DOI article:
Gadomski, Jerzy: Znaki kamieniarskie w Polsce od roku 1100 do połowy XIII wieku
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.19944#0044
4. Kazimierz Biskupi, kościół parafialny. Znak-sygnatura,
w. XII (fot. J. Gadomski)
kole w Kazimierzu Biskupim (tabl. II, 9, ryc. 5)
pokrywa się z astronomicznym znakiem Ziemi
i odwróconym znakiem planety Wenus, z alche-
micznym symbolem antymonu, a także z botanicz-
nym oznaczeniem osobnika żeńskiego. Szczególnie
starą tradycję posiada pięcioramienna gwiazda na-
rysowana linią ciągłą — tzw. pentagram, powtarza-
jący się w kościele św. Andrzeja w Krakowie, w Jędrze-
Church (New York 1947), s. 128—-129, tabl. 9c, 32a. Jako znak
garncarski: Studia wczesnośredniowieczne I, 1952, tabl. 38, 127.
Jako znak kamieniarski w Pałacu Dioklecjana w Splicie:
Rżiha, o. c., (Mitteilungen... VII, s. 29; IX, tabl. 66).
55 Pentagram (pentalpha, salus Pythagorae) posiada tra-
dycję przedchrześcijańską — por. Rźiha, o. c. (Mitteilungen...
VII, s. 28). — H. Bergner, Handbuch der kirchlichen
Kunstaltertumer in Deutschland, Lcipzig 1905, s. 558. W sztuce
chrześcijańskiej, np. na chrzcielnicy w baptysterium w Splicie
pentagram mógł zastępować monogram Chrystusa (J. Strzy-
gowski, Die altslavische Kunst, Augsburg 1929, s. 171—172,
ryc. 155); podobne znaczenie miał zapewne ten motyw na
pieczęci biskupa Winchestera, Richarda Toclive (1173—89),
umieszczony obok postaci biskupa jako „pendant“ krzyża,
zob. F. Saxl, English Sculptures of the Twelfth Century, London
5. Kazimierz Biskupi, kościół parafialny. Znak-sygnatura,
w. XII (fot. J. Gadomski)
jowie, Imielnie i Skalbmierzu (tabl. V, 47; VI, 73);
znak ten w przedchrześcijańskich wierzeniach po-
siadał siłę magiczną, a w późniejszym czasie został
zaadoptowany przez symbolikę chrześcijańską55.
Wyjątkowo piękne znaki jędrzejowskie (tabl. V,
43—50), ich jasno określona forma i precyzja wyko-
nania wskazują na rękę pewną, obeznaną z narzę-
dziem kamieniarskim i zdolną do samodzielnego,
(1952), Piates, tabl. Va, do tekstu na s. 21. Pentagram jako
znak kamieniarski występuje w Pałacu Dioklecjana w Splicie:
Rżiha, o.c., (Mitteilungen... IX, tabl. 66), pojawiając się
także często na francuskich budowlach i rysunkach architekto-
nicznych: jako motyw dekoracyjny występuje na głowicy
z krużganku klasztoru benedyktyńskiego Saint-Savin-de-Big-
gore (Les Abbayes de France au Moyen-Age et en 1947, preface
par M. Aubert, Paris 1947, pl. LVIII), jako znak kamieniarski
w katedrze w Reims: Aubert, La construction... (Buli. Mon.
1961, 4, ryc. na s. 318); w Europie zachodniej ma on być
oznaką wysokich kwalifikacji zawodowych kamieniarza (Van
de Winckel, o. c., s. 242). W albumie Villarda de Honnecourt
pentagram pojawia się siedmiokrotnie, m. in. obok rysunku
„idealnego'1 tabernakulum, przypuszczalnie jako znak kamie-
niarski Villarda (H. R. Hahnloser, Yillard de Honnecourt.
36
w. XII (fot. J. Gadomski)
kole w Kazimierzu Biskupim (tabl. II, 9, ryc. 5)
pokrywa się z astronomicznym znakiem Ziemi
i odwróconym znakiem planety Wenus, z alche-
micznym symbolem antymonu, a także z botanicz-
nym oznaczeniem osobnika żeńskiego. Szczególnie
starą tradycję posiada pięcioramienna gwiazda na-
rysowana linią ciągłą — tzw. pentagram, powtarza-
jący się w kościele św. Andrzeja w Krakowie, w Jędrze-
Church (New York 1947), s. 128—-129, tabl. 9c, 32a. Jako znak
garncarski: Studia wczesnośredniowieczne I, 1952, tabl. 38, 127.
Jako znak kamieniarski w Pałacu Dioklecjana w Splicie:
Rżiha, o. c., (Mitteilungen... VII, s. 29; IX, tabl. 66).
55 Pentagram (pentalpha, salus Pythagorae) posiada tra-
dycję przedchrześcijańską — por. Rźiha, o. c. (Mitteilungen...
VII, s. 28). — H. Bergner, Handbuch der kirchlichen
Kunstaltertumer in Deutschland, Lcipzig 1905, s. 558. W sztuce
chrześcijańskiej, np. na chrzcielnicy w baptysterium w Splicie
pentagram mógł zastępować monogram Chrystusa (J. Strzy-
gowski, Die altslavische Kunst, Augsburg 1929, s. 171—172,
ryc. 155); podobne znaczenie miał zapewne ten motyw na
pieczęci biskupa Winchestera, Richarda Toclive (1173—89),
umieszczony obok postaci biskupa jako „pendant“ krzyża,
zob. F. Saxl, English Sculptures of the Twelfth Century, London
5. Kazimierz Biskupi, kościół parafialny. Znak-sygnatura,
w. XII (fot. J. Gadomski)
jowie, Imielnie i Skalbmierzu (tabl. V, 47; VI, 73);
znak ten w przedchrześcijańskich wierzeniach po-
siadał siłę magiczną, a w późniejszym czasie został
zaadoptowany przez symbolikę chrześcijańską55.
Wyjątkowo piękne znaki jędrzejowskie (tabl. V,
43—50), ich jasno określona forma i precyzja wyko-
nania wskazują na rękę pewną, obeznaną z narzę-
dziem kamieniarskim i zdolną do samodzielnego,
(1952), Piates, tabl. Va, do tekstu na s. 21. Pentagram jako
znak kamieniarski występuje w Pałacu Dioklecjana w Splicie:
Rżiha, o.c., (Mitteilungen... IX, tabl. 66), pojawiając się
także często na francuskich budowlach i rysunkach architekto-
nicznych: jako motyw dekoracyjny występuje na głowicy
z krużganku klasztoru benedyktyńskiego Saint-Savin-de-Big-
gore (Les Abbayes de France au Moyen-Age et en 1947, preface
par M. Aubert, Paris 1947, pl. LVIII), jako znak kamieniarski
w katedrze w Reims: Aubert, La construction... (Buli. Mon.
1961, 4, ryc. na s. 318); w Europie zachodniej ma on być
oznaką wysokich kwalifikacji zawodowych kamieniarza (Van
de Winckel, o. c., s. 242). W albumie Villarda de Honnecourt
pentagram pojawia się siedmiokrotnie, m. in. obok rysunku
„idealnego'1 tabernakulum, przypuszczalnie jako znak kamie-
niarski Villarda (H. R. Hahnloser, Yillard de Honnecourt.
36