DOI Artikel:
Różycka-Bryzek, Anna: Wyobrażenia aniołow w bizantyńsko-ruskich malowidłach kaplicy Św. Trójcy na zamku w Lublinie (1418)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20408#0037
wieka ze zwierzęcymi27). Tak więc nierzadko ma
cherubin, prócz zwykłej ludzkiej głowy z szyją,
także ręce wysuwające się spod skrzydeł środ-
kowych w ilości od dwu do trzech par, a w nich
labarum, rypidion, berło czy nawet narzędzia mę-
ki, oraz widoczne spod skrzydeł dolnych nogi
o stopach ludzkich (wbrew Ezechielowi mówią-
cemu o stopach cielca, 1, 7). Cherubiny na skle-
pieniu lubelskim, choć w ogólnej budowie jed-
nakowe z serafinami, wyróżniają się od nich prze-
7. Serafin. Kaplica zamkowa w Lublinie, malowidło na
sklepieniu prezbiterium (fot. J. Urbanowicz)
na liturgicznym hafcie ruskim z w. XV (ryc. 8)25.
Pozostałych sześcioskrzydłych aniołów w ka-
plicy należy zidentyfikować jako cherubiny,
które w ramach swojego gatunku podległy tu —
jak zobaczymy — jeszcze dalszemu zindywiduali-
zowaniu. Ich ilościowa przewaga nad serafinami
i równoczesne zróżnicowanie ikonograficzne od-
powiada tradycji utrzymującej się w sztuce bi-
zantyńskiej, dla obrazowania bowiem cherubinów
szersze były podstawy tekstowe — o czym już
wspomniano wyżej — niż w przypadku sera-
finów.
W wyglądzie cherubina uporczywiej utrzymy-
wały się pewne cechy antropomorficzne, zanikłe
u serafinów26. Pozostawało to niewątpliwie w
związku z istnieniem wczesnego typu cherubina
tetramorficznego, którego oś pionową stanowi do-
myślny pod skrzydłami korpus ludzki z głową
otoczoną głowami lwa, orła i wołu (pomijając
skrajne rozwiązania scalające w jedno ciało czło-
2d Zob. S. Dufrenne, Les programmes iconogra-
phiąues des eglises byzantines de Mistra (Bibliotheąue de
Cahiers Archeologiąues, IV,. Paris 1970, il. 25, s. 10). —
T. W. N i k o 1 a j e w a, Sobranije driewnierusskogo is-
kusstwa w Zagorskom muzie je, Leningrad 1968, il. 61).
26 Pallas, o. c., szp. 68 i n.
8. Serafin, haft na ruskiej tkaninie liturgicznej, w. XV.
Zagorsk, Muzeum (według T. W. Nikołajewej)
de wszystkim widocznymi razem z szyjami mło-
dzieńczymi głowami w nimbach (por. ryc. 7, 21
i 22); cherubin w skrajnym południowo-wschod-
nim wysklepku nad ołtarzem — nadto jeszcze no-
gami o stopach rozstawionych w pozycji stania,
obutych w bizantyńskie pantofle stroju dworskie-
go (ryc. 9)28. Podobne temu ujęcia, mimo że zwy-
kle z dłońmi, znane są sztuce bizantyńskiej od
27 Zob. np. N. i M. T h i e r r y, Nouvelles eglises ru-
pestres de Cappadoce, Region du Hasan Dagi, Paris
1963, tabl. 10 b.
28 Anioł ten jest mylnie określony przez Wali-
ckiego jako serafin (o. c., il. 55); podobnie przez
O s i e c z k o w s k ą (o. c., s. 36 i 38), która wśród sześcio-
29
cherubin, prócz zwykłej ludzkiej głowy z szyją,
także ręce wysuwające się spod skrzydeł środ-
kowych w ilości od dwu do trzech par, a w nich
labarum, rypidion, berło czy nawet narzędzia mę-
ki, oraz widoczne spod skrzydeł dolnych nogi
o stopach ludzkich (wbrew Ezechielowi mówią-
cemu o stopach cielca, 1, 7). Cherubiny na skle-
pieniu lubelskim, choć w ogólnej budowie jed-
nakowe z serafinami, wyróżniają się od nich prze-
7. Serafin. Kaplica zamkowa w Lublinie, malowidło na
sklepieniu prezbiterium (fot. J. Urbanowicz)
na liturgicznym hafcie ruskim z w. XV (ryc. 8)25.
Pozostałych sześcioskrzydłych aniołów w ka-
plicy należy zidentyfikować jako cherubiny,
które w ramach swojego gatunku podległy tu —
jak zobaczymy — jeszcze dalszemu zindywiduali-
zowaniu. Ich ilościowa przewaga nad serafinami
i równoczesne zróżnicowanie ikonograficzne od-
powiada tradycji utrzymującej się w sztuce bi-
zantyńskiej, dla obrazowania bowiem cherubinów
szersze były podstawy tekstowe — o czym już
wspomniano wyżej — niż w przypadku sera-
finów.
W wyglądzie cherubina uporczywiej utrzymy-
wały się pewne cechy antropomorficzne, zanikłe
u serafinów26. Pozostawało to niewątpliwie w
związku z istnieniem wczesnego typu cherubina
tetramorficznego, którego oś pionową stanowi do-
myślny pod skrzydłami korpus ludzki z głową
otoczoną głowami lwa, orła i wołu (pomijając
skrajne rozwiązania scalające w jedno ciało czło-
2d Zob. S. Dufrenne, Les programmes iconogra-
phiąues des eglises byzantines de Mistra (Bibliotheąue de
Cahiers Archeologiąues, IV,. Paris 1970, il. 25, s. 10). —
T. W. N i k o 1 a j e w a, Sobranije driewnierusskogo is-
kusstwa w Zagorskom muzie je, Leningrad 1968, il. 61).
26 Pallas, o. c., szp. 68 i n.
8. Serafin, haft na ruskiej tkaninie liturgicznej, w. XV.
Zagorsk, Muzeum (według T. W. Nikołajewej)
de wszystkim widocznymi razem z szyjami mło-
dzieńczymi głowami w nimbach (por. ryc. 7, 21
i 22); cherubin w skrajnym południowo-wschod-
nim wysklepku nad ołtarzem — nadto jeszcze no-
gami o stopach rozstawionych w pozycji stania,
obutych w bizantyńskie pantofle stroju dworskie-
go (ryc. 9)28. Podobne temu ujęcia, mimo że zwy-
kle z dłońmi, znane są sztuce bizantyńskiej od
27 Zob. np. N. i M. T h i e r r y, Nouvelles eglises ru-
pestres de Cappadoce, Region du Hasan Dagi, Paris
1963, tabl. 10 b.
28 Anioł ten jest mylnie określony przez Wali-
ckiego jako serafin (o. c., il. 55); podobnie przez
O s i e c z k o w s k ą (o. c., s. 36 i 38), która wśród sześcio-
29