DOI Artikel:
Dutkiewicz, Józef Edward: Romańskie malowidło ścienne odkryte w Tropiu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19944#0013
JÓZEF E. DUTKIEWICZ
ROMAŃSKIE MALOWIDŁO ŚCIENNE ODKRYTE W TROPIU
I
W czasie prac konserwatorsko-badawczych, pro-
wadzonych w r. 1958 w prezbiterium kościoła
pod wezwaniem św. Andrzeja Świrada Pustelnika
w Tropiu koło Czchowa, zostały tam odnalezione
resztki dekoracji malarskiej1. Położona na pierwszym
złożu wapienno-piaskowego narzutu, pokrywa-
jącego wątek z ciosów formatu grand-appareil,
zachowała się ona tylko w nikłych fragmentach
na ścianie północnej i południowej, w największym
zaś — i jedynym czytelnym — w ościeżu tęczy,
cofniętym uskokowo w stosunku do ściany prezbi-
terium (ryc. 1, 2). Malowidło widoczne jest w polu
odgraniczonym u góry sfazowanym nasadnikiem,
który pierwotnie przechodził na uskok i ścianę
1 Prace badawcze, które doprowadziły do odkrycia oma-
wianych malowideł, zostały przeprowadzone w czerwcu
r. 1958 na zlecenie konserwatora wojewódziego dr H. Pień-
kowskiej przez zespół konserwatorski w składzie: mgr mgr
Z. Medwecka, I. Skąpska-Święcicka, A. Nowak-Tarnowska.
Dalsze prace około usunięcia późniejszych nawarstwień,
odsłonięcia i zabezpieczenia warstwy romańskiej malowideł
oraz pokazania układu ciosów zostały wykonane w paździer-
niku-grudniu r. 1958 przez I. Skąpską-Święcicką i A. Nowak-
-Tarnowską pod kierunkiem J. E. Dutkiewicza. Na ścianach
prezbiterium, ościeżu tęczy i ścianie tęczy ustalono następu-
jące nawarstwienia: 1) malowidło z r. 1928, 2) narzut z w. XIX
z pobiałą, 3) narzut z w. XVII (być może z czasu rekoncyliacji
kościoła w r. 1611 lub zewnętrznego remontu kościoła z r. 1634),
4) kilka warstw pobiały i zachowany miejscami pod nimi
narzut romański z resztkami malowideł, 6) cios romański
z piaskowca. W miejscach uszkodzeń występuje zgruzowany
tęczową jako gzyms tworzący podstawę sklepienia2.
Przypuszczalnie było ono wykonane techniką mo-
krego fresku, dzięki czemu pozostały resztki farby
we wgłębieniach narzutu. W zachowanej części obrazu
widnieje na zakreślonym półkoliście niebieskim
tle fragment postaci świętego (ryc. 3). Ubrany
w czerwonawy pancerz lub tunikę ze śladami orna-
mentu wici, trójkątnie wyciętą pod szyją, w prawej
ręce okrytej obcisłym białym rękawem trzyma
berło zakończone trójlistnym kwiatem. Głowę jego
ujętą en face wieńczy wysoka korona z otokiem
i trzema półokrągłymi plakietkami z kabłąkiem,
spod której opadają czerwone pukle włosów. Rysy
twarzy są wydobyte zdecydowaną, czerwoną linią
zakreślającą wygięte łuki brwi, wielkich oczu i ust?
oraz podkreślone okrągłymi plamami rumieńców,
wątek kamienny lub ceglany, pochodzący z późniejszych
przeróbek. Odkryte fragmenty narzutu i malowideł romańskich
zabezpieczono i otoczono bielonymi opaskami nowego na-
rzutu. Zachowany cios romański odsłonięto, a miejsca zgruzo-
wane oraz cegły założono nową zaprawą.
2 Górne części ścian prezbiterium i jego sklepienie ża-
gielkowe pochodzą zapewne z czasów przebudowy prezbi-
terium w r. 1611 lub 1634, przeprowadzonej być może przez
J. Wiernka, fundatora wielkiego obrazu w ołtarzu głównym
z r. 1626 (por. H. Kapiszewski, Kościół św. Świrada w Tropiu
opis nr 169 w Archiwum Konserwatora Wojewódzkiego
w Krakowie, s. 9), na którym wyobrażono Koronację Matki
Boskiej z dwoma adorującymi ją kamedułami: śś. Świradem
i Benedyktem, opatrzonymi podpisami oraz u dołu tarczę
herbową z inicjałami S. A. i datą 1626. W kościele znajduje
się ponadto epitafium Jana Wiernka z r. 1638.
