DOI Artikel:
Dutkiewicz, Józef Edward: Romańskie malowidło ścienne odkryte w Tropiu
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.19944#0027
sunków między Polską i Węgrami, tak za życia
świętego, jak i po jego kanonizacji przez Grzegorza
VII za panowania Bolesława Szczodrego w Polsce
i Władysława na Węgrzech49. Związki te podkreśla
jeszcze fakt, że wraz ze Świradem i Benedyktem był
w r. 1083 kanonizowany król Stefan Węgierski50.
Wizerunek świętego króla w Tropiu może więc
przedstawiać osobę bliską historycznie patronowi
kościółka i osady klasztornej. Mógł to być król
Stefan Węgierski jako patron drugiej ojczyzny
polskiego pustelnika i współuczestnik jego kano-
nizacji. Przemawiałby za tym również wzgląd,
że Stefan Węgierski uchodził za fundatora klasztoru
na górze Zabór, z którym, jak wiadomo, był Świrad
związany51. Na korzyść tej hipotezy przemawia
wreszcie także rys ikonograficzny, dotyczący insig-
nium królewskiego — korony. Złożona z diademu
z trzema plakietkami i kabłąka, nie jest ona podobna
do średniowiecznych koron królewskich czeskich
czy austriackich52. Przypomina natomiast, choć
w postaci znacznie uproszczonej, korony znane
w sztuce bizantyńskiej53 (ryc. 16 i 17), co nasuwa
domysł, że może być odtworzeniem korony św.
Stefana Węgierskiego, którą król ten otrzymał
w r. 1000 od papieża Sylwestra II wraz z inwestyturą
i tytułem króla apostolskiego54. Ta tzw. święta
korona nie zachowała się jednak w pierwotnej
49 Kapiszewski, Tysiąclecie eremity polskiego, l. c. —
Wojciechowski, l. c.
50 Kapiszewski, l. c. — Vita Stephani Regis maior,
l. c. — Reau, o. c., s. 456.
51 Wojciechowski, o. c., s. 75. Świrad miał przez
pewien czas przebywać przy opactwie benedyktyńskim w Pa-
nnonhalma (Kapiszewski, Święty Świrad, s. 1—2. — tenże,
Św. Świrad w Pannonii, s. 58—60). To rozbudowane przez św.
Stefana opactwo objęte było egzempcją i stanowiło ośrodek, na
którym król się oparł w organizowaniu chrześcijaństwa na
Węgrzech (F. Bogdan, Sprawa egzempcji Benedyktynów
w Polsce średniowiecznej, Nasza Przeszłość IX, 1959, s. 62).
52 Korony w przedstawieniach świętych królów tego czasu
składają się z otoku i wyrastających z niego trzech promieni,
zazwyczaj trójkątnych, jak np. w koronie króla Wratysława
w Znojmie z r. 1134 lub w sto lat późniejszym wizerunku
tzw. Młodszego Króla z 1. połowy w. XIII w Muzeum miasta
Pragi (Masin, o. c., tabl. 17, 71), a także stojących postaci
władców w podwójnym kościele w Schwarzrheindorf z 2.
połowy w. XII (Anthony, o. c., s. 128, fig. 256). Wyjątek
w ikonografii czeskiej stanowi korona cesarska Karola IV
z osiemdziesiątych lat w. XIV na Staromiejskiej Wieży Mo-
stowej w Pradze (A. Kutal, Ceske goticke socharswi 1350—1450,
Praha 1962, tabl. 90), składająca się z otoku z czterech pół-
17. Portret cesarzowej Ireny, mozaika z r. 1118 w kościele
św. Zofii w Konstantynopolu (według W. N. Łazariewa)
okrągłych wysokich plakiet rozmieszczonych symetrycznie
oraz z łączących je podwójnych mniejszych plakietek; środek
jej wypełnia charakterstyczna cesarska czapka, a całość
wieńczy półokrągły kabłąk. Jest ona niewątpliwie odtworze-
niem korony świętego cesarstwa rzymskiego — por H. F i 11 i t z,
Die Insignien u. Kleinodien des heiligen rómischen Reiches,
Wien-Mtinchen 1954, tabl. I—VI.
53 Dla porównania można przytoczyć koronę na portrecie
cesarzowej Ireny w mozaice południowej galerii kościoła
św. Zofii w Konstantynopolu z r. 1118. Składa się ona z sze-
rokiego otoku i pięciu plakiet, z których trzy są półokrągłe,
a dwie mniejsze między nimi trójkątne (W. N. Lazariew,
Istoria wizantijskoj żywopisi I, Moskwa 1947, tabl. XXIXb),
co w pewnym stopniu przypomina schemat korony z Tropią.
Podobne korony z jedną półokrągłą plakietką występują
w stroju cesarzy bizantyńskich w. X—XI (W. Bruhn und
M. Tilke, Das Kostumwerk, Berlin 1941, tabl. 27/13, 15, 16).
W koronie króla Franków da się wyróżnić kabłąk wieńczący
i trzy promienie liściaste {tamże, tabl. 31/11). Trójplakietkowe
korony występują także w miniaturze przedstawiającej Pokłon
Trzech Króli w Ewangeliarzu z książęcej biblioteki w Karlsruhe
z r. ok. 1190 (zob. M. Kehrer, Die Heiligen drei Kónige in
Literatur und Kunst, Leipzig 1909, fig. 167).
