DOI Artikel:
Rzepińska, Maria: Wilhelm Wyrwiński - Przerwana droga twórczości
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.19944#0107
1. Wilhelm Wyrwiński, Sarenka, rysunek tuszem
nigdy na studia zagraniczne6, znów brak owego
ważnego punktu zaczepienia, jaki stanowi zawsze
„szerszy świat“, znane nazwiska z terenu Paryża czy
Monachium, nazwiska kojarzące się z pewnym
uznanym poziomem artystycznym, z zaszerego-
wanym kierunkiem czy specyficznie ukształtowaną
indywidualnością malarską, kiedy to samo już
nazwisko staje się hasłem porozumiewawczym.
Ale właśnie przy tym kompletnym braku „zależ-
ności wprost“, której zawsze szukamy u malarzy
studiujących w centrach sztuki światowej, stanowi
może malarstwo Wyrwińskiego czysty, egzemplarycz-
ny przypadek, na którym możemy obserwować,
jak dążenia i fermenty artystyczne zaczynają prze-
siąkać z jednego kraju do drugiego, tworząc ową
wspólną dążność epoki, określaną mianem „sztuki
nowoczesnej “, coraz bardziej kosmopolitycznej i o co-
raz szerszym zasięgu. Pamiętajmy, że już impresjo-
nizm, jako prąd malarski, miał zasięg niezmiernie
6 Niektóre z wspomnień pośmiertnych w pismach co-
dziennych mówią o jego studiach zagranicznych. Nie jest to
zgodne z prawdą, gdyż Wyrwiński był za granicą raz jeden:
na froncie włoskim, gdzie nie miał żadnej okazji zetknięcia
się z jakimikolwiek dziełami sztuki, dawnej czy współczesnej.
Potwierdzają to wszystkie świadectwa osób, które go znały
osobiście.
7 Por. ]. Starzyński, U źródeł sztuki nowoczesnej w Polsce
szeroki, wychodzący nie tylko poza Francję, gdzie
się narodził, ale i poza Europę.
Skądinąd znowuż Wyrwiński jako typ i przykład
losu artysty jest zjawiskiem specyficznie polskim.
W Polsce bowiem właśnie warunki społeczno-poli-
tyczne były odmienne i odrębne niż w innych krajach
przez fakt braku niepodległości i istnienie trzech
zaborów. Przynależność Warszawy i Krakowa do
dwóch różnych organizmów politycznych zadecydo-
wała o pewnych odmiennościach w ukształtowaniu
życia kulturalnego w obu tych najważniejszych
środowiskach.
Działalność i twórczość Wyrwińskiego to tylko
fragment — zdawać by się mogło — o zbyt małym
znaczeniu, aby można z niego wyciągać jakieś
wnioski ogólniejsze. Ale zarazem to fragment
ściśle związany z całokształtem ówczesnego życia
artystycznego pewnej połaci Polski, z jej temperaturą,
atmosferą, problematyką. W żadnym innym kraju,
poza Polską, artysta tego okresu nie był tak często
odrywany od swego warsztatu, od studiów, od
kształtowania swej artystycznej osobowości przez
sprawy wagi ogólnej, politycznej, wojennej i spo-
łecznej. Strat, wyrw i zapóźnień, jakie ten układ
stosunków spowodował w ciągłości naszego życia
kulturalnego, wciąż jeszcze nie udało się odrobić.
* ★
★
Krótkie życie Wyrwińskiego przypada na okres
dla dziejów sztuki polskiej niezmiernie ważny.
Lata studiów w Krakowskiej Akademii przypadają
na okres oznaczany jako „Młoda Polska“ albo
„modernizm polski“, przy czym zakres tych pojęć
nie jest jednoznaczny, a pokrywa treść bardzo
bogatą i różnorodną7. Okres ten, na pewno jeden
z najciekawszych w dziejach kultury Krakowa,
nie posiadał dotychczas (do chwili ukazania się
książki T. Dobrowolskiego) żadnego syntetycznego
opracowania, jeśli chodzi o sztuki plastyczne.
Bogaciej przedstawiają się opracowania literatury
tego czasu, co zresztą o tyle jest zrozumiałe, że styl
(Sztuka i Krytyka, Warszawa 1956, nr 3/4, s. 5—23). —
Dobrowolski, o. c., s. 24—50. — tenże, Malarstwo polskie II,
Kraków 1960. Już po oddaniu niniejszego studium do druku
ukazału się książka W. Juszczaka, Wojtkiewicz i nowa sztuka.
Warszawa 1965. Niestety nie mogłam już uwzględnić wielu
cennych materiałów i spostrzeżeń zawartych w niej, a doty-
czących właśnie okresu, w jakim żył Wyrwiński (którego
nazwiska zresztą autor nie wymienia).
