DOI Heft:
Nr. 3
DOI Artikel:Artykuły
DOI Artikel:Uchowicz, Katarzyna: Energia koloru i synergia sztuk: Dom własny Bohdana Lacherta*
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.71009#0575
Energia koloru i synergia sztuk. Dom własny Bohdana Lacherta
563
Ów: I to zależnie od celów, do jakich jest przeznaczona dana ubikacja. Ponieważ każdy
kolor inaczej odbija światło otrzymywane, jak w tym wypadku z okna, (mówimy przecież
o wnętrzu), przeto, zależnie od wysokości okna, jego szerokości, jego miejsca w ścianie
i przeznaczenia pokoju, komponuje się ściany tak, aby refleksowanie szło po linii pańskich
czynności. Gdzieniegdzie tłumi się naświetlenie, gdzieniegdzie się je wzmacnia.
Ten: Ależ to cała wiedza tajemna. Ciekaw jestem teraz, jakie są dalsze dobrodziejstwa tego
sposobu komponowania przestrzeni!
Ów: Doskonale pan powiedział. Jest to właśnie komponowanie przestrzeni, z wrachowa-
niem jeszcze jednego czynnika, którym jest ruch. [...]
Każdy kolor ma swoje specjalne cechy. Dobre ich zestawienia ze sobą, oparte na podkreśla-
niu istniejącej architektury, na jej, poniekąd, uzupełnianiu, na wydobywaniu jej cech, czyli
tłumaczeniu jej, na uzgodnieniu jej idealnie z funkcjami mieszkającego w niej człowieka,
stwarza tę atmosferę zgodności, która już w krótkim czasie zaczyna dobroczynnie działać
na pańskie samopoczucie. [...]
Skomponowanie wnętrza z kilku barw daje pańskiemu oku odpoczynkowe zajęcie, podczas
którego oko pańskie, a za jego pośrednictwem, umysł pański bez pracy, bez najmniejszego
wysiłku uczy się nowych, dotąd nieznanych sobie rzeczy119.
Pronaszko, współtwórca z Szymonem Syrkusem teatru symultanicznego (1927-1928),
członek grupy „Praesens", a po odejściu z jej szeregów Henryka Stażewskiego redaktor
działu malarstwa w drugim numerze programowego czasopisma, bywał w domu Lacher-
ta, gdzie toczyły się artystyczne dyskusje awangardowych twórców. W 1929 r. podjął pra-
ce nad zagadnieniem koloru we wnętrzu projektując kartony dla polichromii „Zameczku"
w Wiśle, a założenia autorskiej koncepcji związania architektury z malarstwem opisał
w tekście Barwa, architektura, obraz™.
Gabinet osobliwości
Wnętrze domu architekta było jednocześnie rodzajem Kunstkamery. Gromadził w niej
i eksponował pamiątki z wojaży, zdjęcia, dyplomy oraz odznaczenia, dla których zapro-
jektował specjalną gablotę. Dom z biegiem czasu wypełnił się rysunkami, grafikami, ob-
razami - m.in. Jerzego Stajudy, dyplomanta Lacherta. Wisiały one na tle ściany obitej
płótnem i wypełnionej kratownicą z drewnianych listew, ponad którą znajdował się frag-
ment mapy Polski północnej, namalowanej przez architekta po wojnie. Dziennikiem pod-
róży stał się z upływem lat kominek, którego ściany wypełnił grecki marmur, malowane
kafle z Delft, plakiety (być może jedna z nich perska), porcelanowe talerzyki, płytki fajan-
sowe121.
Zaaranżowanie wnętrza holu miało wymiar osobisty. Na specjalnie zaprojektowanej
konsolce stało popiersie poległego we wrześniu 1939 r. Józefa Szanajcy, wykonane przez
architekta w latach 1942-1943. Zapis historii przyjaźni pomiędzy architektami, stale obec-
ny w powojennych wypowiedziach Bohdana Lacherta, miał swój początek w pamięci
światłoczułej błony aparatu fotograficznego - intymnej fotografii, ukazującej architekta
119 PRONASZKO, „Dialog o wnętrzu...", s. 4-7.
120 PRONASZKO, „Barwa, architektura, obraz...", s. 103-105.
121 „Interesujący jest kominek. Wszystkie wyjazdy zagraniczne, czy to do Grecji, czy Włoch, rosły w kompozycje, które
ojciec układał sobie na nim w wolnych chwilach. Oczywiście najczęściej przed świętami, już po porządkach"; zob.
Krystyna Lachert w Domu Holenderskim. Rozmowa Hanny Faryny-Paszkiewicz i Ryszarda Żelichowskiego z Krystyną
Lachert, córką architekta, niedatowana taśma magnetofonowa w zbiorach Fundacji „Dom Holenderski"; cyt. za: Beata
CHOMĄTOWSKA, Lachert i Szanajca. Architekci awangardy, Wołowiec 2014, s. 320.