54 Reau, l. c.
2*
19
świętego, jak i po jego kanonizacji przez Grzegorza
VII za panowania Bolesława Szczodrego w Polsce
i Władysława na Węgrzech49. Związki te podkreśla
jeszcze fakt, że wraz ze Świradem i Benedyktem był
w r. 1083 kanonizowany król Stefan Węgierski50.
Wizerunek świętego króla w Tropiu może więc
przedstawiać osobę bliską historycznie patronowi
kościółka i osady klasztornej. Mógł to być król
Stefan Węgierski jako patron drugiej ojczyzny
polskiego pustelnika i współuczestnik jego kano-
nizacji. Przemawiałby za tym również wzgląd,
że Stefan Węgierski uchodził za fundatora klasztoru
na górze Zabór, z którym, jak wiadomo, był Świrad
związany51. Na korzyść tej hipotezy przemawia
wreszcie także rys ikonograficzny, dotyczący insig-
nium królewskiego — korony. Złożona z diademu
z trzema plakietkami i kabłąka, nie jest ona podobna
do średniowiecznych koron królewskich czeskich
czy austriackich52. Przypomina natomiast, choć
w postaci znacznie uproszczonej, korony znane
w sztuce bizantyńskiej53 (ryc. 16 i 17), co nasuwa
domysł, że może być odtworzeniem korony św.
Stefana Węgierskiego, którą król ten otrzymał
w r. 1000 od papieża Sylwestra II wraz z inwestyturą
i tytułem króla apostolskiego54. Ta tzw. święta
korona nie zachowała się jednak w pierwotnej
49 Kapiszewski, Tysiąclecie eremity polskiego, l. c. —
Wojciechowski, l. c.
50 Kapiszewski, l. c. — Vita Stephani Regis maior,
l. c. — Reau, o. c., s. 456.
51 Wojciechowski, o. c., s. 75. Świrad miał przez
pewien czas przebywać przy opactwie benedyktyńskim w Pa-
nnonhalma (Kapiszewski, Święty Świrad, s. 1—2. — tenże,
Św. Świrad w Pannonii, s. 58—60). To rozbudowane przez św.
Stefana opactwo objęte było egzempcją i stanowiło ośrodek, na
którym król się oparł w organizowaniu chrześcijaństwa na
Węgrzech (F. Bogdan, Sprawa egzempcji Benedyktynów
w Polsce średniowiecznej, Nasza Przeszłość IX, 1959, s. 62).
52 Korony w przedstawieniach świętych królów tego czasu
składają się z otoku i wyrastających z niego trzech promieni,
zazwyczaj trójkątnych, jak np. w koronie króla Wratysława
w Znojmie z r. 1134 lub w sto lat późniejszym wizerunku
tzw. Młodszego Króla z 1. połowy w. XIII w Muzeum miasta
Pragi (Masin, o. c., tabl. 17, 71), a także stojących postaci
władców w podwójnym kościele w Schwarzrheindorf z 2.
połowy w. XII (Anthony, o. c., s. 128, fig. 256). Wyjątek
w ikonografii czeskiej stanowi korona cesarska Karola IV
z osiemdziesiątych lat w. XIV na Staromiejskiej Wieży Mo-
stowej w Pradze (A. Kutal, Ceske goticke socharswi 1350—1450,
Praha 1962, tabl. 90), składająca się z otoku z czterech pół-
17. Portret cesarzowej Ireny, mozaika z r. 1118 w kościele
św. Zofii w Konstantynopolu (według W. N. Łazariewa)
okrągłych wysokich plakiet rozmieszczonych symetrycznie
oraz z łączących je podwójnych mniejszych plakietek; środek
jej wypełnia charakterstyczna cesarska czapka, a całość
wieńczy półokrągły kabłąk. Jest ona niewątpliwie odtworze-
niem korony świętego cesarstwa rzymskiego — por H. F i 11 i t z,
Die Insignien u. Kleinodien des heiligen rómischen Reiches,
Wien-Mtinchen 1954, tabl. I—VI.
53 Dla porównania można przytoczyć koronę na portrecie
cesarzowej Ireny w mozaice południowej galerii kościoła
św. Zofii w Konstantynopolu z r. 1118. Składa się ona z sze-
rokiego otoku i pięciu plakiet, z których trzy są półokrągłe,
a dwie mniejsze między nimi trójkątne (W. N. Lazariew,
Istoria wizantijskoj żywopisi I, Moskwa 1947, tabl. XXIXb),
co w pewnym stopniu przypomina schemat korony z Tropią.
Podobne korony z jedną półokrągłą plakietką występują
w stroju cesarzy bizantyńskich w. X—XI (W. Bruhn und
M. Tilke, Das Kostumwerk, Berlin 1941, tabl. 27/13, 15, 16).
W koronie króla Franków da się wyróżnić kabłąk wieńczący
i trzy promienie liściaste {tamże, tabl. 31/11). Trójplakietkowe
korony występują także w miniaturze przedstawiającej Pokłon
Trzech Króli w Ewangeliarzu z książęcej biblioteki w Karlsruhe
z r. ok. 1190 (zob. M. Kehrer, Die Heiligen drei Kónige in
Literatur und Kunst, Leipzig 1909, fig. 167).
54 Reau, l. c.
2*
19