Folia Historiae Artium
97
nigdy na studia zagraniczne6, znów brak owego
ważnego punktu zaczepienia, jaki stanowi zawsze
„szerszy świat“, znane nazwiska z terenu Paryża czy
Monachium, nazwiska kojarzące się z pewnym
uznanym poziomem artystycznym, z zaszerego-
wanym kierunkiem czy specyficznie ukształtowaną
indywidualnością malarską, kiedy to samo już
nazwisko staje się hasłem porozumiewawczym.
Ale właśnie przy tym kompletnym braku „zależ-
ności wprost“, której zawsze szukamy u malarzy
studiujących w centrach sztuki światowej, stanowi
może malarstwo Wyrwińskiego czysty, egzemplarycz-
ny przypadek, na którym możemy obserwować,
jak dążenia i fermenty artystyczne zaczynają prze-
siąkać z jednego kraju do drugiego, tworząc ową
wspólną dążność epoki, określaną mianem „sztuki
nowoczesnej “, coraz bardziej kosmopolitycznej i o co-
raz szerszym zasięgu. Pamiętajmy, że już impresjo-
nizm, jako prąd malarski, miał zasięg niezmiernie
6 Niektóre z wspomnień pośmiertnych w pismach co-
dziennych mówią o jego studiach zagranicznych. Nie jest to
zgodne z prawdą, gdyż Wyrwiński był za granicą raz jeden:
na froncie włoskim, gdzie nie miał żadnej okazji zetknięcia
się z jakimikolwiek dziełami sztuki, dawnej czy współczesnej.
Potwierdzają to wszystkie świadectwa osób, które go znały
osobiście.
7 Por. ]. Starzyński, U źródeł sztuki nowoczesnej w Polsce
szeroki, wychodzący nie tylko poza Francję, gdzie
się narodził, ale i poza Europę.
Skądinąd znowuż Wyrwiński jako typ i przykład
losu artysty jest zjawiskiem specyficznie polskim.
W Polsce bowiem właśnie warunki społeczno-poli-
tyczne były odmienne i odrębne niż w innych krajach
przez fakt braku niepodległości i istnienie trzech
zaborów. Przynależność Warszawy i Krakowa do
dwóch różnych organizmów politycznych zadecydo-
wała o pewnych odmiennościach w ukształtowaniu
życia kulturalnego w obu tych najważniejszych
środowiskach.
Działalność i twórczość Wyrwińskiego to tylko
fragment — zdawać by się mogło — o zbyt małym
znaczeniu, aby można z niego wyciągać jakieś
wnioski ogólniejsze. Ale zarazem to fragment
ściśle związany z całokształtem ówczesnego życia
artystycznego pewnej połaci Polski, z jej temperaturą,
atmosferą, problematyką. W żadnym innym kraju,
poza Polską, artysta tego okresu nie był tak często
odrywany od swego warsztatu, od studiów, od
kształtowania swej artystycznej osobowości przez
sprawy wagi ogólnej, politycznej, wojennej i spo-
łecznej. Strat, wyrw i zapóźnień, jakie ten układ
stosunków spowodował w ciągłości naszego życia
kulturalnego, wciąż jeszcze nie udało się odrobić.
* ★
★
Krótkie życie Wyrwińskiego przypada na okres
dla dziejów sztuki polskiej niezmiernie ważny.
Lata studiów w Krakowskiej Akademii przypadają
na okres oznaczany jako „Młoda Polska“ albo
„modernizm polski“, przy czym zakres tych pojęć
nie jest jednoznaczny, a pokrywa treść bardzo
bogatą i różnorodną7. Okres ten, na pewno jeden
z najciekawszych w dziejach kultury Krakowa,
nie posiadał dotychczas (do chwili ukazania się
książki T. Dobrowolskiego) żadnego syntetycznego
opracowania, jeśli chodzi o sztuki plastyczne.
Bogaciej przedstawiają się opracowania literatury
tego czasu, co zresztą o tyle jest zrozumiałe, że styl
(Sztuka i Krytyka, Warszawa 1956, nr 3/4, s. 5—23). —
Dobrowolski, o. c., s. 24—50. — tenże, Malarstwo polskie II,
Kraków 1960. Już po oddaniu niniejszego studium do druku
ukazału się książka W. Juszczaka, Wojtkiewicz i nowa sztuka.
Warszawa 1965. Niestety nie mogłam już uwzględnić wielu
cennych materiałów i spostrzeżeń zawartych w niej, a doty-
czących właśnie okresu, w jakim żył Wyrwiński (którego
nazwiska zresztą autor nie wymienia).
Folia Historiae Artium
97