsilniejszy kontrast z tradycyjną czernią. Czyste odcienie żółci i niebie-
skiego również trzeba brać pod uwagę, ponieważ są to barwy, które nie ulegają rozproszeniu. Barw nie wykorzystuje się
jedynie jako elementu dekoracyjnego, „upiększającego", ich specyficzne właściwości psychofizyczne służą do wzmoc-
nienia lub osłabienia określonych efektów. Nowa Typografia ilustrację zastąpiła fotografią"; zob. Jan TSCHICHOLD,
„Nowe życie druku", [w:] WIDZIEĆ/WIEDZIEĆ. Wybór najważniejszych tekstów o dizajnie, Kraków 2011, s. 25.
Katarzyna Uchowicz
erste deutsche Farbentag in Hamburg (1925)99. Architekturę barwną komponował Le Cor-
busier - poza domem bankiera La Roche kolorowe wnętrza miały seryjne domy typu Citro-
han w Stuttgarcie (1927) oraz osiedle w Pessac. Kolor w architekturze był równolegle
przedmiotem studiów Lecha Niemojewskiego, zafascynowanego twórczością Fernanda
Legera100. W nurt architektury barwnej wpisywało się także wnętrze warszawskiego
lokalu „Perskie Oko" (Stażewski, Syrkus)101, mondrianowska kompozycja ścianki dzia-
łowej w domu Anatola Sterna (Stażewski)102 oraz żółto-szary pawilon „Pracy Kobiet",
zaprojektowany na Powszechną Wystawę Krajową przez Anatolię Hryniewiecką-Pio-
trowską (1929)103. Kolorystyka zestrojona z przedmiotami użytkowymi cechowała wnę-
trza aranżowane przez grupę Praesens na PWK - salę Ministerstwa Skarbu i wnętrza
pawilonu Monopolu Spirytusowego104.
Wnętrza ministerialnych pawilonów zapoczątkowały serię polskich realizacji neopla-
stycznych w dużej (koncepcje wnętrz) i mniejszej skali (elementy wyposażenia), co stop-
niowo stało się trendem obowiązującym w polskim środowisku artystycznym (dom
Lacherta, dom Anatola Sterna Stażewskiego, mieszkanie Stefanii Zahorskiej Rafałow-
skiego). W ten nurt wpisuje się również koncepcja wnętrz dla pałacyku prezydenta Igna-
cego Mościckiego w Wiśle, do których Andrzej Pronaszko opracował geometryczne
kompozycje ścienne. On też był autorem krótkich form literackich, poświęconych zagad-
nieniu koloru i roli, jaką odgrywał w aranżacji wnętrz oraz wywierał na mieszkańców,
m.in. Dialog o wnętrzu (1929)105 oraz Barwa, architektura, obraz (1930)106. Studia kolo-
rystyczne Stażewskiego i Strzemińskiego reprodukowano w Kompozycji przestrzeni...
Kobro i Strzemińskiego (1931)107. Kolor był więc immanentną cechą modernizmu, nie
tylko w architekturze czy kompozycjach przestrzennych, ale także nowej typografii108.
Sumą kolorystycznych doświadczeń lat dwudziestych stała się łódzka Sala Neoplastyczna
Władysława Strzemińskiego (1946-1948).
99 Werner HELLEG, Farbę am Hause. Der erste deutsche Farbentag in Hamburg. Vortrdge u. Ansprachen, Berlin
1925.
100 Lech NIEMOJEWSKI, Architektura i złudzenia optyczne, Warszawa [1929], s. 79.
101 HUML, op. cit., s. 94. Lokal „Perskie Oko", działający od 1925 r., znajdował się prawdopodobnie na rogu ulic
Świętokrzyskiej i Nowego Światu w Warszawie.
102 „Tłumy naszych przyjaciół przychodziły np. do naszego mieszkania, aby kontemplować przegródkę, którą na prośbę
mej żony skonstruował Stażewski, pokrywając jej matowe szkła czystymi, «mondrianowskimi» kolorami"; zob. Anatol
STERN, „Głód jednoznaczności", [w:] Mieczysław Szczuka, oprac. Anatol STERN, Mieczysław BERMAN, Warszawa
1965, s. 46-47.
103 Szymon Piotr KUBIAK, „«Nowy Duch» w Poznaniu. Pawilon Pracy Kobiet Anatolii Hryniewickiej-Piotrowskiej",
Kwartalnik Architektury i Urbanistyki, 2009, nr 4, s. 65-74; LEŚNIAKOWSKA, Nagie ciało architektury..., s. 509-
512.
104 Konrad WINKLER, „Sztuka dekoracyjna i architektura na PWK w Poznaniu", Droga, 1929, nr 9, s. 831.
105 Andrzej PRONASZKO, „Dialog o wnętrzu", Dom. Osiedle. Mieszkanie, 1929, nr 10-11-12, s. 4-7.
106 Andrzej PRONASZKO, „Barwa, architektura, obraz", Praesens, 1930, nr 2, s. 103-105.
107 KOBRO, STRZEMIŃSKI, Kompozycja przestrzeni..., il. 44: projekt kompozycji wnętrza mieszkaniowego Strze-
mińskiego; il. 45:projekt wnętrza pawilonu wystawowego Stażewskiego.
108 „Barwę zalicza się do równie użytecznych elementów jak krój pisma. Bez wątpienia niezadrukowana powierzchnia
jest czymś ważnym, a zasługę odkrycia jej użyteczności trzeba całkowicie przypisać Nowej Typografii. Białej po-
wierzchni nie postrzega się już jako biernego tła, lecz jako aktywną część kompozycji. Wśród kolorów pierwszeństwo
ma czerwień, która jako „ten" kolor tworzy najsilniejszy kontrast z tradycyjną czernią. Czyste odcienie żółci i niebie-
skiego również trzeba brać pod uwagę, ponieważ są to barwy, które nie ulegają rozproszeniu. Barw nie wykorzystuje się
jedynie jako elementu dekoracyjnego, „upiększającego", ich specyficzne właściwości psychofizyczne służą do wzmoc-
nienia lub osłabienia określonych efektów. Nowa Typografia ilustrację zastąpiła fotografią"; zob. Jan TSCHICHOLD,
„Nowe życie druku", [w:] WIDZIEĆ/WIEDZIEĆ. Wybór najważniejszych tekstów o dizajnie, Kraków 2011, s. 25.