5
ROMAŃSKIE MALOWIDŁO ŚCIENNE ODKRYTE W TROPIU
I
W czasie prac konserwatorsko-badawczych, pro-
wadzonych w r. 1958 w prezbiterium kościoła
pod wezwaniem św. Andrzeja Świrada Pustelnika
w Tropiu koło Czchowa, zostały tam odnalezione
resztki dekoracji malarskiej1. Położona na pierwszym
złożu wapienno-piaskowego narzutu, pokrywa-
jącego wątek z ciosów formatu grand-appareil,
zachowała się ona tylko w nikłych fragmentach
na ścianie północnej i południowej, w największym
zaś — i jedynym czytelnym — w ościeżu tęczy,
cofniętym uskokowo w stosunku do ściany prezbi-
terium (ryc. 1, 2). Malowidło widoczne jest w polu
odgraniczonym u góry sfazowanym nasadnikiem,
który pierwotnie przechodził na uskok i ścianę
1 Prace badawcze, które doprowadziły do odkrycia oma-
wianych malowideł, zostały przeprowadzone w czerwcu
r. 1958 na zlecenie konserwatora wojewódziego dr H. Pień-
kowskiej przez zespół konserwatorski w składzie: mgr mgr
Z. Medwecka, I. Skąpska-Święcicka, A. Nowak-Tarnowska.
Dalsze prace około usunięcia późniejszych nawarstwień,
odsłonięcia i zabezpieczenia warstwy romańskiej malowideł
oraz pokazania układu ciosów zostały wykonane w paździer-
niku-grudniu r. 1958 przez I. Skąpską-Święcicką i A. Nowak-
-Tarnowską pod kierunkiem J. E. Dutkiewicza. Na ścianach
prezbiterium, ościeżu tęczy i ścianie tęczy ustalono następu-
jące nawarstwienia: 1) malowidło z r. 1928, 2) narzut z w. XIX
z pobiałą, 3) narzut z w. XVII (być może z czasu rekoncyliacji
kościoła w r. 1611 lub zewnętrznego remontu kościoła z r. 1634),
4) kilka warstw pobiały i zachowany miejscami pod nimi
narzut romański z resztkami malowideł, 6) cios romański
z piaskowca. W miejscach uszkodzeń występuje zgruzowany
tęczową jako gzyms tworzący podstawę sklepienia2.
Przypuszczalnie było ono wykonane techniką mo-
krego fresku, dzięki czemu pozostały resztki farby
we wgłębieniach narzutu. W zachowanej części obrazu
widnieje na zakreślonym półkoliście niebieskim
tle fragment postaci świętego (ryc. 3). Ubrany
w czerwonawy pancerz lub tunikę ze śladami orna-
mentu wici, trójkątnie wyciętą pod szyją, w prawej
ręce okrytej obcisłym białym rękawem trzyma
berło zakończone trójlistnym kwiatem. Głowę jego
ujętą en face wieńczy wysoka korona z otokiem
i trzema półokrągłymi plakietkami z kabłąkiem,
spod której opadają czerwone pukle włosów. Rysy
twarzy są wydobyte zdecydowaną, czerwoną linią
zakreślającą wygięte łuki brwi, wielkich oczu i ust?
oraz podkreślone okrągłymi plamami rumieńców,
wątek kamienny lub ceglany, pochodzący z późniejszych
przeróbek. Odkryte fragmenty narzutu i malowideł romańskich
zabezpieczono i otoczono bielonymi opaskami nowego na-
rzutu. Zachowany cios romański odsłonięto, a miejsca zgruzo-
wane oraz cegły założono nową zaprawą.
2 Górne części ścian prezbiterium i jego sklepienie ża-
gielkowe pochodzą zapewne z czasów przebudowy prezbi-
terium w r. 1611 lub 1634, przeprowadzonej być może przez
J. Wiernka, fundatora wielkiego obrazu w ołtarzu głównym
z r. 1626 (por. H. Kapiszewski, Kościół św. Świrada w Tropiu
opis nr 169 w Archiwum Konserwatora Wojewódzkiego
w Krakowie, s. 9), na którym wyobrażono Koronację Matki
Boskiej z dwoma adorującymi ją kamedułami: śś. Świradem
i Benedyktem, opatrzonymi podpisami oraz u dołu tarczę
herbową z inicjałami S. A. i datą 1626. W kościele znajduje
się ponadto epitafium Jana Wiernka z r. 1638.
5