563
Ów: I to zależnie od celów, do jakich jest przeznaczona dana ubikacja. Ponieważ każdy
kolor inaczej odbija światło otrzymywane, jak w tym wypadku z okna, (mówimy przecież
o wnętrzu), przeto, zależnie od wysokości okna, jego szerokości, jego miejsca w ścianie
i przeznaczenia pokoju, komponuje się ściany tak, aby refleksowanie szło po linii pańskich
czynności. Gdzieniegdzie tłumi się naświetlenie, gdzieniegdzie się je wzmacnia.
Ten: Ależ to cała wiedza tajemna. Ciekaw jestem teraz, jakie są dalsze dobrodziejstwa tego
sposobu komponowania przestrzeni!
Ów: Doskonale pan powiedział. Jest to właśnie komponowanie przestrzeni, z wrachowa-
niem jeszcze jednego czynnika, którym jest ruch. [...]
Każdy kolor ma swoje specjalne cechy. Dobre ich zestawienia ze sobą, oparte na podkreśla-
niu istniejącej architektury, na jej, poniekąd, uzupełnianiu, na wydobywaniu jej cech, czyli
tłumaczeniu jej, na uzgodnieniu jej idealnie z funkcjami mieszkającego w niej człowieka,
stwarza tę atmosferę zgodności, która już w krótkim czasie zaczyna dobroczynnie działać
na pańskie samopoczucie. [...]
Skomponowanie wnętrza z kilku barw daje pańskiemu oku odpoczynkowe zajęcie, podczas
którego oko pańskie, a za jego pośrednictwem, umysł pański bez pracy, bez najmniejszego
wysiłku uczy się nowych, dotąd nieznanych sobie rzeczy119.
Pronaszko, współtwórca z Szymonem Syrkusem teatru symultanicznego (1927-1928),
członek grupy „Praesens", a po odejściu z jej szeregów Henryka Stażewskiego redaktor
działu malarstwa w drugim numerze programowego czasopisma, bywał w domu Lacher-
ta, gdzie toczyły się artystyczne dyskusje awangardowych twórców. W 1929 r. podjął pra-
ce nad zagadnieniem koloru we wnętrzu projektując kartony dla polichromii „Zameczku"
w Wiśle, a założenia autorskiej koncepcji związania architektury z malarstwem opisał
w tekście Barwa, architektura, obraz™.
Gabinet osobliwości
Wnętrze domu architekta było jednocześnie rodzajem Kunstkamery. Gromadził w niej
i eksponował pamiątki z wojaży, zdjęcia, dyplomy oraz odznaczenia, dla których zapro-
jektował specjalną gablotę. Dom z biegiem czasu wypełnił się rysunkami, grafikami, ob-
razami - m.in. Jerzego Stajudy, dyplomanta Lacherta. Wisiały one na tle ściany obitej
płótnem i wypełnionej kratownicą z drewnianych listew, ponad którą znajdował się frag-
ment mapy Polski północnej, namalowanej przez architekta po wojnie. Dziennikiem pod-
róży stał się z upływem lat kominek, którego ściany wypełnił grecki marmur, malowane
kafle z Delft, plakiety (być może jedna z nich perska), porcelanowe talerzyki, płytki fajan-
sowe121.
Zaaranżowanie wnętrza holu miało wymiar osobisty. Na specjalnie zaprojektowanej
konsolce stało popiersie poległego we wrześniu 1939 r. Józefa Szanajcy, wykonane przez
architekta w latach 1942-1943. Zapis historii przyjaźni pomiędzy architektami, stale obec-
ny w powojennych wypowiedziach Bohdana Lacherta, miał swój początek w pamięci
światłoczułej błony aparatu fotograficznego - intymnej fotografii, ukazującej architekta
119 PRONASZKO, „Dialog o wnętrzu...", s. 4-7.
120 PRONASZKO, „Barwa, architektura, obraz...", s. 103-105.
121 „Interesujący jest kominek. Wszystkie wyjazdy zagraniczne, czy to do Grecji, czy Włoch, rosły w kompozycje, które
ojciec układał sobie na nim w wolnych chwilach. Oczywiście najczęściej przed świętami, już po porządkach"; zob.
Krystyna Lachert w Domu Holenderskim. Rozmowa Hanny Faryny-Paszkiewicz i Ryszarda Żelichowskiego z Krystyną
Lachert, córką architekta, niedatowana taśma magnetofonowa w zbiorach Fundacji „Dom Holenderski"; cyt. za: Beata
CHOMĄTOWSKA, Lachert i Szanajca. Architekci awangardy, Wołowiec 2014, s. 320.